1. Başlangıç

Bu kitabın orijinal olan adı, İbranice Tevrat’ta “başlangıçta” anlamına gelen “bereşit”tir. Bu ismi ilk ayetin (ayetin) ilk kelimesinden almıştır.

Yunanca “genesis” (Başlangıç) adı ise, kitabın baş tarafında yer alan “Başlangıç” hikâyesinden gelmektedir. İslam literatüründe de “Tekvin” (oluşturma, var kılma) adıyla bilinmektedir.

Bu kitapta yer alan başlıca konular şunlardır:

1- Alemlerin (evrenlerin) yaratılışı (1:1-31; 2:1-7),

2- İlk insanın ve eşinin yaratılışı (2:8-25),

3- Adem ile Havva'nın cennete konmaları ve oradan kovulmaları (3:1-24),

4- Yeryüzündeki ilk cinayet (4:1-16),

5- İnsan neslinin yeryüzünde çoğalması (4:17-26; 5:1-32),

6- Nuh Nebi’nin kıssası: İnsanların yeryüzünde fesat çıkarmaları yüzünden ilahi ceza (6:1-22),

7- Nuh Tufanı (7:1-24; 8:1-22),

8- Nuh Nebi’nin Tufan’dan sonraki yaşamı (9:1-29),

9- Nuh’un oğulları (10:1-32),

10- Babil Kulesi ve İnsanların yeryüzüne dağılması (11:1-9)

11- İbrahim Nebi’nin ilk yılları (11:10-29; 12:1-20),

12- İbrahim ile Lut’un Ayrılması (13:1-18)

13- İbrahim, Lut’u Kurtarıyor (14:1-24)

14- Yahve İbrahim ile Antlaşma Yapıyor (15:1-21)

15- Hacer ile İsmail (16:1-16), Sünnet (17:1-27),

16- 3 konuk (18:1-15), İbrahim Lut Kavmi için yalvarıyor (18:16-33

8- Lut Nebi’nin kıssası; Sodom ve Gomora’nın Yıkılışı (19:1-

9- İshak Nebi’nin kıssası

10- Yakup Nebi’nin kıssaları,

11- Yusuf Nebi’nin kıssası: İsrail oğullarının 12 kabilesinin atası olan Yakup'un 12 oğlu, Yusuf'un kuyuya atılması ve Mısır'a götürülmesi, Mısır'da saraya girmesi, hapse girmesi ve sultanlığa kadar yükselmesi, Yusuf zamanında İsrail oğullarının Mısır'a yerleşmesi ve Yusuf'un ölümü.

Başlangıç Kitabı, 50 bap ve 1533 ayetten oluşmaktadır.

 

1. Bap

1:1- Başlangıçta elohim¹ (yüce melekler) gökleri (evrenleri) ve arzı² yarattı.

¹ Ezelden, yani sonsuz geçmişten değil, Dünya’nın da bir parçası olduğu bu galaksinin ve evrenlerin başlangıcında.

Tevrat’ı okumaya başlamadan önce şu önemli hususun bilinmesi gerekmektedir.

Tevrat’ta yer alan “İlahın Yahve’nin adını boşuna ağzına almayacaksın. Çünkü Yahve, adını boş yere ağzına alan kişiyi cezasız bırakmayacaktır.” (Çıkış, 20:7) ayeti nedeniyle Yahudi ve Hristiyan topluluklarının büyük bir kısmı bu ismi doğrudan kullanmaktan kaçınır. Bu nedenle, Tevrat çevirilerinde bazı değişiklikler yapmaktadırlar. Örneğin, anlamları farklı olan şu ifadelerin yerine genellikle “Tanrı” kelimesini kullanmaktadırlar:

·  “El” (אֵ֣ל): “güçlü, kudretli, yüce”

·  “Elim” (אֵלִם֙): “güçlüler, kudretliler, yüceler”

·  “Elyon” (עֶלְיֽוֹן): “En Yüce, En Güçlü, En Kudretli”

·  “Eloah” (אלה): “güçlü olan, yüce olan, kudretli olan”

·  “El-Elohe” (אֵ֖ל אֱלֹהֵ֣י): “Yüce Olan Yüce, Güçlü Olan Yüce, Kudretli Olan Yüce”

·  “Elohim” (אֱלֹהִ֔ים): “Güçlü olanlar, Yüce olanlar, Kudretli olanlar”

·  “El Elohim” (אֶל־הָֽאֱלֹהִ֑ים): “Yüce Olanların Yücesi”

Yine Tevratta yer alan;

·  Yüce Allah’ı ifade eden “Yahve” (יְהוָ֥ה) lafzı yerine “Ha-şem” (İsim) veya “Rab” ,

·  “Elohim Yahve” (אֱלֹהִ֔ים יְהוָ֥ה), yani “Yücelerin Yahvesi” ifadesi yerine “Rab Tanrı”,

·  “Rabbim, efendim, sahibim, lordum, beyim” gibi anlamlara gelen “Adonay” (אֲדֹנִ֗) lafzı yerine ise “efendim”

ifadelerinin kullanıldığını görüyoruz.

Tevrat çevirilerindeki bu değişiklikler, ayetlerin anlamını değiştirmekte ve kavramların yanlış anlaşılmasına yol açmaktadır.

Örnek olarak verdiğimiz aşağıdaki bazı ayetlerden de, söz konusu terimlerin farklı anlamlara geldiği açıkça görülmektedir.

* “El” (אֵ֣ל) sözcüğü, “güçlü”, “kudretli” ve “yüce” demektir.

            “וַיִּצְעַ֣ק מֹשֶׁ֔ה אֶל־יְהוָֹ֖ה לֵאמֹ֑ר אֵ֕ל נָ֛א רְפָ֥א נָ֖א לָֽהּ”(Sayılar, 12:13)

“Musa da Yahve’ye “Lütfen Yücem! Lütfen ona şifa ver!” diye haykırdı.”

* “Elim” (אֵלִם֙) sözcüğü, “güçlüler”, “kudretliler” ve “yüceler” demektir.

“מִֽי־כָמֹ֤כָה בָּֽאֵלִם֙ יְהֹוָ֔ה מִ֥י כָּמֹ֖כָה נֶאְדָּ֣ר בַּקֹּ֑דֶשׁ נוֹרָ֥א תְהִלֹּ֖ת עֹ֥שֵׂה פֶֽלֶא” (Çıkış, 15:11)

“Yüceler arasında sana benzeyen kim var, ey Yahve? Senin gibi kutsiyette görkemli; Överken huşu edilen; Harikalar yaratan kim?”

* “Elyon” (עֶלְיֽוֹן) sözcüğü, “En Yüce”, “En Güçlü” ve “En Kudretli” demektir:

“וְה֥וּא כֹהֵ֖ן לְאֵ֣ל עֶלְיֽוֹן” (Başlangıç 14:18)

“o, En Yüce’nin koheni (din adamı) idi.”

* “Eloah” (אלה) sözcüğü “güçlü olan”, “yüce olan” ve “kudretli olan” demektir:

“שְׁמַ֖ע יִשְׂרָאֵ֑ל יְהוָֹ֥ה אֱלֹהֵ֖ינוּ יְהוָֹ֥ה ׀ אֶחָֽד” (Yasanın Tekrarı, 6:4)

(Şema Yisrael, Yehova Eloheynu, Yehova Ahad)

“Dinle İsrail, Yahve Yücemiz Olandır, Yahve bir ve tektir.”

* “El- Elohe” (אֵ֖ל אֱלֹהֵ֣י) sözcüğü “Yüce Olan Yüce”, “Güçlü olan Yüce”, “Kudretli olan Yüce” ve “Kudretli olan Kudretli” gibi anlamlara gelmektedir:

“…וַיֹּ֕אמֶר אָֽנֹכִ֥י הָאֵ֖ל אֱלֹהֵ֣י” (Başlangıç, 46:3)

(Va-yo'mer ani hokhi ha-El Elohai)

“Ve dedi ki: Ben, babanın Kudretli olan Yücesiyim!…”

“אֵ֕ל אֱלֹהֵ֥י הָֽרוּחֹ֖ת לְכָל־בָּשָׂ֑ר” (Sayılar, 16:22)

“El Elohei Ha-Ruhot Le-Kûl Bâşâr”

“Tüm beşerin (canlıların) ruhlarının Kudretli Olan Yücesi!”

* “Elohim” (אֱלֹהִ֔ים) sözcüğü ise “Güçlü olanlar”, “Yüce olanlar” ve “Kudretli olanlar” demektir.

Bu sözcük “Eloah” (אלה) sözcüğünün çoğul halidir. Türkçe karşılığı “ilahlar” demektir.

“Elohim” (אֱלֹהִ֔ים) sözcüğü ile Tevrat’ta hiçbir ayette Yahve kastedilmemektedir; bazen “Yüce olan Melekler”, bazen “önderler” bazen “yargıçlar” bazen de “putlar” için kullanılmaktadır:

Yargıçlar, önderler için kullanıldığı ayet: “Eğer hırsız bulunamazsa; evin sahibi yakınının eşyalarına el uzatmadığına dair elohime yaklaşacaktır” (Çıkış, 22:8)

Putlar, sahte ilahlar için kullanıldığı ayet: “Elohime kurban kesen haram kılınacaktır. Sadece Yahve’ye...” (Çıkış, 22:20)

Yüce Melekler (Mele-i âla) için kullanıldığı ayet: “Başlangıçta Elohim gökleri ve yeri yarattı.” (Başlangıç 14:18)

* “El Elohim” (אֶל־הָֽאֱלֹהִ֑ים) “Yüce Olanların Yücesi” demektir:

“וַיֹּ֥אמֶר אַבְרָהָ֖ם אֶל־הָֽאֱלֹהִ֑ים ל֥וּ יִשְׁמָעֵ֖אל יִחְיֶ֥ה לְפָנֶֽיךָ” (Başlangıç 17:18)

İbrahim de Yüce Olanların Yücesine dedi ki: “Keşke İsmail senin önünde yaşasa!”

Bu Tevrat çevirisinde, hem anlam bütünlüğünün sağlanması hem de farklı anlaşılmaların önlenmesi için, “lh” kökünden türemiş olan “el” ve diğer sözcükleri “yüce” ifadesi ile Türkçeye çevirmenin daha uygun olacağı kanaatine varılmıştır.

Çünkü "Elohim" sözcüğü "İlah" veya "Tanrı" olarak çevrildiğinde, Tevrat'ın çok tanrılı bir dinden söz ettiği gibi yanlış bir anlam çıkmaktadır.

Nitekim, birçok Hristiyan'ın da bu etkiyi hissettiklerini görüyoruz. Çünkü “אֶלהִים” (Elohim) isminin çoğul formu, bu ismin birden fazla kişiyi ifade ettiğini iddia etmelerine ve bunu Teslis (Tanrı'nın üçlü birliği) ile ilişkilendirmeye çalışmaktadırlar.

Ayrıca: “Elohim” ifadesinin bulunduğu cümlelerde tekil bir fiil yüklem kullanıldığından, “Elohim” ifadesinin de tekil bir sıfat niteliği taşıdığı, bu nedenle de hangi ayetlerde “Yahve”nin kastedildiğinin anlaşılabildiği yönünde bir görüş var.

Ancak bu görüşün doğru olmadığını, ilahi bir kitap olan Kur’an'dan vereceğimiz örneklerle gösterebiliriz. Aşağıdaki iki örneğin de fiil çekimi belirttiğimiz şekildedir:  

“…وَاِذْ قَالَتِ الْمَلٰٓئِكَةُ” “Melekler demişti ki…” (Ali İmran, 3:42)

“…قَالَ الْحَوَارِيُّونَ” “Havariler dedi ki…”(Ali İmran, 3:52)

² Arz; Dünya, yeryüzü, toprak, yer, zemin, memleket ve ülke gibi anlamlara gelmektedir.

2- Ve dünya biçimsiz ve boştu; denizlerin yüzünde karanlık vardı. Yüce meleklerin Ruhu da suların yüzü üzerinde geziniyordu.

3- Ve yüce melekler, “Işık olsun!” dediler ve ışık var oldu.

4- Ve yüce melekler, ışığın hayırlı¹ olduğunu görünce, yüce melekler, ışığı karanlıktan ayırdı.

            ¹ “ט֖וֹב” (tov, tôvb) sözcüğü kelimesi iyi, güzel, faydalı demektir, bağlama göre hayır veya hayırlı anlamına da gelebilir.

İlk varedilen ışıktır. (ışın/elektrik/manyetizma-elektrik akımı-)

Bu husus Kur’an’da da şu şekilde belirtilmektedir: “Yedi göğü katmanlar halinde yaratan O’dur. Rahmân’ın yaratmasında hiçbir uyumsuzluk göremezsin. Dön ve bir bak, herhangi bir kusur görebilecek misin?” (67:3)

5- Ve yüce melekler ışığa ‘gün(düz)’ diye seslendi. Karanlığı da ‘gece’ diye seslendi. Ve akşam oldu ve sabah oldu;¹ ehad gün.²

¹ “Akşam oldu ve sabah oldu” bu şekilde gün tamamlanmıştır.

² Ehad: “İlk, bir ve tek olan” demektir.

Burada sözü edilen “gün” terimi, dünya günü değildir. Çünkü göklerin ve yerin Başlangıçı henüz tamamlanmamış ve kullanmakta olduğumuz vakitler henüz oluşmamıştı. Bu kelime Kur’an’da 22:47’de aynı mana ile “Rabbinin katında bir gün, sizin saymakta olduklarınızdan 1000 sene gibidir.” Şeklinde kullanılmış ve Allah katındaki 1 günün 1000 dünya yıla eşit olduğu belirtilmiştir. Yine 70:4 ayetinde “Melekler ve ruh, 50.000 yıla eşit 1 gün içinde O’na yükselir.” şeklinde farklı 1 günün de 50000 yılımıza denk geldiği anlaşılmaktadır. Görüldüğü gibi zaman kavramı dünyada, her gezegende, samanyolu galaksisinde ve arşta farklılıklar göstermektedir. Bu nedenle ayette geçen zamanın gerçek anlamını yalnız Allah bilir. Bu ifade; 7:54, 10:3, 11:7, 25:59, 32:4, 50:38 ve 57:4 ayetlerinde tekrarlanır.

6- Ve yüce melekler, “Suların ortasında bir kubbe (gök, atmosfer) olsun ve suları sulardan (birbirinden) ayırsın.”  dedi.

7- Böylece yüce melekler kubbeyi (göğü) yarattı ve kubbenin altındaki suları, kubbedeki sulardan ayırdı. Ve öyle oldu.

Atmosfer, yeryüzünden ve okyanustan buharlaşan suların kabıdır ve elektriksel etki yoluyla bu sulu parçacıkları tutar ve rüzgarların koynunda taşıdığı bulutları oluşturur.

8- Ve yüce melekler, kubbeye (göğe, atmosfere, uzay boşluğuna) ‘sema’ diye seslendi.  Ve akşam oldu ve sabah oldu; ikinci bir gün (oluştu).

Tevrat’ta da gökyüzüne ve göklere “sema” (שָׁמָ֑יִם=şema) denmekte olduğu görülmektedir. Yüce Allah Kur’an’da da semayı (gökleri) 2 günde yaratıldığını belirtmektedir:

“Böylece onları 2 günde 7 sema (evren) olarak yarattı ve her semaya (göğe) emrini (görevini) bildirdi. Dünya semasını da kandiller ve muhafızlarla donattık.” (41:12)

Allah, Tevrat’ta kaç sema (gök) yarattığını belirtmemekte ve sadece “sema” demektedir.  Kur’an’da ise 7 sema yarattığını belirtmektedir:

“O, yeryüzünde ne varsa hepsini sizin için yarattı. Sonra O, göğe istiva etti (hakim oldu, yerleşti) ve onları 7 sema halinde düzenledi. O, her şeyi de Bilendir.” (2:29, 17:44, 23:86, 41:12, 65:12, 67:3, 71:15)

9- Ve yüce melekler, “Semanın altındaki sular bir yere toplansın ve kuru toprak görünsün.” dedi ve öyle oldu.

10- Ve yüce melekler, kuru toprağa “ard” (אָ֙רֶץ֙=erets) (yer/kara) diye seslendi. Suların birikintisine de “denizler” diye seslendi. Yüce melekler bunun da hayırlı olduğunu gördü.

            ¹“diye seslendi.” Şeklinde çevirdiğimiz ifadeyi, çevirilerin çoğunda dedi şeklinde çevirmektedirler. Oysa “קָרָ֣א” (kara) fiili, "çağırmak", “seslenmek” veya "okumak" anlamına gelir. Bu nedenle “Kur’an” sözcüğünün de bu fiilden türemiş olduğu ve “Çağrı, Bildiri ve Okunan” gibi anlamlara geldiği kanaati oluşmaktadır. 

11- Ve yüce melekler, “Yeryüzü otlar (çimen), tohum veren otlar (tahıl) ve türüne göre tohumu meyvesinde bulunan meyve veren olan ağaçlar (sebzeler, meyveler) yeryüzünde yetişsin.” dedi. Ve öyle oldu.

12- Ve yeryüzü otlar, türüne göre tohum veren bitkiler ve türüne göre tohumu meyvesinde bulunan meyve veren ağaçlar çıkardı. Ve yüce melekler, bunun da hayırlı olduğunu gördü.

 Bitkilerdeki tohum ve çekirdekten Kur’an’da da söz edilmektedir: “Allah, tohumu ve çekirdeği yarıp filizlendirendir. Ölüden diriyi çıkarır; diriden de ölüyü çıkarır. Allah, işte budur!” (Enam, 6:95)

13- Ve akşam oldu ve sabah oldu; üçüncü bir gün (oluştu).

14- Ve yüce melekler dedi ki: “Gündüzü geceden ayırmak için gök kubbede ışıklar olsun. Bunlar da alâmetler ve vakitler ve günler ve seneler için olsunlar.

15- Ve onlar yeryüzüne ışık vermek için gök kubbedeki ışıklar olacaklar.” Ve öyle oldu.

16- Ve yüce melekler, büyüğü gündüze, küçüğü de geceye egemen olacak iki büyük ışığı (güneş ve ay) ve yıldızları yarattı.

17- Ve yüce melekler, yeryüzüne ışık vermeleri için onları göklerin kubbesine yerleştirdi.

18- Ve Böylece Yüce iki büyük ışık; büyüğü gündüze hükmedecek, küçüğü de geceye hükmedecek. (Yüce melekler) Yıldızları da yarattı. Ve yüce melekler, bunun da hayırlı olduğunu gördü.

19- Akşam oldu ve sabah oldu; dördüncü bir gün (oluştu).

“Büyük” kelimesi ile bu ışık kaynaklarının saçtıkları görülebilir ışık miktarının ifade edildiği belirtilmektedir. Zira yıldızlar aydan daha büyüktür. Ancak Ay, Dünyaya yıldızlardan daha yakın olduğundan, onun dünyadan görülebilen ışığı, yıldızlarınkinden daha güçlüdür.

20- Ve yüce melekler, “Sularda hareket eden canlılar (deniz canlıları) sürülerle dolup taşsın ve yeryüzünde debelenen (hareket eden) ve gökyüzünde uçan kuşlar…” dedi.

            “נֶּ֖פֶשׁ” (nefeş) sözcüğü; can, hayat, nefes gibi anlamlara gelir.

21- Ve yüce melekler, büyük deniz canavarlarını ve türlerine göre sularda kaynaşan her canlıyı ve türüne göre her kanatlı kuşu var etti. Ve yüce melekler, bunun da hayırlı olduğunu gördü.

Deniz canavarlarının balina veya ejderha olduğu düşünülmektedir. (Bkz. Yeşaya 27:1)

22- Ve yüce melekler, onları bereketli kıldı ve “Verimli olun ve çoğalın ve denizleri doldurun. Yeryüzünde uçan (kuşlar) da çoğalsın.” dedi.

23- Ve akşam oldu ve sabah oldu; beşinci bir gün (oluştu).

24- Ve yüce melekler, “Yeryüzü, türlerine göre her canlıyı, sığırları, sürüngenleri ve türlerine göre debelenen canlılar (dabbeler) çıkarsın (türetsin).”  dedi. Ve öyle oldu.

Çevirilerde canlı, yaban hayvanı; hayvan, evcil hayvan; debelenen (dabbe) de sürüngen şeklinde çevirilmektedir. Ancak biz sözcükleri olduğu gibi çevirmeyi tercih ediyoruz.

            “הָרֶ֛מֶשׂ” sözcüğünün Arapça karşılığı “dabbe”dir. Dabbe’nin de ne olduğu hakkında birçok tartışma yaşanmıştır. Buna; virüs, taşıt, canlılar, sürüngen hayvan gibi anlam verenler vardır. Hatta Allah’ın Elçisi Reşat Halife, Kur’an’da Neml Suresi 82’inci ayetinde geçen “Üzerlerine söz gerçekleştiği zaman, onlara yerden bir dabbe çıkarırız. O da insanların, ayetlerimize kesin olarak iman etmediklerini onlara söyler.”şeklindeki cümlede söz edilen dabbenin bilgisayar olduğunu, çünkü 19 sayı sistemine dayanan Kur’andaki matematiksel mucizesinin bilgisayar sayesinde ortaya çıkarıldığını belirtmektedir.

“Sürüngen” teriminin İbranicesi, fare, böcek gibi öteki kara hayvanlarını da kapsar.

25- Böylece yüce melekler, yerdeki hayvanları türlerine göre, sığırları türlerine göre ve yeryüzünde debelenen (hareket eden) her şeyi türlerine göre yarattı. Yüce melekler, bunun da hayırlı¹ olduğunu gördü.

            ¹ “ט֖וֹב” (tov, tôvb) sözcüğü kelimesi iyi, güzel, faydalı demektir, bağlama göre hayır veya hayırlı anlamına da gelebilir.

26- Ve yüce melekler “Adamı (insanı) kendi suretimizde ve kendimize benzer yapalım ve denizdeki balıklara ve gökteki kuşlara ve canlılara ve debelenenlere (dabbelere) ve yeryüzünün tümüne egemen olsun.” dedi.

            Artık sıra, fiziksel Başlangıçın doruk noktasına gelmiştir. Önce hayvan hayatı yaratılır. Ardından insan – performansının iyi ya da kötülüğüne bağlı olarak evrenin kaderini belirleyecek olan varlık – ortaya çıkar.

Bu husus Kur’an’da şöyle anlatılmaktadır: “Rabbin, meleklere dedi ki: “Ben balçıktan bir beşer yaratıyorum. Onu biçimlendirip ruhumdan ona (can) üflediğimde, hemen ona secdeye kapanın!” (Sad, 38:71,72. Benzer mesaj Hicr, 15:28,29)

27- Böylece yüce melekler, adamı kendi suretinde yarattı. Yüce meleklere benzer yarattı. O ikisini de erkek ve dişi olarak yarattı.

İnsanın benzersiz olması gibi, Başlangıç şekli de benzersiz ve yüksek düzeyde gerçekleşmiştir.

28- Ve yüce melekler onları bereketli kıldı ve onlara “Verimli olun ve çoğalın ve yeryüzünü doldurun ve onu denetiminize alın. Ve denizin balıklarına da göklerin kuşlarına da debelenenlere (dabbelere) de egemen olun.” dedi.

Bereketli kılma; çoğalmayı, yeryüzünü doldurmayı ve yeryüzündeki yaratıklar üzerinde egemen olmayı içerir (bkz. Başlangıç 1:26; Başlangıç 2:15; Mezmurlar 8:6-8).

29- Ve yüce melekler dedi ki: “İşte, bütün yeryüzünde tohum veren her otu ve içinde tohum veren meyvesi bulunan her meyve ağacını size veriyoruz; bunlar size yiyecek olacak.

30- Yerdeki hayvanlara da gökteki kuşlara da kendisinde hayat ruhu bulunan ve yeryüzünde debelenen (hareket eden) her varlığa da yiyecek olarak yeşil otları verdik.”

Bu ayetten (ayetten), insan ve hayvanların ilk yiyeceğinin ot, yani bitkiler olduğu anlaşılmaktadır.  İnsanın hayvanları yemek amacıyla öldürülmesinin o dönem yasak olduğu, “Ve tüm canlılar size yiyecek olacak. Yeşil bitkiler gibi, hepsini size verdim.” (Başlangıç 9:3) ayetinden de bu iznin Nuh Nebi zamanında, tufandan sonra verildiği anlaşılmaktadır.

Bununla birlikte, Başlangıç 1:28’de insana balık, kuş ve hayvan üzerinde verilen egemenlik, onları yiyeceği için kullanmasını yasal hale getirdi; Adem ve Havva’nın cennetten kovulduklarında giydirdikleri deriler, hayvanların çoktan öldürülmüş olduğunu kanıtlıyor.

31- Ve yüce melekler, yaptıkları her şeyi gördü. Ve işte, her şey hayırlı idi.¹ Ve Akşam oldu ve sabah oldu; altıncı gün² (oluştu).

¹ “ט֖וֹב” (tov, tôvb) sözcüğü kelimesi iyi, güzel, faydalı demektir, bağlama göre hayır veya hayırlı anlamına da gelebilir.

Yaratılan her şey, amacına uygun ve buna bağlı davranmaya hazır şekilde yaratılmıştı.

² Yüce Allah, Kur’an’da da Fussilet, 41:12 ayetinde gökleri 2 günde yarattığını belirtmişti. Fussilet, 41:10 ayetinde ise; 4 günde yeryüzünde kütleler ve canlılar için gıda takdir ettiğini belirtmektedir: “Ve onda sabitlenmiş kütleler (dağlar/yerçekimi) yerleştirdi. Onu bereketli kıldı ve arayıp soranlar için 4 gün içinde onda gıdalarını takdir etti.”

Bu ayette, diğer günlerden farklı olarak, “altıncı bir gün” değil, “altıncı gün” ifadesi kullanılmıştır. Bundan da, Yüce Allah’ın yaratma işini tamamlamış olduğu “özel gün” anlaşılmaktadır.

 

2. Bab

2:1- Sonra da gökler ve yeryüzü ve onların tüm orduları (tüm öğeleri) tamamlandı.

2- Ve yüce melekler, yapmakta oldukları tüm işi yedinci günde tamamladı ve yedinci günde yapmış oldukları tüm işleri bıraktı. 

“İşi bıraktı” olarak çevrilen fiilin İbranicesi (bkz. Başlangıç 2:2) “Şabat” sözcüğünün köküdür (bkz. Çıkış 16. Bab; Başlangıç 20:11). Bu ifade günümüz İbranicesinde de grev (iş bırakma) anlamında kullanılmaktadır.

3- Ve yüce melekler, yedinci günü (cumartesi gününü) mübarek kıldı ve onu kutsadı (takdis etti). O gün yüce melekler, yapmak üzere oldukları tüm yaratma işlerini bıraktı.

“yapmak üzere” ifadesi, yaratma işinin başka bir boyutta da olsa sürdüğünü belirtmektedir.^. Zira evrendeki ve canlılardaki değişim, yaratma ve çoğalma işi kıyamete kadar devam edecektir. 

Kur’an’da da Dünyanın yaratılması ile ilgili olarak 3 yerde “Gökleri, yeri ve ikisinin arasındakileri 6 günde yaratan O’dur.” ifadesi (25:59; 32:4, 50:38), 4 yerde de “Rabbiniz, gökleri ve yeri 6 günde yaratan, sonra arşa istiva eden Allah’tır.” ifadesi (7:54, 10:3, 11:7, ve 57:4) geçmektedir.

Bu Ayetler Doğrultusunda Başlangıç Sürecinin Özeti Şöyledir:

İbranicedeki יֹ֥ום “yom” kelimesinin Arapçadaki karşılığı يوم “yâvm” kelimesidir. İkisi de dünyadaki 24 saatlik bir zaman dilimi anlamına geldiği gibi, aynı zamanda “uzun bir dönem” ve “evre” anlamlarına da gelmektedir.

Başlangıçta Allah, gökleri ve yeri yarattı. Yani evren, güneş sistemi ve dünya, ilk günden önce yaratıldı. Tevrat’taki bu ilk sözlere göre, gezegenimiz de dahil olmak üzere tüm evren, Başlangıç günlerinin başlamasından önce belirsiz bir süre önce yaratılmıştı.

Jeologlar göre, Dünya’nın yaklaşık olarak 4 milyar yıldır var olduğu; gökbilimciler de evrenin yaklaşık 15 milyar yıldır var olduğunu söylemektedirler. Bilimsel çalışmalara göre de Tevrat’ta belirtildiği (Başlangıç, 2:2) gibi, gezegenimiz oluşumundan sonra tamamen sular altında kalmıştır. Bilimin bildiğimiz ilk tek hücreli organizmaları bu sularda ortaya çıktı. Bilim, ilk canlıların yaklaşık 4,3 milyar yıl önce Arkeyan devirdeki sığ sularda belirdiğini; bunların, proton pompalayarak enerji ürettiğini ve çalıştığını; canlıların da o dönem henüz evrim geçirmemiş olduklarını, ancak alkalin menfezlerin içinde ortaya çıktıklarını ve onlar sayesinde proton pompalandığını söylemektedir.

İlk Gün (Pazar): Işık bu gün yaratıldı. Gece ve gündüz yaratıldı. Yani dünyanın güneş ve kendi ekseni etrafında dönerek gece ve gündüz meydana geldi.

İkinci Gün (Pazartesi): Dünya’nın seması (gök) yaratıldı.

Üçüncü Gün (Salı): Dünya’daki karalar ve denizler oluşturuldu; bitkiler (otlar, sebzeler, meyveler, ağaçlar) yaratıldı. Bu ayetler bize kıtaların (yaklaşık 2,7 milyar yıl önce) düzenli su döngüleri ve tektonik hareketler sonucunda oluştuğunu göstermektedir.

Dördüncü Gün (Çarşamba): Yıldızlar, Güneş ve Ay’ın ışığı Dünya’dan göründü.

Bilim bize, dünyanın Başlangıçında katı bulutların ve gaz katmanlarının varlığı nedeniyle her yerde karanlık olduğunu söylüyor. Yani bulut tabakasının büyük bir kısmı yavaş yavaş kalktı. Bu sayede varolan Güneş’in, Ay’ın ve yıldızların ışıkları Dünya’yı aydınlatmaya başladı ve böylece günler, aylar, mevsimler ve seneler oluştu.

Beşinci Gün (Perşembe): Sulardaki ve gökyüzündeki canlılar yaratıldı.

Altıncı Gün (Cuma): Kara hayvanları (evcil ve yabani hayvanlar, sürüngenler vb) ve insan (erkek ve dişisi) yaratıldı.

Yedinci Gün (Şabat/Cumartesi): İlk 6 gün evrenlerin ve canlıların Başlangıç süreci tamamlanmış oldu.

Göklerin, yerin ve ikisi arasındaki varlıkların Başlangıçı ile ilgili olarak Tevrat ayetleri ile Kur’an ayetlerini karşılaştırdığmızda;

Tevrat’ta Yüce Allah’ın bunları son aşamasına kadar “Elohim” adını verdiği Seçkin Yüce Varlıklara yaptırdığını görüyoruz.

Kur’an’da bu yaratma işi, Tevrat’taki kadar ayrıntılı olarak açıklanmasa da orada da bunların Başlangıçında çoğul ifadelerin kullanıldığını görüyoruz. Bu nedenle de Yüce Allah’ın, bu işleri “Mele-i Ala” dediği Seçkin Yüce Meleklere yaptırdığını anlıyoruz: 

“Biz, gökleri, yeri ve ikisi arasında bulunanları bir hak (amaç) ile ve belirlenmiş bir ecel için yarattık.” (Ahkaf, 46:3. Benzer mesaj: Hicr, 15:85)

“Gökleri, yeri ve ikisinin arasındakileri 6 günde yarattık...”(Kaf, 50:38)

Başlangıç 2:4 ayetinden, 4:26 ayetine kadar insanlık tarihine odaklanılmaktadır:

4- İşte bunlar, göklerin ve yerin yaratılış sürecidir; Yücelerin Yahve’sinin, gökleri ve yeri yarattığı günün.

“יהוה”  İsmi, “Yehova”, “YHVH” ve “Yahve” şeklinde üç farklı şekilde telafuz edilmektdir. “Yahveh” ismi “Ben, Ben Olanım” demektir. Tevrat’ta ilk defa bu ayette (ayette) geçmektedir.

Bu isim, insanoğlu tarafından değil, bizzat Yüce Yaratıcı tarafından kendi için tercih edilmiş bir isimdir: “Ve Yüce Olan (El), Musa’ya dedi ki: “Ben, Yahve’yim (Ben, Ben Olanım).’” (Çıkış, 3:15)

Bu isim Yahudi inancına göre son derece Kutsal’dır. Bu ismi gereksiz yere söylemez, boş yere kullanılamaz: “Yücelerin Yahve’sinin adını boş yere ağzına almayacaksın; Çünkü Yahve, adını boş yere ağzına alan kişiyi cezasızz bırakmayacaktır.” (Çıkış, 20:7).

Bu nedenle Yahudiler, onun bu ismini söylemekten çekinirler. Yahudi din adamları da; bu isim bir yere yazıldığında silinemez, bu ismin yazılı olduğu sayfa yırtılamaz, çöpe atılamaz, demektedirler.  için, O’na Ha-Şem (İsim), Elohim (İlah, Tanrı) veya Adoniy (אדוני=Rabbim, Efendim) diye seslenirler ve çevirilerde de “Yehova” ismini yerine “Rab” ismini kullanmaktadırlar. Oysa böyle bir çeviri ile Tevrat’ta yer alan Yehova ve Adonay (Rab, Efendi) isimlerinin aynı anlama geldiği izlenimi verilmektedir. Bu durum ayrıca, ayetlerde anlatılanlardan farklı anlamlar çıkarılmasına da neden olmaktadır.

5- Yeryüzünde henüz ağaçlar yoktu, kırdaki bitkiler de henüz bitmemişti. Çünkü Yücelerin Yahve’si henüz yeryüzüne yağmur yağdırmamıştı ve toprağı işleyecek adam (insan) da yoktu.

6- Sonra yerden bir sis (buhar) yükseldi ve tüm yeryüzünü suladı.

7- Ve Yücelerin Yahve’si, adamı yerdeki topraktan yarattı¹ ve onun burnuna yaşam nefesini (ruhunu) üfledi² ve adam yaşayan bir can (nefes) oldu.

¹ İbranicede “insan” için kullanılan “adam” kelimesi, “kırmızı” anlamındaki “Adom” ve “kan” anlamındaki “dam” sözcükleriyle ilişkilidir.

² “נֶּ֖פֶשׁ” (nefeş) sözcüğü; can, hayat, nefes gibi anlamlara gelmektedir. Aynı zamanda “נִשְׁמַ֣ת” (nesmath) sözcüğünün de nefes ve ruh anlamına geldiği belirtilmektedir.

Tevrat’ta insanın Başlangıçı kısaca şu şekilde anlatılmaktadır:

“Ve Yüce melekler, adamı (insanı) kendi suretinde yarattı, onu Yüce meleklerin suretinde yarattı. Onları da erkek ve dişi olarak yarattı.” (Başlangıç, 1:27)

Aynı şekilde Kur’an’da da insanın yaratma işini yapan ile ilgili olarak çoğul ifade kullanıldığını görüyoruz: “Sizi ondan (topraktan) yarattık…” (20:55); “İnsanı, salsaldan (ses çıkaran kupkuru balçıktan) yarattık. Sonra onu güvenli ve sağlam bir mekânda bir nutfe (sperm) kıldık. Sonra o nutfeyi (spermi),  alaka (anne rahmine tutunan embriyoya) dönüştürdük. Derken alakı, mudğaya (bir çiğnem et parçasına) çevirdik. Ardından da mudğadan kemikler inşa ettik. Sonra kemiklere et (ve sinir, kas, damar, deri) giydirdik ve sonunda onu, bambaşka  bir varlık (düşünebilen, farklı şekillerde konuşabilen ve diğer varlıkları yönetebilen bir varlık) hâline getirdik. (Muminun, 23:12-14)

Tevrat’taki ayet (ayet) göz önünde bulundurulduğunda; Kur’an’da da Yüce Allah’ın, bu yaratma işlerini “Mele-i Ala” (37/8; 38/69) denilen  Seçkin Yüce Meleklere yaptırdığını anlıyoruz.

Yine, Tevrat’ta yaratma işleminin son aşamasında insanın burnuna yaşam nefesini (ruhunu)Yücelerin Yahve’si (Allah) üflediği belirtilmektedir: “Ve Yücelerin Yahve’si, adamı (insan) yerin toprağından yarattı ve burnuna yaşam nefesini üfledi ve adam yaşayan bir ruh (varlık) oldu.” (Başlangıç, 2:7)

Aynı şekilde Kuran’da da insanın yaratma işleminin son aşamasında yaşam nefesini (ruhunu) Yüce Allah’ın üflediğini görüyoruz: “Onu biçimlendirip ruhumdan ona (can) üflediğimde, hemen ona secde edin!” (Hicr, 15:29; Sad, 38:72)

8- Ve Yücelerin Yahve’si doğudaki Aden’de bir bahçe dikti ve yarattığı adamı oraya yerleştirdi.

Bu ayetten (ayetten) de anlaşılacağı üzere Adem yaratıldıktan sonra cennete (bahçeye) yerleştirilmiş.

Aden (Eden) İbranicede ‘mutluluk’ veya ‘sevinç’ anlamlarına gelir. Başlangıçın başlangıcında insanların birlikte bulunduğu yerdir. ‘Adn cennetleri’ ifadesi de Kur’an’da 11 defa geçmektedir: 9:72; 13:23; 16:31; 18:31; 19:61; 20:76; 35:33; 38:50; 40:8; 61:12; 98:8.

9- Ve Yücelerin Yahve’si, bahçede göze hoş gelen ve yemesi hayırlı¹ olan her ağacı topraktan çıkardı. Bahçenin ortasında da hayat ağacı ile hayır¹ ve şerri² bilme ağacı...

            ¹ “ט֖וֹב” (tov, tôvb) sözcüğü kelimesi iyi, güzel, faydalı demektir, bağlama göre hayır veya hayırlı anlamına da gelebilir.

            ² “רָֽע” (râ) sözcüğü “şer”, yani kötü, çirkin ve zararlı olan şey anlamına gelmektedir.

Burada bize bahçedeki iki farklı ağaç tanıtılıyor: Hayat Ağacı ile Hayır ve Şerri Bilme Ağacı. Hayat Ağacı sonsuz yaşamı sembolize ederken, Hayır ve Şerri Bilme Ağacı doğruyu yanlıştan ayırma kapasitesini temsil eder.

10- Ve Aden’den bir nehir çıkıyor ve bahçeyi suluyor ve orada 4 baş (4 kol) oluyordu.

11- İlkinin adı Pişon’dur;¹ altın kaynakları olan Havila^ıı topraklarını dolaşır.

¹ Pişon’un, Nil Nehri, Ganj ya da Indus nehri olabileceği yönünde farklı görüşler vardır.

² Buranın İran Körfezi civarında bir yer olduğu yönünde bir görüş vardır. Ancak Bahreyn'deki “Havila”, Keşmir ve Pakistan arasında “Havelian” olduğu yönünde farklı görüşler de vardır.

12- O diyarın altını da güzeldir. Burada inci ve değerli taş da vardır.

İncilerden kastın kristal, reçine veya günnük olabileceği; değerli taşlardan kastın da zümrüt, akik taşı yada oniks olabileceği yönünde görüşler vardır.

13- İkinci nehrin adı da Gihon’dur;¹ Kûş² topraklarını dolaşır.

¹ Bunun Nil Nehri, Afganistan’dan doğup Aral gölüne akan Amuderya Nehri, İran içinden Hazar Denizi’ne dökülen Qezal Nehri ya da Fırat Nehri olduğu şeklinde farklı görüşler vardır.

² Buranın Etyopya yada Babil’de yaşamış olan Kasitler’in Ülkesi olduğu yönünde farklı görüşler vardır.

Ancak Büyük Tufan sonucunda burada sözü edilen şehir ve nehirlerin günümüzdekilerden farklı yerlerde olabileceği yönünde görüşler de yer almaktadır.

14- Üçüncü nehrin adı da Hiddekel’dir; Asur’un (Musul’un) doğusundan akar. Dördüncü nehir de Ferat’tır (Fırat).

Dicle olduğu düşünülen Hiddekel, “hızlı akan nehir” demektir.

15- Yücelerin Yahve’si, Aden bahçesine bakması ve onu işlemesi için de Ademi (insanı) oraya koydu.

16- Ve Yücelerin Yahve’si, ona dedi ki: “Bahçedeki her ağacın meyvesinden yiyebilirsin;  

17- (Ancak) hayır¹ ve şerri bilme ağacından yeme. Çünkü ondan yediğin gün kesinlikle ölürsün!”²

            ¹ “ט֖וֹב” (tov, tôvb) sözcüğü kelimesi iyi, güzel, faydalı demektir, bağlama göre hayır veya hayırlı anlamına da gelebilir.

² “kesinlikle ölürsün” ifadesini yılan (iblis) daha sonra Başlangıç 3:4 ayetinde “Kesinlikle ölmezsiniz” şeklinde çevirmiştir. Adem 930 yıl yaşadığına göre, bu ifadenin, meyveyi yediği anda öleceği anlamına gelmediği onun “ölümlü hale geleceği” anlamına geleceği belirtmektedir.

Bu husus Kur’an’da şöyle anlatılmaktadır: “Ey Adem! “Sen ve eşin cennete yerleşin ve dilediğiniz yerden yiyin. Fakat şu ağaca yaklaşmayın, yoksa zalimlerden olursunuz!”  Kendilerine görünmeyen mahrem yerlerini açıp kendilerine göstermek için şeytan onlara fısıldayarak: “Rabbiniz, melek ya da ölümsüz olmayasınız diye size bu ağacı yasakladı.” dedi. “Ben size nasihat edenlerdenim!” diye de onlara yemin etti.” (7:19-21)

Bu ilahi direktif, insanlık için ilk ahlaki sınavdır. İnananlar olarak bugün de Allah’ın hikmetine itaat etmek ya da kendi anlayışımıza güvenmek arasında benzer seçimlerle karşı karşıyayız.

18- Ve Yücelerin Yahve’si, “Ademin yalnız kalması hayırlı¹ değil, kendisine karşı bir yardımcı yapayım.” dedi.²

            ¹ “ט֖וֹב” (tov, tôvb) sözcüğü kelimesi iyi, güzel, faydalı demektir, bağlama göre hayır veya hayırlı anlamına da gelebilir.

² Birçok otorite, ideal evliliğin her şeyde aynı fikirde olmak anlamına gelmediği konusunda birleşir. Çoğunlukla, erkeğe karşı çıkıp, onun hatalı davranmasını engellemek ya da onu sorgulayarak ve eleştirerek yardımcı olmak kadının görevidir. Bu nedenle ayet, açık bir şekilde kadının erkeğe yardımcı olacağı zamanlar gibi, ona karşı gelebileceği zamanların da olabileceğini vurgulamaktadır. (bkz. Başlangıç, 21:10-12).

19- Ve Yücelerin Yahve’si, kırdaki her canlıyı ve havadaki her kuşu topraktan yarattı ve onlara ne ad vereceklerini görmek için onları Adem’e getirdi. Adem de her birine ne isim verdiyse, nefes alan her canlı o isim ile anıldı.

20- Bunun üzerine Adem tüm canlılara, havadaki kuşlara ve bütün hayvanlara adlarıyla seslendi.  Ancak Adem kendine denk/eşit bir yardımcı bulamadı.

Tora’da Ademin varlıklara isim verdiği anlatılmaktadır. Ademe isim verme yeteneğinin Allah tarafından öğretildiği Kur’an’da şöyle anlatılmaktadır: “Allah, Ademe tüm isimleri öğretti. Sonra onları, meleklere gösterdi ve dedi ki: “Eğer haklı iseniz bunların isimlerini bana bildirin.”  (Bakara, 2:31)

21- Bunun üzerine Yücelerin Yahve’si, Adem’i bilinçsiz hale getirdi.  O (Adem) da uyudu ve onun kaburga kemiklerinden birini alıp yerini etle kapladı.

22- Ve Yücelerin Yahve’si, Ademden aldığı kaburga kemiğinden bir kadın yarattı ve onu Ademe getirdi.

23- Adem de dedi ki: “Şimdi bu benim kemiğimden kemik, etimden de ettir. İsmi kadın (işa) olsun, çünkü Ademden (iş) alındı.”

İbranice kadın (אִשָּׁ֔ה=işâ) sözcüğü adam (אִ֖ישׁ=İş) sözcüğünden türemiştir. Erkeğinkinin aksine, kadının vücudu topraktan yaratılmamıştır. Adem’den alınan kısım ile kadın inşa edilmiştir.

24- Bu nedenle Adem, annesini ve babasını bırakıp karısına bağlanacak ve ikisi tek beden olacak.

25- Adem ve eşi ikisi de çıplaktılar, ancak (bu durumdan/birbirlerinden) utanmıyorlardı.¹

¹ Havva’nın Başlangıçı Kur’an’da şöyle anlatılmaktadır: “O, sizi bir tek nefisten yarattı ve kendisi ile sükûnet bulsun diye ondan eşini var etti.” (7:189; 39:6; 4:1)

 

3. Bab

3:1- Yücelerin Yahve’sinin yaptığı (yarattığı) tüm canlıların en kurnazı¹ (hilekarı) yılandı. Ve (yılan), kadına dedi ki: “Yüce melekler gerçekten, ‘hiçbir ağacın meyvesini yemeyeceksin!’ dedi mi?”²

            ¹”עָר֔וּם” (arum), İbranicede, “zekasını kurnazlıkta kullanan, açıkgöz, hilekar, tuzakçı, kıımpasçı, kötü, kötülükte uzman, soysuz, alçak, fesat, cingöz, açıkgöz, fettan, dalavereci, üçkağıtçı, oyunbaz ve düzenbaz” gibi anlamlara gelmektedir.

²”Yüce melekler gerçekten... dedi mi?” Aldatıcı, insanı Allah’ın sözü konusunda şüpheye düşürmeye, dolayısıyla onları Allah’tan uzaklaştırmaya çalışmaktadır.

2- Kadın da dedi ki: “Bahçedeki ağaçların meyvelerinden yiyebiliriz.

3- Ancak yüce melekler dedi ki: ‘Bahçenin ortasındaki ağacın meyvesini yemeyin ve ona dokunmayın, yoksa ölürsünüz.’”

Yücelerin Yahve’si, Adem’e ağaçtan yememesini emretmiş (Baişlangıç, 2:17). Havva ise sonradan yaratılmış ve ona bu emri yüce melekler “ağacun meyvesini yemeyin ve ona dokunmayın” şeklinde hatırlatmaktadırlar. Ehli kitaptan bazıları, Havva’nın kendi kafasından “ve ona dokunmayın” sözü ile Allah’ın emrine bir şey eklediği yönünde çıkarımda bulunmaktadırlar.

Oysa Kur’an’daki ayet de Havva’ya yüce meleklerin bu şekilde ona söylediğini doğrulamaktadır: “ ‘Ey Adem! Sen ve eşin cennete yerleşin ve dilediğiniz yerde, ondan (nimetlerinden) bolca yiyin. Fakat şu ağaca yaklaşmayın, yoksa zalimlerden olursunuz!’ dedik.” (Bakara, 2:35)

4- Bunun üzerine yılan dedi ki: “Ölmeyeceksiniz!  

5- Ancak yüce melekler biliyor ki, ondan yediğiniz gün gözleriniz açılacak ve hayır¹ ve şerri (kötüyü, çirkini, zararlıyı) bilerek yüce melekler gibi olacaksınız.”

            ¹ “ט֖וֹב” (tov, tôvb) sözcüğü kelimesi iyi, güzel, faydalı demektir, bağlama göre hayır veya hayırlı anlamına da gelebilir.

6- Kadın da ağacın hayırlı bir yiyecek olduğunu, göze de hoş geldiğini, bilgiyi elde etmek için de arzulanan bir ağaç olduğunu gördü. Bunun üzerine de meyvesinden aldı ve yedi. Yanındaki kocasına da verdi, o da yedi.

7- İkisinin de gözleri açıldı ve şimdi ikisi de çıplaktı. Ve (örtünmek için) incir yapraklarını birbirine diktiler ve kendilerine kuşak (kemer) yaptılar.

Buradaki husus ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır: “Böylece, onları yalanlarla aldattı. Ağacı tattıklarında ayıp yerleri kendilerine göründü ve cennetin yapraklarıyla üstlerini örtmeye başladılar. Rableri de onlara seslendi: “Sizi o ağaçtan menetmedim mi, şeytan da sizin apaçık düşmanınızdır demedim mi?” (Araf, 7:22)

8- Günün rüzgârı estiğinde de Yücelerin Yahve’sinin bahçede gezinen sesini duydular. Bundan üzerine de Adem ile karısı, bahçenin ağaçları arasında Yahve’den (utanarak) saklandılar.

Yorumcular, ‘bir fırtınanın koptuğunu gören ve doğanın kargaşasını ilk kez duyan suçlu çift, dehşet içinde saklanıyor.’ şeklinde yorumluyorlar.

9- Yücelerin Yahve’si de Ademe seslendi ve ona “Neredesin?” dedi.

10- (Adem de) “Sesini bahçede duydum ve korktum. Çünkü çıplaktım, ben de saklandım.” dedi.

11- (Yahve) dedi ki: “Çıplak olduğunu sana kim söyledi? (Yoksa) ‘Yeme!’ diye emrettiğim ağacın meyvesinden mi yedin?”

Yüce Allah, Adem’in nerede olduğunu elbette bilmektedir. Sorunun tek amacı, onun, hatasından dönmesini [ya da cevap vermesini] engelleyecek kadar korkutmamak ve sakin bir diyalog başlatmaktır. Ancak Adem hatasını itiraf etmemektedir. Onun yerine, 12’nci ayetten (ayetten) de anlaşılacağı üzere Allah’a, kendisine vermiş olduğu değerli varlıktan dolayı şikayete başlamış.

12- Bunun üzerine Adem “Yanıma verdiğin kadın, bana ağaçtan verdi, ben de yedim.” dedi.

İnsanın suçu başkasına attığının ve sorumluluk kabul etmediğinin ilk örneği.

13- Yücelerin Yahve’si de kadına “Bu yaptığın nedir?” dedi. Kadın da “Yılan beni kandırdı (aklımı çeldi), ben de yedim.” dedi.

14- Ve öyle oldu. Yücelerin Yahve’si, yılana dedi ki: “Bu yaptığından ötürü tüm canlılar ve hayvanlar arasında lanetlendin! Karnının üzerinde gidecek (yüzüstü sürünecek) ve ömrünün tüm günlerinde toz yiyeceksin.

15- Ve seninle kadın arasına da senin soyunla onun soyu arasına da düşmanlık koyacağım. Onlar, senin başını ezecekler; sen de onların topuğunu yaralayacaksın.”

Burada yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

“Ey Adem! Sen ve eşin cennete yerleşin ve dilediğiniz yerde, ondan (nimetlerinden) bolca yiyin. Fakat şu ağaca yaklaşmayın, yoksa zalimlerden olursunuz!” dedik. Fakat şeytan (düşmanları) onları oradan (kandırarak) kaydırdı ve içinde bulundukları yerden çıkardı. Biz de “Birbirinize düşman olarak inin. Belirli bir süreye kadar, yeryüzü size barınak ve geçinme yeri olacak.” dedik. (Bakara, 2:35, 36)

“Böylece, onları yalanlarla aldattı. Ağacı tattıklarında ayıp yerleri kendilerine göründü ve cennetin yapraklarıyla üstlerini örtmeye başladılar. Rableri de onlara seslendi: “Sizi o ağaçtan menetmedim mi, şeytan da sizin apaçık düşmanınızdır demedim mi?” “Rabbimiz, biz kendimize zulmettik. Bizi bağışlamaz ve bize merhamet etmezsen hüsrana uğrayanlardan oluruz.” dediler. Dedi ki: “Birbirinize düşman olarak inin. Belirli bir süreye kadar, yeryüzü size barınak ve geçinme yeri olacak.” Dedi ki: “Orada yaşayacak, orada ölecek ve oradan (hesap vermek üzere) çıkarılacaksınız.” (Araf, 7:22-25)

16- Kadına da dedi ki: “Acını ve sancını çok artıracağım ve acı çekerek çocuklar doğuracaksın. Kocanı arzulayacaksın, o da sana hükmedecek.”

17- Ve Ademe dedi ki: “Eşinin sözünü dinlediğin ve sana ‘Ondan yemeyeceksin!’ diye emrettiğim ağaçtan yediğinden dolayı senin yüzünden toprak¹ bereketsizleşti².  (Bu nedenle) ömrünün tüm günlerinde ondan zahmetle yiyeceksin (emek dökerek yiyecek elde edeceksin).

            ¹ “הָֽאֲדָמָה֙” (ha'adama) sözcüğünün İbranicede genellikle dünya, kara veya tarım yapılan arazi (toprak) gibi anlamlarda da kullanıldığı belirtilmektedir. Adam, İnsan anlamına gelir. Buradaki "adama" kelimesi, "kırmızı" anlamına gelen kökten türemiştir. Toprak da genellikle kırmızımsı bir renge sahip olduğu için bu isim verilmiştir. "Adama" kelimesi Tevrat'ta sıkça geçer ve genellikle Yahve’nin, insanı topraktan yarattığına atıfta bulunur.

            ² “אֲרוּרָ֤” (arar) sözcüğü lanetlenmiş, bereketsiz, melun, menfur, talihsiz, hırçın gibi birçok farklı olumsuz anlama gelmektedir. Ancak “toprakı bereketsizleşti” ifadesi, çevirilerde genellikle “toprak lanetlendi.” şeklinde çevrilmektedir.

18- Ve (toprak) sana diken ve çalı verecek ve yabani otları yiyebileceksin.

19- Toprağa dönene kadar da alın teriyle ekmek yiyeceksin (rızık kazanacaksın). Çünkü sen topraksın ve (ölüp) toza döneceksin.”

Adem’in çabaları ölüme engel olamayacaktı. Bedeninin (Başlangıç, 2:7) ve yiyeceğinin (bkz. Başlangıç, 3:17) kaynağı olan toprak, ölümünün simgesi haline gelmişti.

20- Ve Adem, karısına Havva¹ adıyla seslendi. Çünkü o tüm canlıların annesiydi.

¹ Havva ve insan sözcükleri İbranicede “yaşayan, canlı veya yaşam üreten” anlamına gelen aynı sözcükten türemiştir. Adem, ölüm cezasına çarptırılmış olmasına rağmen (bkz. Başlangıç, 2:17; 3:7,10,16-19) Havva’nın aracılığıyla kendi soyunun devam edeceğine inanmaktadır. Bu isim, batı dillerine de “Eve” veya “Eva” yani “yaşayan varlıkların annesi” olarak geçmiştir.

21- Ve Yücelerin Yahve’si, Adem ve karısı için deri giysi yaptı ve onları giydirdi.

İnsanın, tufana kadar tamamen vejetaryen olduğu kesin değildir. Ancak insanın cennette iken de hayvanları öldükleri veya öldürüldükleri ve onlardan yararlanıldığı bu ayetten anlaşılmaktadır. 

Kovuluş

22- Ve Yücelerin Yahve’si dedi ki: “Adem, hayrı¹ ve şerri bilmede bizden biri gibi oldu. Şimdi de elini uzatıp hayat ağacından almasın ve yemesin ki sonsuza kadar yaşamasın.”²

            ¹ “ט֖וֹב” (tov, tôvb) sözcüğü kelimesi iyi, güzel, faydalı demektir, bağlama göre hayır veya hayırlı anlamına da gelebilir.

 ² Yüce Allah’ın insanı ölümlü yapması insan için aslında bir lütuftur. Çünkü Allah, insanın sonsuza dek günahlı yaşamasına engel olmakla, günahtan kurtuluşun yolunu açmıştır (Bkz. Romalılar, 5:18-19).

23- Böylece Yücelerin Yahve’si, yaratılmış olduğu toprağı sürmesi (işlemesi) için onu (insanı) Aden bahçesinden çıkardı.

24- Ve Ademi kovdu. Hayat ağacına giden yolu korumak için de Aden bahçesinin doğusuna kerubiler (melekler) ve her yana dönen alevli kılıç koydu.

            Kerubilerin (Keruv), gücü ve ihtişamı temsil eden melekler oldukları yönünde bir görüş vardır. Bu meleklerin kanatlı ve insan yüzlü oldukları yönünde de bir görüş vardır. Kerubilerden, Toplanma Çadırı ve Şehadet Sandığının tarif edildiği Tevrat’ın Çıkış Kitabında (25’inci Bab) da söz edilmektedir.

 

Burada yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

“Ey Adem! Sen ve eşin cennete yerleşin ve dilediğiniz yerde, ondan (nimetlerinden) bolca yiyin. (7:19; 20:35)

“Senin için orada acıkmak ve çıplak kalmak yoktur. Orada susamayacaksın ve sıcaktan bunalmayacaksın.” (20:118; 119)

“Fakat şu ağaca yaklaşmayın, yoksa zalimlerden olursunuz!” dedik.” (7:19; 20:35)

“Ey Adem! Bu (İblis), hem senin hem de eşinin düşmanıdır. Sakın sizi bahçeden çıkarmasına izi vermeyin, yoksa perişan olursun. (20:117)

“Kendilerine görünmeyen mahrem yerlerini açıp kendilerine göstermek için şeytan onlara fısıldayarak: “Rabbiniz, melek ya da ölümsüz olmayasınız diye size bu ağacı yasakladı.” dedi. (7:20)

“Ben size nasihat edenlerdenim!” diye de onlara yemin etti.” (7:21)

“Derken şeytan ona vesvese verdi. Dedi ki: “Ey Adem, ebedilik ağacını ve yok olmayacak bir egemenliği sana göstereyim mi?” (20:120)

Şeytanın, Adem’i ve eşini kandırması Tevrat’ta da yer almaktadır (Başlangıç 3:1-24).

“Böylece, onları yalanlarla aldattı.” (7:22)

“Ondan yediler” (20:121)

“Ağacı tattıklarında ayıp yerleri kendilerine göründü.” (7:22)

“Cennet yaprakları ile de üstlerini örtmeye çalıştılar.”  (7:22; 20:121)

“Adem de Rabbine isyan etti ve şaşırdı.” (20:121)

“Rableri de onlara seslendi: “Sizi o ağaçtan menetmedim mi, şeytan da sizin apaçık düşmanınızdır demedim mi?” (7:22)

“Şeytan (düşmanları) onları oradan (kandırarak) kaydırdı ve içinde bulundukları yerden çıkardı.^” (2:36)

“Daha önce Adem’den de ahit (söz) almıştık (20:35, 117, 120), fakat unuttu. Biz de onda bir azim (kararlılık) bulamadık. (20:115)

“Biz de, “Birbirinize düşman olarak inin. (2:36; 20:123)

Belirli bir süreye kadar, yeryüzü size barınak ve geçinme yeri olacak.” dedik. (2:36; 7:24)

“Dedi ki: “Orada yaşayacak, orada ölecek ve oradan (hesap vermek üzere) çıkarılacaksınız.” (7:25)

“Hepiniz oradan inin. Benden size bir hidayet (rehber) geldiğinde, kim hidayetime uyarsa (2:38;20:123) onlara korku yoktur. (2:38) İşte o, sapmayacak da bedbaht da olmayacak.” (20:123)

Onlar (Hesap Günü) üzülenlerden de olmayacaklar. Küfreden ve ayetlerimizi yalanlayanlar ise; işte onlar ateş halkıdır ve orada kalıcıdırlar.” (2:38, 39)

“Sonra, Rabbi onu seçti,” (20:122)

“Derken, Adem Rabbinden kelimeler aldı.” (2:37)

Adem ve eşinin duası “Rabbimiz! Biz kendimize zulmettik ve eğer bizi bağışlamazsan ve bize merhamet etmezsen elbette hüsrana uğrayanlardan (kaybedenlerden) oluruz.” (7:23)

“Böylece (Allah) onun tevbesini kabul etti.” (2:37; 20:122)

“ve ona hidayet etti.” (20:122)

 

4. Bab

Ailenin kuruluşu ve cennettekinden farklı bir yaşamın başlangıcı.

4:1- Ve Adem (adam, iş) karısı Havva’yı tanıdı (onunla yattı), o da hamile kaldı ve Kayin’i (Kabil’i) doğurdu ve dedi ki: “Yahve’den (O’nun lütfuyla) bir adam (iş=אִ֖ישׁ) kazandım.”

2- Ve bir doğum daha yaptı  ve (Kabil’in) kardeşi Evel’i (Habil’i doğurdu). Evel koyun bekçisiydi (çobanıydı), Kayin ise toprağı işleyen (çiftçi).¹

¹ Her ne kadar insan henüz et yeme hakkına sahip değilse de (bkz. 9:3), hayvanların sütünden, yününden ve derilerinden faydalanması mümkündür. Evel’in (Habil’in) işi, koyunları kırkmak ve inekleri sağmaktan ibarettir.

İnsanın geçimini çalışma yoluyla sağlayabilmesi yönündeki ilahi karara uygun olarak, Adem ve Havva’nın oğulları Kabil ile Habil, kendilerine farklı şekillerde uğraşlar edinirler. Aralarındaki ayrılık, Allah’a hizmet konusunda da geçerlidir. Bu, kıskançlığı doğurur ve sonuçta tarihin ilk cinayeti gerçekleşir:

3- Ve öyle oldu. Bir gün Kayin, toprağın meyvesinden Yahve’ye minha (tahıl kurbanı, hediye sunusu) sundu.

            Çiftçilikten elde ettiği meyvelerde (ürünlerden) Yahve’ye bir hediye, teşekkür sunusu sundu. Yüce Allah, binlerce yıl sonra İsrail oğullarına minha (hediye, tahıl) kurbanı ile ilgili olarak bir standart belirlemiş ve “ince buğday unu”, zeytinyağı ve günlükten (bir ağacın reçinesi) ağacından yapılmasını emretmiş. (Levililer Kitabı 2:1-16 ayetleri)

4- Evel de koyunlarının ilk doğanlarından, semiz olanlarından (sunu) getirdi. Yahve, Kabil’e ve sunusuna baktı.

5- Kayin’e ve onun sunusuna ise bakmadı. Kabil de çok öfkelendi ve yüzü düştü (suratı asıldı).

İncil’de şöyle belirtilmektedir: Habil’in, abisi Kabil’den daha iyi bir kurban sunması Yahve’ye olan iman sayesinde oldu. İmanı sayesinde doğru biri olarak Yahve’nin beğenisini kazandı. Çünkü Yahve onun sunduğu adakları kabul etti. Nitekim Habil ölmüş olduğu halde, iman sayesinde hâlâ konuşmaktadır. (İbraniler, 11:4)

Buradaki kıyaslama, getirilen sununun türü (bitki veya hayvan) ile ilgili değil, rastgele ve kayıtsızca getirilen (toprağın ürünlerinden) bir sunu ile seçkin sunu (sürünün ilk doğanı; sununun özenle ve itaatle sunulduğunu gösterir) arasındaki farkla ilgilidir. Sunu getiren kişinin amacı ve tutumu son derece önemlidir. Yahve, Habil’in sunusunu imanından ötürü kabul etmiştir.

6- Bunun üzerine Yahve, Kayin’e dedi ki: “Niçin öfkelisin? Neden suratın asık?

7- Eğer doğru olanı yaparsan, senden kabul edilmez mi? Ancak doğru olanı yapmazsan, hata (suç) kapıda çömelmiş (pusuya yatmış). Hasreti de sanadır. Onun üzerinde hakimiyet sahibi olan sensin.”

Yüce Allah, Kayin’e hatasından dönmeyi öğretmektedir: Bir günahkar, eğer içten bir şekilde suçunu kabullenir, itiraf eder ve bir daha yapmamaya şartlanırsa, suçu affedilecektir.

8- Kayin de kardeşi Evel’e “Tarlaya (kıra) gidelim” dedi. Ve öyle oldu. Onlar tarladayken Kayin, kardeşi Evel’e karşı ayaklandı ve onu öldürdü.

Bu olay, insanlık tarihindeki ilk cinayettir.

9- Bunun üzerine Yahve, Kayin’e “Kardeşin Evel nerede?” dedi.  “Bilmiyorum!” dedi.  Ben kardeşimin bekçisi miyim?

Kabil’in cevabı, onun yüreğinin katılığının ve olanlara kayıtsızlığının göstergesidir: “Kötü insan içindeki isteklerle övünür, Açgözlü insan Yahve’ye lanet okur, O’nu hor görür. Kendini beğenmiş kötü insan O’na  yönelmez ve hep, “Yüce melekler yok!” diye düşünür.” (Mezmurlar, 10:3,4)

10- (Yahve) “Ne yaptın?” dedi.  Kardeşinin kanının sesi yerden bana haykırıyor.

11- Şimdi de kardeşinin kanını elinden almak için ağzını açan toprak seni lanetledi.

            Kabil, kendisine lanet uygulanan ilk insandır.

12- Toprağı işlediğinde artık sana kuvvetini (ürününü) vermeyecek. Yeryüzünde de gezen (kaçak, mülteci, serseri, sürgün hayatı yaşayan) ve yalnız (dışlanmış) olacaksın.”

Allah’ın adaleti, yapılan her adaletsizliğin karşılığını bulması gerektiğini öngörür. (Bkz Matta, 23:35; Luka, 11:50-51; İbraniler, 11:4). Şiddet içeren bir tutumla dökülen kan, her şeyin saflığını bozar (Mezmurlar, 106:38; Yeşeya, 59:3; Ağıtlar, 4:14).

13- Bunun üzerine Kayin, Yahve’ye dedi ki: “Cezam (suçum) taşınamayacak (bağışlanamayacak) kadar büyük.

14- Ve işte bugün, beni bu topraklardan kovdun. (Senin) yüzünden de yeryüzünde bir göçebe ve yalnız (kaçak) olacağım. Beni bulan da beni öldürecek.”

15- Bunun üzerine Yahve dedi ki: “Kayin’i bu nedenle öldürenden 7 kat intikam alınacaktır.” Ve Yahve, onu bulan kimse öldürmesin diye Kayin’e bir ayet koydu.

            “Alamet, işaret ve kanıt” gibi anlamlara gelen “א֔וֹת” (âvt) sözcüğünün, Arapçadaki “ayet” sözcüğü ile aynı anlamlara geldiğini görüyoruz.

16- Böylece Kayin, Yahve’nin huzurundan ayrıldı ve Aden’in doğusunda, Nod diyarında yaşadı.

Bir görüşe göre; Adem ve ailesi Allah’a kulluk ediyorlardı. Kabil ise Aden diyarından ayrılmakla kalmadı, aynı zamanda Allah’a kulluk etmekten de vaz geçti.

“Nod”, İbranicede “yalıtılma” ya da “göçebelik” anlamına gelir (bkz. Başlangıç 4:12) Nod diyarının ise Çin veya Hindistan olduğunu düşünenler de var. Kesin bilinen tek şey, Kabil’in, Aden’in doğusu olan Asya’ya göç ettiğidir.  Burası, babası Adem’in de Aden’den kovulduktan sonra gittiği yerdir (bkz. Başlangıç 3:24).

İlk kardeş katli ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

“Onlara, iki Ademoğlunun haberini hak (gerçek) ile tilavet et (okuyup aktar). (Allah’a) birer kurban sunmuşlardı da birisinden kabul edilmiş, diğerinden ise kabul edilmemişti. (O) “Seni kesinlikle öldüreceğim.” dedi. (Diğeri) dedi ki “Allah sadece muttakilerden (erdemli, sorumluluk bilincine sahip olanlardan) kabul eder. Sen, öldürmek için elini bana uzatırsan, ben de seni öldürmek için elimi uzatmam. Ben, âlemlerin Rabbi olan Allah’tan korkarım. İsterim ki hem benim günahımı hem de kendi günahını yüklenip ateş halkından olasın. Zalimlerin cezası budur.” Sonunda nefsi onu, kardeşini öldürmeye kışkırttı ve onu öldürdü. Böylece hüsrana uğrayanlardan oldu. Allah, kardeşinin cesedini nasıl örteceğini ona göstermek için, toprağı eşeleyen bir karga gönderdi. “Vah, yazıklar olsun bana! Şu karga kadar olamadım, kardeşimin cesedini gömmekten aciz miyim?” dedi ve pişmanlık duyanlardan oldu. İşte bu nedenle İsrail oğullarına yazdık: “Kim, cinayet işlememiş veya yeryüzünde bozgunculuk yapmamış birini öldürürse, sanki bütün insanları öldürmüş gibidir. Kim de onu yaşatırsa, sanki bütün insanları yaşatmış gibi olur.” (Maide 5:27-31)

17- Ve Kayin karısını tanıdı, o da hamile kaldı ve Hanok’u doğurdu.  Ve bir şehir inşa ediyordu. Şehrin adını da oğlunun adı gibi Hanok (eğitimli, edepli, adanmış) koydu.

18- Hanok da İrad’ı doğurdu. İrad da Mehuyael’in babası oldu. Mehuyael de Metuşael’in babası oldu. Metuşael de Lemek’in babası oldu.

19- Ve Lemek, iki kadınla evlendi. Birinin adı Ada, diğerinin ise Zillah idi.

            Çok eşliliğin Lemek ile başlayıp başlamadığı tam olarak bilinmemektedir.

20- Ve Ada, Yabal’ı doğurdu. (Yabal), çadırda yaşayanların ve sürüleri olanların babasıydı.

21- Kardeşinin adı da Yubal’dı; Arp ve kaval çalanların babasıydı.

22- Zillah da tunç ve demirden her türlü alet yapan Tubal (imalatçı) Kayin’i doğurdu. Tubal Kayin’in kız kardeşi de Naama idi. 

23- Bunun üzerine Lemek, karılarına dedi ki: “Ey Adah ve Zillah, sesimi dinleyin! Ey Lemek’in karıları! Konuşmama kulak verin. Beni yaraladığı için bir adamı öldürdüm; beni hırpaladığı için bir genci öldürdüm.

24- Kayin’in (onu öldürenin intikamı) 7 kat olacaksa, Lemek’in intikamı 77 kat alınacaktır.” 

Bu ayet bazı çevirilerde şöyledir: Bilinçli olarak katil olan Kabil’i öldüren biri 7 kat cezalandırılacaksa, kaza sonucu katil olan Lemek’e zarar vermenin cezası 77 kat olacaktır.

25- Ve Adem (adam) karısını tekrar tanıdı (onunla yattı) ve (Havva) bir oğul doğurdu ve “Yüce melekler, bana Kayin’in öldürdüğü Evel’in yerine başka bir oğul verdi.” dedi ve ona Şet (bağışlamak) adıyla seslendi.

            “Şet”, İslam kaynaklarında “Şit” olarak bilinmektedir.

26- Şet’in de bir oğlu oldu ve ona Enoş adıyla seslendi¹. O zaman Yahve adıyla çağrıya (tevhide) başlandı.

            ¹”לִקְרֹא” (likro) sözcüğü “bildirmek, okumak, çağrı yapmak, seslenmek” gibi anlamlara gelmektedir. Bu nedenle de Enoş’un doğduğu zamanlarda insanların, Yahve’ye kulluğa davet edildiği veya Yahve’ye dua edildiği veye Yahve’ye dua eylemi (salat, namaz) yapılmaya başlandığı kanaati oluşmaktadır.

 

5. Bab

Adem’den Nuh’a Ataerkil Şecere

1- Bu, Adem’in nesillerinin kitabıdır: Yüce melekler, insanı yarattığı gün onu yüce meleklere (kendilerine) benzer yaptı.

2- Ve onu erkek ve dişi olarak yarattı ve onu bereketli kıldı ve yarattıkları gün ona “adam” (adem/insan) adıyla seslendi.

3- Ve Adem, 130 yıl yaşadıktan sonra kendi suretinde ve kendisine benzer bir oğul sahibi oldu ve ona Şit (başka çocuğun yerine verilen) adıyla seslendi.

4- Ve Adem’in, Şit’in babası olduktan sonraki günleri 800 yıldı; oğulları ve kızları oldu.

5- Ve böylece Âdem’in (yaşadığı) tüm günleri 930 yıl oldu ve öldü.

וַיָּמֹֽת -yemut- “ölmek” demektir. Adem, insanlığın ilk 930 yılında yaşadı.

6- Şit de 105 yıl yaşadı ve Enoş’un babası oldu.

7- Şit de Enoş’un babası olduktan sonra 807 yıl yaşadı; oğulları ve kızları oldu.

8- Şit’in de tüm günleri 912 yıl oldu ve öldü. (Şit, insanlığın 130-1042 yıllarında yaşadı.)

9- Enoş da 90 yaşındaydı ve Kenan’ın babası oldu.

10- Enoş da Kenan’ın babası olduktan sonra 815 yıl yaşadı; oğulları ve kızları oldu.

11- Enoş’un da tüm günleri 905 yıl oldu ve öldü. (Enoş, insanlığın 235-1140 yıllarında yaşadı.)

12- Ve Kenan, 70 yıl yaşındaydı ve Mahalalel’in babası oldu.

13- Kenan da Mahalalel’in babası olduktan sonra 840 yıl yaşadı; oğulları ve kızları oldu.

14- Kenan’ın da tüm günleri 910 yıl oldu ve öldü. (Kenan, insanlığın 325-1235 yıllarında yaşadı.)

15- Mahalalel de 65 yıl yaşadı ve Yeret’in babası oldu.

16- Mahalalel de Yeret’in babası olduktan sonra 830 yıl yaşadı; oğulları ve kızları oldu.

17- Mahalalel’in de tüm günleri 895 yıl oldu ve öldü. (Mahalelel, insanlığın 395-1290 yıllarında yaşadı.)

18- Yeret de 162 yıl yaşadı ve Hanok’un babası oldu.

19- Yeret de Hanok’un babası olduktan sonra 800 yıl yaşadı; oğulları ve kızları oldu.

20- Yeret’in de tüm günleri 962 yıl oldu ve öldü. (Yeret, insanlığın 460-1422 yıllarında yaşadı.)

21- Hanok da 65 yıl yaşadı ve Metuşelah’ın babası oldu.

22- Hanok da Metuşelah’ın babası olduktan sonra 300 yıl yüce melekler ile birlikte yürüdü, oğulları ve kızları oldu.

23- Hanok’un da tüm günleri 365 yıldı.

24- Ve Hanok, Yüce melekler ile beraber yürüdü¹ ve kayboldu. Çünkü onu Yüce melekler (yanına) aldı². (Hanok, insanlığın 622-987 yıllarında yaşadı.)

¹ Diğer ayetlerde “yaşadı” ifadesi geçiyorken, Hanok için “Yüce melekler ile birlikte yürüdü.” ifadesi kullanılmış. Bu, sıradan bir yaşam sürmek ile vahye uygun yaşamak arasında fark olduğunu hatırlatır. Aynı ifade 9:6’da Nuh nebi için de kullanılmıştır.

² Hanok, ölümü (mevt) tatmadan (İbraniler 11:5) Allah’ın huzuruna alınmıştır (2. Krallar, 2:11; Mezmurlar, 49:15; 73:24). Kayin’in soyunda Adem’den sonra yedinci nesil olan Lemek’in aksine; Şit’in soyundan olan ve yine Adem’den sonra yedinci nesil olan Hanok (Yahuda 1:14), Yüce melekleri hoşnut eden biri idi (İbraniler, 11:5).

25- Metuşelah da 187 yıl yaşadı ve Lemek’in babası oldu.

26- Metuşelah da Lemek’in babası olduktan sonra 782 yıl yaşadı; oğulları ve kızları oldu.

27- Metuşelah’ın da tüm günleri 969 yıl oldu ve öldü. (Metuşelah, insanlığın 687-1656 yıllarında yaşadı.)

Yaşlar doğru kabul edilirse Metuşelah, tufanın olduğu yıl ölmüştür (Başlangıç, 5:25, 28’de ve 7:6’da verilen sayıların toplamı tam 969’dur).

28- Lemek de 182 yıl yaşadı ve bir oğul sahibi oldu.

29- Ve “Bu Adem, Yahve’nin lanetlemiş olduğu topraktan dolayı, işimizden ve ellerimizin emeğinin verdiği ızdıraptan bizi rahatlatacak (kurtaracak).” dedi ve ona Nuh (Noah=rahatlık) adıyla seslendi.

30- Lemek de Nuh’un doğumundan sonra 535 yıl yaşadı, oğulları ve kızları oldu.

31- Lemek’in de tüm günleri 777 yıl oldu ve öldü.

Lemek, insanlığın 824-1651 yıllarında yaşadı. Böylece Nuh, Adem’in ölümünden 126 yıl sonra doğdu. Lemek, Adem’in gördüğü en son nesildir. Nuh, ‘Rahatlık’ anlamına gelir. Nuh da 1056-2006 yıllarında yaşadı.

32- Ve Nuh 500 yaşındaydı. Ve Nuh,  Sam ve Ham ve Yafet’in babası oldu.

Nuh'un bu kadar olgun bir yaşa gelene kadar neden oğlu olmadığına dair bir bilgi yer almamaktadır. Gemide onunla birlikte olan üç oğlunun da tufandan önce çocuklarının olmaması da dikkat çekicidir. (Bkz. Başlangıç, 11:19)

Sam, Yafet'in ağabeyidir (Başlangıç, 10:21) Ham ise Nuh'un küçük oğludur (Başlangıç, 9:24)

Nuh, Adem’in çocukları Kābil ile Şît’in çocuklarına elçi olarak gönderilmiş.

 

Nuh’un adı, Kur’an’da 43 defa geçmektedir. Kur’an’ın 71’inci suresi onun adını taşımaktadır. Allah’ın, Kur’an’da ismi zikrederek selam ettiği 7 nebiden biridir (37/79). Kavminden kendisine çok az kişi iman etmiştir. Karısı ve çocuklarından biri de iman etmeyenler arasındadır. Nuh; kendisine vahyedilen (4/163) kendisinden sapasağlam bir misak (söz) alınan (3/87; 33/7), muhsin olanlardan (6/84), salihlerden olan (6/85), alemlere faziletli kılınan (6/86) ve kendisine kitap ve hüküm verilen (6/89) bir nebidir (4/163; 6/84,89; 33/7; 57/26) ve bir resuldür (3/33; 7/61; 11/28,29; 26/107; 29/14; 40/5; 71/1).

 

6. Bab

Büyük Tufan

6:1- Ve öyle oldu. İnsanlar yeryüzünde çoğalmaya başladı ve onlardan kızlar doğdu.

2- Yücelerin oğulları¹ da Adem’in (insanın) kızlarının hayırlı² olduğunu gördüler ve dilediklerini kendilerine eşler edindiler.

¹“Elohimin (Yücelerin) oğulları” ifadesi bazı çevirilerde ilahi varlıklar, bazılarında ise Tanrı’nın oğulları şeklinde çevrilmiştir. Bu ifade birkaç şekilde yorumlanabilir:

1- Bunların melekler olabilir. (Eyüp, 1:6; 2:1; Mezmurlar, 29:1)

2- Yücelerin Oğulları, Şit’in soyundan gelen Allah’a sadık (takvalı, erdemli) erkekler; Adem’in Kızları da Kayin’in (Kabil’in) soyundan gelen iyi/hayırlı kişiler olabilir.

3- Yüceler ifadesi ile yöneticilerin yani kralların soyundan gelenler veya soylular olabilir.

4- Yüceler ifadesi ile mümin erkekler kastedilebilir: “Sizler, Yüceniz Olan Yahve’nin oğullarısınız” (Yasanın Tekrarı, 14:1). Bu görüşün daha doğru olduğu kanaatine varılmaktadır.

Cinler

² “טֹבֹ֖ת” (tövb) kelimesi, İbranicede hem “iyi” hem de “hayırlı” anlamına gelmektedir.

3- Yahve de dedi ki: “Ruhum, sonsuza dek insanda kalmayacak. Çünkü o, beşerden (etten) başka bir şey değildir. Ve onun günleri 120 yıl olacak.”

Bu ayet ile ilgili olarak: 120 yıl sonra Nuh Tufanıyla insanların helak edileceği veya insanın yaşam süresinde bir kısaltmaya gidildiği veya insan yaşamının azami 120 yıl şekilde kısaltıldığı yönünde farklı görüşler var.

4- Ve nefiller,¹ Yücelerin oğullarının ademin kızlarına geldikleri ve baba oldukları o günlerde de daha sonrasında da yeryüzünde vardı. Ve bunlar, eskinin kudretli adamları ve şöhretli adamlarıydı.

^{1 “}Nefilim” (נְפִילִים) (nefiller) ile ilgili üç görüş vardır:

ı- Nefilim, “devler” demektir. Yani dinazor gibi dev canlılar olabilir, tufan ile de yok olmuş olabilirler.

ıı- “Nefilim” ile büyük bir fiziksel güç ve boyda olan “dev” bir millettir: “… Üstelik orada gördüğümüz herkes uzun boyluydu. Nefiller’i, Nefiller’in soyundan gelen Anaklılar’ı gördük. Onların yanında kendimizi çekirge gibi hissettik, onlara da öyle göründük.” (Sayılar, 13:32,33)

5- Ve Yahve, insanın yeryüzünde şerrinin (kötülüğünün) büyük olduğunu ve yüreğindeki düşüncelerinin de sürekli şer olduğunu gördü.

 Tevrat’ta, günahın insanı nasıl her yönden etkilediğiyle ilgili yapılan en net tanımlardan biridir. İnsan doğası değişmediği için tufandan sonra da insan günahlı tutumunu sürdürür (Başlangıç 8:21)

6- Ve Yahve, yeryüzünde insanı yarattığı için pişman oldu. Bu da onu yüreğinde üzdü.

Allah’ın, insanı yaratmakla hata yaptığının değil, lütfuna ve sabrına karşın tövbe etmeye yanaşmayan insanı yüce adaletinden ötürü yargılamak zorunda olması nedeniyle duyduğu kederin ifadesidir. Bu, Yüce Allah’ın geleceği bilmesine engel değildir; burada Allah’ın insana vermiş olduğu değeri vurgulamak için burada insani terimler kullanmaktadır. 

7- Ve Yahve dedi ki: “Yarattığım insanı yeryüzünden silip atacağım; hayvanları da debelenenleri (dabbe, sürüngen, canlı, böcek vb) de uçan kuşları da… Çünkü onları yaptığım (yarattığım) için üzüldüm.”

Açıklama: Bu ilk yedi ayetten (ayetten) (Başlangıç 6:1-7) anlaşılıyor ki; Nuh tufanı öncesinde insanlar insanlar gibi dünya ekosisteminin de bozulduğu; bunun sonucunda da nefiller gibi dev yaratıklar da dahil tüm varlıların yeryüzünden silindikleri ve böylece günümüz dünyasının oluştuğu kanaatlerine varılmaktadır.

8- Fakat Nuh (Noah), Yahve’nin gözünde lütuf (saygı, beğeni, kayra, değer) buldu.

Bu ayet (ayet), Tevrat’ta “lütuftan” bahsedilen ilk yerdir.

Bu husus Kur’an’da şöyle şu ifadelerle anlatılmaktadır:

“Onlara, Nuh’un haberini tilavet et (oku ve aktar). (10:71)

“Biz… Nuh’a da hidayet etmiştik.” (6:84)

“Allah, … Nuh’u … alemlere seçkin kıldı.” (3:33)

“Nuh’a … vahyettik. (3:163)

 “Üzücü azap gelmeden önce kavmini uyarması için,” (71:1)

“Nuh’u kendi kavmine gönderdik.” (71:1, 7:59, 11: 25: 23:23)

9- Bunlar, Nuh’un nesilleridir: Nuh, kendi neslinde sadık¹ (צַדִּ֛יק) (doğru ve erdemli) ve kusursuz² bir adamdı. Ve Nuh, yüce melekler ile birlikte yürüdü.³

¹ sadik (צַדִּ֛יק) ifadesi Tora’da sadece Nuh nebi için kullanılmıştır.

² İbranicedeki “tamim” sözcüğü; tam, tamam, kusursuz, bütün, eksiksiz, mükemmel ve masum gibi anlamlara gelmektedir.

³ Nuh’un insanları tevhide çağıdığını Kur’an’da da görüyoruz: “Dedi ki: “Ey halkım! Ben, sizin için apaçık bir uyarıcıyım. Ben, sizin için büyük günün azabından korkuyorum. Allah’tan başkasına kulluk etmeyin.” (Hud, 11: 25, 26) (Benzer mesaj: Araf, 7:59; Nuh, 71:2, 3)

10- Ve Nuh’un üç oğlu oldu; Sam, Ham ve Yafet.

11- Ve yeryüzü, yüce meleklerin önünde yozlaşmıştı ve yeryüzü şiddetle doluydu.

12- Ve yüce melekler, yeryüzünü gördü, işte yozlaşmıştı¹. Zira yeryüzündeki tüm beşer (canlı varlıklar, bedenler)² yolunu sapıtmıştı.

¹ Yozlaşmayı ifade eden sözcükler İbranice הִשְׁחִ֧ית (şakhat) kökünden gelmektedir. Bu kök, yozlaşmak, çürümüşlük, sapkınlık, yıkım ve zarar gibi anlamlara gelir. “חָמָֽס” (khamas) da; ahlaksızlık, şiddet, baskı, acımasızlık ve kontrolsüz öfke gibi anlamlara gelir.

Yahudi kaynaklarında; İnsanların Nuh zamanında “Avoda Zara” yani putperestliğin başladığı, çarpık cinsel ilişkilerde bulundukları, hatta hayvanlarla çiftleşmeye başladıkları belirtilmektedir.

Kur’an’da da bunun izlerini görebilmekteyiz: “(Nuh) dedi ki: “Ey kavmim, Allah’a kulluk (hizmet) edin. Sizin O’ndan başka ilahınız yoktur. O’na karşı takvalı (erdemli, sorumluluk bilincine sahip) olmayacak mısınız?” (Müminun, 23:23)

(Nuh) dedi ki: “Ey halkım! Ben, sizin için apaçık bir uyarıcıyım. Allah’a kulluk edin, O’na karşı takvalı olun. Bana da itaat edin ki suçlarınızı bağışlasın ve sizi bir ecele (belirlenmiş bir süreye) kadar ertelesin (yaşatsın). Allah’ın eceli gelince ertelenmez. Bir bilseydiniz.” (Nuh, 71:2-4)

² İbranicedeki בָּשָׂ֛ר “Basar” sözcüğü, Arapçadaki “beşer” sözcüğüyle eş anlamlıdır.

13- Ve yüce melekler, Nuh’a dedi ki: “Tüm beşerin eceli önümüze geldi.¹ Çünkü onların yüzünden yeryüzü zulümle (zorbalıkla) doldu. Bu yüzden onları yeryüzü ile birlikte yok edeceğim.

¹ Tevrat'ta yer alan “קֵ֤ץ” (cets) sözcüğü, Arapçadaki “ecel” ile aynı anlamdadır. “Ecel”, “tespit edilmiş zaman, belirlenmiş bir sürenin sonu ve ölüm vakti” gibi anlamlara gelmektedir.

Dünyevi kralların geleneklerinden alınmış bir metafor. Bir emir yerine getirilmeden önce, kararname hükümdara sunulur, nihayet incelenir ve onaylanır. Böylece o iş karara bağlanmış olur.

14- Kendine gofer¹ ağacından bir sandık² (gemi) yap. Sandığa odalar yap ve içini ve dışını katran (zift) ile kapla.

            ¹‘Gofer’in, servi ağacı olduğu tahmin edilmektedir.

² İbranice’deki “תֵּבַ֣ת” (tebat) kelimesi ile Arapçadaki “تَّابُوتِ” (tabut) kelimesi aynı sandık ve kutu anlamına gelmektedir. Bu sözcük Başlangıç, 8:4 ayetinde da geçmektedir. Aynı sözcük Musa’yı nehrin sularında taşıyan sandık için de kullanılmıştır (Çıkış, 2:3, 5).

Benzer bir şekilde Arapçadaki “تَّابُوتِ” (tabut) sözcüğü de Kur’an’da Taha, 20:39 ayetinde Musa’yı nehrin sularında taşıyan sandık için de; Bakara, 2:184 ayetinde geçen ve Musa Nebiden kalan emanetlerin taşındığı sandık için de kullanılmıştır.

Bu nedenle Nuh’un gemisinin, aslında bir gemi şekline olmadığı yönünde görüşler de var. Ancak Kur’an’da “لْفُلْكِ” (fulki) kelimesi kullanılmaktadır, o sözcüğün de “su üstünde yüzen” şeklinde bir anlamı vardır: “Gözetimimiz altında ve vahyettiğimiz gibi gemiyi yap. Zalimler hakkında da Benden istekte bulunma. Onlar boğulacaklar.” (Hud, 11:37)

15- Ve onu böyle yapacaksın: Uzunluğu 300 ama, genişliği 50 ama, yüksekliği de 30 ama.

^“Ama”, bir görüşe göre 48 cm karşılığındaki bir uzunluk ölçüsüdür. Arapçadaki karşılığı zirâ (dirsekle orta parmak ucu arasındaki uzunluk miktarı) olabilir. Buna göre geminin uzunluğu 144 m, genişliği 24 m yüksekliği de 14,4m. olmalıdır. Hacmi de 49.766 m³, üç katın her birinin alanı da yaklaşık 3.456 m²’dir. Bir görüşe göre ise 1 “ama” 62 cm’dir. Buna göre geminin uzunluğu 186 m, genişliği 31 m, yüksekliği de 18,6 m olmalıdır. Hacmi de yaklaşık 107.248 m³, kat alanı da 5.766 m²’dir.

16- Ve (gemiye) pencere yap.¹ Ve üstü 1 ama’ya tamamla (böylece eğik olsun). Geminin yan tarafına da kapı yerleştir. Ve (gemiye) alt, ikinci ve üçüncü (güverteler olacak şekilde katlar) yap.²

¹ İbranice “Tsoar”, güneşin en tepede olduğu ve ışığının en güçlü olduğu zaman olan “öğle üzeri” anlamındaki Tsaorayim kelimesiyle bağlantılı olduğu için bunun bir dam penceresi olduğu yönünde bir görüş de vardır.

² Geminin yapımının 120 yıl sürdüğü belirtilmektedir. Akla, “Yüce Allah, Nuh’u birçok şekilde kurtarabilecekken, onu niçin 120 yıl boyunca gemi inşa etmek gibi ağır bir işle görevlendirmiştir?” şeklinde bir soru gelmektedir. 

Yüce Allah’ın bu süre zarfında Nuh’tan insanlara tebliğ de etmesi istenmiş ve onlara uzun bir süre tevbe etmeleri için fırsat verildiği kanaati oluşmaktadır.

Zira Tevrat’ta anlatılmayan Nuh Nebi’nin tebliğ süreci ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

Nuh, Halkına Tebliğ Ediyor: (Nuh) dedi ki: “Ey halkım! Ben, sizin için apaçık bir uyarıcıyım. Allah’a kulluk (hizmet) edin, O’na karşı takvalı (Allah’a karşı erdemli, sorumluluk bilincinde) olun. Bana da itaat edin ki suçlarınızı bağışlasın ve sizi, ecele (bir süreye) kadar ertelesin (yaşatsın). Allah’ın eceli (belirlediği süre) gelince ertelenmez. Bir bilseydiniz.” (Nuh, 71:4)

(Nuh) dedi ki: “Ey kavmim, Allah’a kulluk edin. Sizin O’ndan başka ilahınız yoktur. O’na karşı takvalı (erdemli, sorumluluk bilincine sahip) olmayacak mısınız?” Kavminin inkar eden ileri gelenleri dediler ki: “Bu, sizin benzeriniz bir beşerden başka bir şey değildir. Size üstünlük kurmak istiyor. Allah isteseydi melek indirirdi. Atalarımızdan böyle bir şey işitmiş de değiliz. O, cinlenmiş (cinlerin etkisinde kalmış, delirmiş) bir adamdan başkası değildir.  Onu bir süre gözetleyin!” “Rabbim! Beni yalanlamalarına karşı bana yardım et!” dedi. (Muminun, 23:23-26)

(Nuh) dedi ki: “Ey kavmim, Allah’a kulluk (hizmet) edin. Sizin O’ndan başka ilahınız yoktur. Ben, sizin için büyük günün azabından korkuyorum.” Halkının ileri gelenleri, “Biz, seni apaçık bir sapkınlık içinde görüyoruz.” dediler. Dedi ki: “Ey halkım, bende herhangi bir sapıklık yok. Bilakis ben, alemlerin Rabbinden (görevli) bir resulüm. Size Rabbimin mesajlarını tebliğ ediyorum. Size nasihat ediyorum ve Allah katından sizin bilmediklerinizi de biliyorum.” “Sizi uyarsın ki takvalı (erdemli) olasınız ve merhamet edilesiniz diye içinizden bir adama Rabbinizden bir zikrin (öğüdün, uyarının) gelmesi acaibinize mi gitti (tuhafınıza mı gitti, garip mi geldi, şaşırdınız mı)? “Onu yalanladılar.” (Araf, 7:59-64)

(Nuh) kavmine şöyle demişti: “Ey kavmim, eğer benim konumum ve Allah’ın ayetlerini hatırlatmam size büyük (ağır bir sorumluluk) ise, ben Allah’a tevekkül ettim (O’na güvendim, dayandım). Siz ve ortaklarınız bir araya gelip aranızda nihai bir karara varın. Sonra da vakit kaybetmeden bana bildirin. Yüz çevirirseniz; sizden bir ecir (karşılık, ücret) istemiş değilim. Benim ecrim Allah’a aittir. Bana teslim olanlardan (Müslümanlardan) olmam emredildi.” Onu yalanladılar. (Yunus, 10:71-73)

(Nuh dedi ki) “Ben, sizin için apaçık bir uyarıcıyım. Allah’tan başkasına kulluk (hizmet) etmeyin. Ben, size elem verecek bir günün azabından korkuyorum.” Kavminden kâfir olan ileri gelenler (meleler) dediler ki: “Biz, seni bizim mislimiz (benzerimiz) bir beşer (insan) görüyoruz. Sığ görüşlü (düşünemeyen, akıl edemeyen) rezillerimizden başkasının sana uyduğunu da görmüyoruz. Sizin, bize karşı bir faziletinizi (üstünlüğünüzü, ayrıcalığınızı) de görmüyoruz. Bilakis sizin yalancı olduğunuzu sanıyoruz.” Dedi ki: “Ey kavmim! Bir düşünsenize; Ben, Rabbimden bir beyyine (apaçık bir kanıt) üzerinde isem ve O, bana kendi katından bir rahmet vermişse ve onu istemediğiniz halde sizi zorlayacak mıyız? Ey kavmim! Buna karşılık sizden bir mal da istemiyorum. Benim ecrim (ödülüm) Allah’a aittir, ben iman edenleri (fakirleri) kovacak da değilim. Onlar, Rablerine kavuşacaklardır. Ancak sizi cahillik eden bir topluluk olarak görüyorum. Ey halkım! Onları kovacak olursam, Allah’a karşı (O’nun azabına karşı) kim bana yardımcı olabilir? Hiç düşünmez misiniz? Size ‘Ben size Allah’ın hazineler bendedir demiyorum, gaybı da bilmiyorum. ‘Ben bir meleğim’ de demiyorum. Gözlerinizin küçük gördüğü kimseler için ‘Allah onlara bir hayır vermeyecek’ de diyemem. İçlerinde olanı en iyi bilen Allah’tır. O takdirde (kovarsam) zalimlerden olurum.” “Ey Nuh! Bizimle cedelleştin (tartıştın, mücadele ettin). Üstelik bu mücadelede çok ileri gittin. Eğer doğru sözlü isen, bize vadettiğin şeyi getir bakalım!” dediler. Dedi ki: “Allah isterse onu size getirir, siz de engel olamazsınız. Ve eğer Allah sizi azdırmak isterse; size öğüt versem de öğüdüm fayda sağlamaz. O, sizin Rabbinizdir ve O’na döndürüleceksiniz.” Yoksa “Onu uydurdu.” mu diyorlar? De ki: “Ben onu uyduruyorsam suçu bana aittir. Ben, sizin işlediğiniz suçlardan uzağım (sorumlunuz değilim).” (Hud, 11:25-35)

Nuh tehdit ediliyor: Kardeşleri Nuh, onlara dedi ki, ‘Takvalı olmayacak mısınız? Ben, sizin için (gönderilmiş) emin (güvenilir) bir resulüm. Allah’a karşı takvalı (erdemli) olun ve bana itaat edin. Ve buna karşılık sizden bir ücret istemiyorum. Benim ecrim (karşılığı) ancak alemlerin Rabbindendir. Allah’a karşı takvalı olun ve bana itaat edin.’ Dediler ki ‘Sana düşük insanlar uymuşken, biz sana iman eder miyiz!’ Dedi ki: ‘Onların (geçmişte) neler yaptıklarını ben bilemem. Onların hesabı ancak Rabbime aittir. Keşke anlasanız. Ben de iman edenleri (yanımdan) kovacak değilim.Ben, apaçık bir uyarıcıdan başkası değilim.’ Dediler ki ‘Ey Nuh, vazgeçmezsen, mutlaka taşlananlardan olursun!’ (Şuara, 26:106-116)

Nuh, Allah’tan yardım istiyor:”Kulumuzu (Nuh’u) yalanladılar, ‘cinlenmiştir!’ dediler ve engel oldular. Bunun üzerine Rabbine dua etti: “Ben yenildim, yardım et!” (Kamer, 54:9, 10)

Dedi ki “Rabbim, halkım beni yalanladı. Benimle onların arasını iyice aç. Beni ve benim yanımda yer alan müminleri kurtar.” (Şuara, 26:117, 118)

“(Nuh) daha önce bize dua etti.” (Enbiya, 21:76)

“Rabbim! Beni yalanlamalarına karşı bana yardım et!” dedi. (Muminun, 23:26)

(Nuh) dedi ki: “Rabbim! Ben kavmimi gece gündüz davet ettim. Fakat davetim, onların kaçışını artırmaktan başka bir işe yaramadı. Andolsun ki ben, onları ne zaman bağışlaman için çağırsam, parmaklarını kulaklarına tıkadılar^ı ve örtülerini başlarına çektiler. Direttiler ve kibirlendikçe kibirlendiler. Sonra onları açıkça davet ettim. Ardından, ısrarla onlara hem açıkça ilan ettim hem de gizlice söyledim ve dedim ki: ‘Rabbinizden bağışlanma dileyin. O, günahları örten ve bağışlayandır. Üzerinize gökten bol yağmur göndersin! Ve size, mallarla ve oğullarla yardım etsin. Sizin için de bahçeler yapsın ve nehirler akıtsın. Size ne oluyor ki, Allah için vakarlı bir tavır takınmıyorsunuz? Oysa O, sizi çeşitli aşamalardan geçirerek yarattı. Allah’ın, 7 göğü üst üste nasıl yarattığını görmediniz mi? Ay’ı onların içinde bir nur (ışık) kıldı, Güneş’i de kandil yaptı. Allah, sizi de yerden bir bitki gibi bitirdi. Sonra sizi oraya (toprağa) geri döndürecek, ardından da bir çıkışla oradan çıkaracak. Ve Allah, orada geniş yollarda gidesiniz diye yeryüzünü sizin için (bir halı gibi) yaydı.’ Ve Nuh dedi ki: “Rabbim, doğrusu onlar bana isyan ettiler ve malı ile evladı kendisine zarardan başka bir şey artırmayan kimseye uydular. Ve büyük tuzaklarla tuzaklar kurdular. Ve dediler ki, ‘Sakın ilahlarınızı bırakmayın; sakın Vedd’i, Suva’yı, Yeğus’u, Yeuk’u ve Nesr’i bırakmayın.’ Böylece bir çoklarını saptırdılar. Sen de o zalimlerin sapkınlıklarından başka bir şeylerini artırma! Sen onları bırakırsan, kullarını saptırırlar, yalnızca facir ve kafir (inkârcı) kimselerden başkasını doğurmazlar (yetiştirmezler). Rabbim, beni, annemi, babamı, mümin olarak evime girenleri, mümin erkekleri ve mümin kadınları bağışla. Zalimlerin de yıkımlarından başka bir şeylerini artırma!”(Nuh, 71:5-28)

Nuh’a gemi yapması emrediliyor: Bunun üzerine ona vahyettik: “Gözetimimizde ve vahyimize uygun olarak gemiyi yap. Emrimiz gereği tennur kaynadığı zaman da ona her cinsten birer çift ve aleyhlerinde hüküm verilmiş olanlar hariç, aileni (sana inananları gemiye) bindir. Zulmedenler hakkında da Benden bir dilekte bulunma. Onlar boğulacak olanlardır.  Sen ve beraberindekiler gemiye bindiğiniz zaman, ‘Bizi zalimler topluluğundan kurtaran Allah’a hamdolsun (şükür ve övgüler olsun)!’ de. Ve de ki: ‘Rabbim! Beni kutlu, mübarek bir yere indir ve Sen, menzile ulaştıranların en hayırlısısın.’” (Muminun, 23:27-29)

Nuh’a vahyedildi: ‘Kavminden iman etmiş olanlar dışında kimse sana iman etmeyecek. Onların yapmakta olduklarından dolayı üzülme. Gözetimimizde ve vahyimize uygun olarak gemiyi yap. Zalimler hakkında da Benden istekte bulunma. Onlar boğulacaklar.’ Gemiyi yapıyorken, halkının ileri gelenleri yanından her geçtiklerinde onunla alay ediyorlardı. Dedi ki: ‘Eğer bizimle alay ederseniz, biz de alay ettiğiniz gibi sizinle alay edeceğiz. Alçaltıcı azabın kime geleceğini ve kalıcı azaba kimin uğrayacağını yakında öğreneceksiniz.’ Buyruğumuz geldiğinde ve tandır kaynamağa başladığında (sular fışkırdığında), ‘Her cinsten birer çift ve aleyhlerinde hüküm verilmiş olanlar hariç, aileni ve iman edenleri ona yükle.’ dedik. Zaten onunla birlikte çok az kimse iman etmişti. (Hud, 11:36-40)

17- Göğün altında bulunan ve yaşam nefesine sahip olan tüm beşeri (canlıları) yok etmek için, yeryüzüne bir su seli (tufan)¹ göndereceğiz ve yeryüzündekiler helak olacak.

¹ “הַמַּבּ֛וּל” (ha mabul) İbranicede “su seli, tufan” anlamına gelmektedir. Bu ayette (ayette) yer alan ifadelerden dolayı tufanın tüm yeryüzünü kapsadığı düşünülmektedir (bkz. Başlangıç 6:7, 12-13; 7:4, 19, 21-23; 8:21; 9:11, 15).

18- Ama seninle olan antlaşmamızı (misakı, ahdimi)¹ yerine getireceğiz; Oğulların, eşin ve gelinlerinle gemiye bin.

¹ Nuh ile yapılan antlaşmanın detayları, Başlangıç 9:1-17 ayetlerinde yer almaktadır.

19- Ve seninle yaşatılmaları için, her beşerden (canlıdan) ikişer taneyi gemiye getireceksin; erkek ve dişi olacaklar.

20- Ve her kuştan ve her hayvandan ve her debelenenden (dabbeden, sürüngenden, canlıdan), onları yaşatmak için iki tane (bir çift) sana gelecekler.

Hayvanlar Nuh’a kendi istekleri ile gelmişler, Nuh da gemiye girmelerine izin vermiştir.

21- Yenilebilir her türdeki yiyecekten de yanına al ve kendine topla (depola). (Bunlar) hem sana hem de onlara (diğer canlılara) yiyecek olacak.”

22- Ve Nuh öyle yaptı; yüce meleklerin emrettiği her şeyi yaptı.

 

7. Bab

Büyük Tufan Başlıyor

7:1- Ve Yahve¹, Nuh’a dedi ki: “Sen ve ev halkın gemiye binin. Çünkü bu neslinde yalnız seni tsadik² buldum.

¹ “Yahve” Yüce Allah’ın, Tevrat’ta kendisi için kullandığı isimdir.

² “צַדִּ֥יק” (tsadik), “doğru olan, dürüst, adil olan” demektir.

2- Ve yanına tahir¹ olan hayvanlardan 7 çift al; erkek ve eşi olsun. Tahir olmayan hayvanlardan ise 1 çift; 1 erkek ve eşi.

            ¹”הַטְּהוֹרָ֗” (Ha-t'hora) ve “טְהֹרָ֥ה” (tahara) kelimelerinin Arapçadaki karşılığı “طَهِّر” tahir kelimesidir. Tahir de saf, temiz, sağlıklı ve faydalı demektir.

3- Ve gökteki kuşlarından erkek ve dişi 7 çift al ki yeryüzünde soyları yaşasın.

4- Çünkü 7 gün sonra yeryüzüne 40 gün ve 40 gece yağmur yağdıracağım. Ve yaratmış olduğum her canlı maddeyi yeryüzünden sileceğim.”

“her canlı madde” ifadesi Tora’da 3 yerde geçmektedir. (Başlangıç, 7:4, 23'te ve Yasanın Tekrarı, 11:6'da).

Son Çağrı; Allah, tanımış olduğu 120 senelik süre sonunda, merhameti sebebiyle, insanlara tövbe edip hatadan dönmeleri için 7 gün daha süre vermektedir. Bir görüşe göre de Nuh’un dedesi Metuşelah, yeni (1656’da) ölmüştür. Allah, onun onuru için Tufan’ı 7 gün ertelemiştir.

5- Nuh da Yahve’nin kendisine emrettiği her şeyi yaptı.

6- Ve tufan yeryüzünü kapladığında Nuh 600 yaşındaydı.

 Başlangıç kitabının 5. babtaki soy ağaçlarından Nuh’un, Adem’in yaratıldığı yıldan 1056 yıl sonra doğduğunu hesaplayabiliriz. Buna göre Tufan’ın gerçekleştiği yıl da 1656 olacaktır.

7- Nuh ve oğulları, eşi ve oğullarının eşleriyle birlikte tufandan dolayı gemiye girdiler.

Nuh ile birlikte gemiye binen eşi, oğulları ve gelinlerinin kafir insanlar olmadıklarını söyleyebiliriz. Ancak onların tamamının günahkar veya cehennemlik olmadığını söyleyemeyiz.

Burada yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

“(Nuh’un kavmi) günahlarından dolayı boğuldular. Sonra ateşe sokuldular. Kendilerine Allah’tan başka yardımcı da bulamadılar.” (71:25)

“Nuh dedi ki: “Rabbim, o kâfirlerden kimseyi yeryüzünde bırakma!” (71:26)

“Nuh’un kavmi resulleri yalanladı.” (26:105. 37:82: 10:73)

“Ve ayetlerimizi yalanlayanları (suda) boğduk.” (7:64, 37:82: 10:73; 21:7726:120)

“Nuh’un kavmi de resulleri yalanladıklarında suda boğduk ve onları insanlar için bir ayet (ibret, kanıt) yaptık ve zalimlere acıklı bir azap hazırladık.” (25:37)

“Allah, kâfirlere, Nuh’un hanımı ile Lut’un hanımını misal (örnek) vermektedir. Onlar, iki salih kulumuzun himayesi altında idiler ve onlara ihanet ettiler. Ve (kocaları) Allah’tan gelen bir şeyi onlardan savamadı ve “Ateşe girenlerle birlikte (ikiniz de) girin!” denildi” (Tahrim 66:10)

8- Ve tahir (temiz, sağlıklı, faydalı) olan hayvanlar ve tahir olmayan hayvanlar ve kuşlar ve debelenenlerin tümü;

9- Erkek ve dişi ikişer (çift) Nuh’un yanına, gemiye geldiler. Yüce meleklerin, Nuh’a emrettiği gibi.

10- Ve günlerin yedisinde tufan yeryüzündeydi;

11- Nuh’un yaşamının 600’üncü yılının 2’nci ayının 17’nci gününde. Ve o gün, büyük derinliklerin (denizlerin) bütün pınarları fışkırdı ve göğün kapakları açıldı.

12- Ve 40 gün ve 40 gece yeryüzüne yağmur yağdı.

13- Ve Nuh ve Nuh’un oğulları Sam ve Ham ve Yafet ve Nuh’un eşi ve oğullarının üç eşi tam olarak o gün gemiye bindiler.

14- Onlar ve türüne göre her canlı ve her hayvan ve her debelenen ve her kuş, her kanatlı… (gemiye bindiler).

            Suda yaşayan canlılar ise yaşamını suda sürdürecektir.

15- Ve yaşam nefesine sahip her beşerden (canlıdan) ikişer ikişer Nuh’un yanına, gemiye geldiler;

16- Ve (gemiye) girdiler ve yüce meleklerin ona (Nuh’a) emrettiği gibi dişi ve erkek idiler. Yahve de onu (Nuh’u) içeriye kapattı.

8-9. babtaki aktarılan olaylar ile 1. babtaki bazı olaylar arasında benzerlikler görülür:

Örneğin: Sırasıyla Başlangıç 8:2 ile 1:7’yi; 8:5 ile 1:9’u; 8:7 ile 1:20’yi; 8:17 ile 1:25’i; 9:1-2 ile 1:28’i; 9:3 ile 1:30’u kıyaslayın. 1. bapta ayetlerinde her şeyin ilk başlangıcı anlatılır; 8-9. Baplarda ise tufan sonrası yeni bir başlangıç anlatılır.

17- Ve 40 gün boyunca sel yeryüzüne devam etti ve sular çoğalıp gemiyi taşıdı, o da yerden yükseldi.

18- Ve su yeryüzünde kabarıp^ı çoğaldı, gemi de suyun üzerinde sürüklenmeye başladı.

Talmut’ta yükselen suların kaynama derecesinde sıcak oldukları belirtilmektedir. (Talmud – Sanedrin 108b).

Kur’an’da da yer alan “tandırın kaynaması” hususu da bu görüşü destekleyebilir: “Ve emrimiz gereği tennur (tandır) kaynadığı zaman ona her cinsten birer çift ve aleyhlerinde hüküm verilmiş olanlar hariç aileni bindir ve zalimler hakkında Benden bir dilekte bulunma.” (23:27) ve “Buyruğumuz geldiğinde ve tennur (tandır) kaynamağa başladığında, “Her cinsten birer çift ve aleyhlerinde hüküm verilmiş olanlar hariç, aileni ve iman edenleri ona yükle.” dedik.” (11:40)

Tufanda bazı bölgelerde suların kaynaması, petrol ve yeraltı gazlarının oluşumu ve belirli bölgelerde birikmiş olmasının nedenleri hakkında bir fikir verebilir.

19- Ve sular yeryüzüne hakim oldu ve tüm yüksek dağları su kapladı.

20- Ve sular 15 ama (7,2 m - 9,3 m arası) yukarı kabardı ve dağlar örtüldü.

Bu ayetler, suların ağaçları sökecek ve binaları yıkacak güçte ve düzeyde olduğunu göstermektedir.

21-Ve yeryüzünde yaşayan tüm canlılar; uçan kuşlar ve sığırlar ve hayvanlar ve debelenenler (dabbeler, sürüngenler) ve tüm insanlar yok oldu.

22- Burun deliklerinde yaşam nefesi olan her canlı ve yeryüzünde yaşayan her şey öldü.

Bu ayetten, karada yaşayan tüm canlıların tamamen silindiği, ancak deniz canlılarının ölmediği anlaşılmaktadır.

23- Ve yeryüzündeki her canlı madde; insanlar ve hayvanlar ve debelenenler ve kuşlar tamamen yok edildi ve sadece Nuh ve gemide onunla bulunanlar kaldı.

24- Ve sular yeryüzünde 150 gün hüküm sürdü.

Burada yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

Kulumuzu (Nuh’u) yalanladılar, “cinlenmiştir!” dediler ve engel oldular. (54:9)

Bunun üzerine Rabbine dua etti: “Ben yenildim, yardım et!” (54:10)

Biz de boşalan bir sularla göğün kapılarını açtık. (54:11)

Yerden de kaynakları fışkırttık. Böylece sular takdir edilmiş bir emir için birleşti. (54:12)

Onu da tahtalar ve çiviler üzerinde taşıdık. (54:13)

İnkâr edilene (Nuh’a) bir ödül olarak, gözlerimiz önünde akıp gidiyordu. (54:14)

Onu da bir ibret olarak bıraktık. İbret alan yok mudur? (54:15)

Uyarılarım ve azabım nasıl imiş! (54:16)

“Ve emrimiz gereği tennur (tandır) kaynadığı zaman ona her cinsten birer çift ve aleyhlerinde hüküm verilmiş olanlar hariç, aileni (sana inananları gemiye) bindir. Zulmedenler hakkında da Benden bir dilekte bulunma. Onlar boğulacak olanlardır.” (23:27)

Sen ve beraberindekiler gemiye bindiğiniz zaman, “Bizi zalimler topluluğundan kurtaran Allah’a hamdolsun (şükür ve övgüler olsun)!” de. (23:28)

Ve de ki: “Rabbim! Beni kutlu, mübarek bir yere indir ve Sen, menzile ulaştıranların en hayırlısısın.” (23:29)

Bunda nice ayetler (ibretler) vardır. Biz kesinlikle sınarız. (23:30)

Nuh’un oğlu Meselesi

Tevrat’ta 5 yerde Nuh’un 3 oğlunun olduğu, isimlerinin de “Sam, Ham ve Yafet” olduğu vurgulanmaktadır (Başlangıç, 5:32; 6:10, 13; 9:18,19). Bu üç oğlu ile üç gelininin gemiye bindiği (Başlangıç, 7:13) ve üç oğlunun da gemiden sağ indikleri bildirilmektedir. (Başlangıç, 9:18,19).

Yine Tevrat’ta bu üç oğlunun tufandan sonra birçok oğlunun olduğu belirtilmekte (Başlangıç 10:1), sonraki ayetlerde de bunların soylarından söz edilmektedir (Başlangıç, 10:2-32).

Ayrıca; Nuh’a, eşini de gemiye bindirmesinin söylendiği (Başlangıç, 6:18; 8:15,16), kendisinin de öyle yaptığı (Başlangıç, 7:7; 8:18) belirtilmektedir.

Ancak: Kur’an’da tufanda boğulan Nuh’un oğlundan ve karısının kötü bir örnek olduğundan söz edilmektedir:

(Nuh) “Gemiye binin. Onun gidişi de durması da Allah’ın adıyladır. Rabbim, Gafur’dur, Rahim’dir.” dedi. Tepeler gibi olmuş dalgalar arasında yol alırken, Nuh, bir kenarda ayrı duran oğluna seslendi: “Ey oğulcuğum! Gel, bizimle bin! kafirlerle beraber olma! Beni, sudan koruyacak bir dağa sığınacağım.” dedi. “Allah’ın merhamet ettiği dışında, bugün Allah’ın emrinden kurtulacak yoktur.” dedi. Aralarına dalga girdi, o da boğulanlardan oldu. Ve “Ey yer! suyunu yut. Ey gök! (suyunu) tut.” denildi. Su çekildi, iş (hüküm) de bitirilmişti. (Gemi) Cudi’nin üzerine oturdu ve “o zalimler topluluğu uzak olsunlar” denildi. Nuh, Rabbine seslendi: “Rabbim! oğlum da ailemdendir, Sen’in vaadin haktır (gerçektir). Hüküm verenlerin Hakimi de Sen’sin.” “Ey Nuh! O, senin ailenden değildir. O, salih olmayan (Allah’ın emirlerine aykırı) bir amel (iş) idi. Hakkında bilgin olmayan bir şeyi de benden isteme. Cahillerden olmayasın diye seni uyarıyorum.” dedi. “Rabbim! Hakkında bilgim olmayanı Senden istemekten Sana sığınırım ve eğer beni bağışlamaz ve merhamet etmezsen, hüsrana uğrayanlardan olurum.” dedi. (Hud, 11:41-47)

Kur’an’da ayrıca Nuh’un karısının kötü bir örnek olduğu ve kocasına ihanet ettiğinden söz edilmektedir: “Allah, kâfirlere, Nuh’un hanımını ve Lut’un hanımını misal vermektedir. Onlar, iki salih kulumuzun himayesi altında idiler de onlara ihanet ettiler…” (Tahrim, 66:10)

Tevrat ve Kur’an ayetleri birlikte değerlendirildiğinde:

Tevrat’ta söz edilmemiş olan, Kur’an’da ise boğulduğundan söz edilen kişinin, Nuh’un öz oğlu olmadığı kanaati oluşmaktadır.

Çünkü Yüce Allah, Nuh’a, o kişinin ailesinden olmadığını, onun salih olmayan (Allah’ın emirlerine aykırı) bir amel (iş) olduğu belirtilmekte ve Nuh, hakkında bilgi sahibi olmadığı şeyi Allah’tan istememesi emredilmektedir. (Hud, 11:46)

Ayrıca da Kur’an’da ayrıntısı açıklanmadığı halde, Nuh’un karısının kötü bir örnek olduğundan, kocasına da ihanet etmiş (Tahrim, 66:10) olduğundan söz edilmektedir.

Bazı Kur’an yorumcuları, bu çocuğun Nuh’un üvey oğlu olduğunu ve karısının eski evliliğinden olduğunu belirtilmektedirler. Bazı Kur’an yorumcuların da 66/10 ayetinde yer alan “ihanet/hainlik” ifadesini delil göstererek, karısının Nuh’a ihanet etmiş olduğunu ve çocuğun gayr-i meşru olduğunu iddia edenlerin olduğu da belirtilmektedir. (Râzî, Mefâtîhu’l-Ğayb, XVII, 350-351; İbn Kesir, Tefsîr, II, 448) Yine de en doğrusunu Allah bilir.

 

8. Bab

Sular Çekiliyor

8:1- Ve Yüce melekler, Nuh’u ve onunla gemide bulunan tüm canlıları ve hayvanları hatırladı.^ı Ve yüce meleklerin ruhu (rüzgarı) yeryüzünde esti ve sular (buharlaşarak) azalmaya başladı.

^ı Yüce Allah, yarattıklarının bulundukları kötü duruma bu ana kadar aldırmamaya karar vermiştir. Şimdi ise, onlara merhamet göstermeyi uygun gördüğü zaman gelmiştir. Tora, başka birçok yerde olduğu gibi burada da insanlara özgü bir dilde konuşmakta ve geçen olaylar dizisini anlamamızı kolaylaştırmak için bu tür ifadeler kullanmaktadır. Örneğin Nehemya 5:19 ve 13:31 ayetlerinde ‘anımsamak’ ifadesi, birisi ile (iyilikle) ilgilenmek, ona sevgi göstermek anlamında kullanılmış.

2- Ve derin pınarlar (yeraltı suları) ve göklerin pencereleri susturuldu ve gökten gelen yağmur dizginlendi.

3- Ve sular yeryüzünden çekilmeye devam etti ve 150 günün bitiminden sonra sular azaldı.

Suların bu geriye doğru hareketi, 40 günlük yağmura ek olarak, denizden gelen büyük bir dalganın karayı süpürdüğünü de gösteriyor gibi görünüyor.

4- Ve gemi, yedinci ayın ayın on yedinci gününde Cibalü Kerdâ’ya oturdu.

Cibalü kerdâ, Mezopotamya’nın kuzeyinde bir yerde olduğu tahmin edilmektedir (bkz. Yeşeya.37:38; Yeremya 51:27). Süryanice Tevrat tercümelerinde hep “Kardun Dağları” olarak tercüme edilmiştir. “Kerdâ, Kardu” ismi, tarihi olarak bugünkü Irak-Suriye-Türkiye 'nin sınır bölgeleri için kullanılmaktadır. “Kürd” kelimesi de muhtemelen bu isimden gelmektedir. Miladın ilk asırlarında Mezopotamya'daki Yahudiler, “Ararat' ismiyle coğrafyasını iyi bildikleri lrak'ın kuzeyini ve Türkiye'nin bugünkü güneydoğusunu anlıyorlardı.

Kur'an'da ise dağın adı Cudi’dir: “Ve “Ey yer! suyunu yut. Ey gök! (suyunu) tut.” denildi. Su çekildi, iş (hüküm) de bitirilmişti. (Gemi) Cudi’nin üzerine oturdu ve “o zalimler topluluğu uzak olsunlar!” denildi.” (Hud, 11:44)

Cudi Dağı, Dicle ırmağının kıyısında bulunan Cizre'nin 32 km. kuzeydoğusunda, Şırnak il merkezine  de 17 km. mesafededir

Bazı yorumculara göre ise Cudi, Ölü Deniz’e yakınında, Yahudiye Tepelerinde bir yerdir.

5- Ve onuncu aya kadar sular sürekli azaldı. Ve onuncu ayın ilk gününde dağların tepeleri göründü.

6- Ve öyle oldu. Nuh, 40’ıncı günün sonunda yaptığı geminin penceresini açtı.

7- Ve bir kuzgun gönderdi ve yeryüzündeki sular kuruyuncaya kadar (kuzgun) gidip geldi.

Kuzgun, genel olarak leşler ile beslenir. Nuh, kuzgunun ağzında bir miktar leşle dönmesinin, suların buna olanak verecek kadar alçaldığının bir göstergesi olacağını düşünmüştür.

8- Ve suların yerde azalıp azalmadığını anlamak için bir güvercin de gönderdi.

9- Güvercin ayağını koyacak (konacak) bir yer bulamadı ve gemiye döndü. Çünkü yeryüzünde (hala) su vardı. Elini uzattı ve güvercini tuttu ve gemiye getirdi.

Nuh, kuzgunu gönderdikten 7 gün sonra bu kez güvercini serbest bırakır. Konacak bir yer bulursa gemiye dönmeyecektir.

10- 7 gün daha bekledi ve güvercini tekrar gemiden gönderdi.

11- Ve güvercin akşam vakti ona geldi ve işte, gagasında yeni kopmuş bir zeytin yaprağı vardı. Böylece Nuh, suların yeryüzünden çekildiğini biliyordu.

Zeytin ağaçları genellikle yüksek yerlerde yetişmediği için bu taze yaprak Nuh için suların çekildiğine dair bir işaretti.

12- 7 gün daha bekledi ve güvercini gönderdi ve bir daha ona dönmedi.

13- Ve Nuh’un 601’inci yılının 1’inci ayının ilk gününde yeryüzündeki sular kurudu. Nuh da geminin  örtüsünü (güverte kapağını) açtı ve yerin yüzeyinin kurumuş olduğunu gördü.

14- Ve 2’nci ayın 27’nci gününde toprak kurudu.

Yani, Nuh'un örtüyü kaldırmasından 57 gün sonra ve tufanın başlamasından 1 yıl 11 gün sonra (bkz. Başlangıç 7:11).

15- Ve Yüce melekler Nuh’a dedi ki:

16- “Sen de karın da oğulların da oğullarının eşleri de gemiden birlikte çıkın.

17- Seninle birlikte olan tüm canlıları da; kuşları da hayvanları da debelenenleri (dabbeleri, sürüngenleri) de çıkar. Yeryüzüne yayılsınlar ve verimli olsunlar ve yeryüzünde çoğalsınlar.”

18- Nuh da oğulları ve eşi ve oğullarının eşleriyle birlikte çıktı.

19- Yeryüzünde yaşayan tüm canlılar; kuş da hayvan da debelenen her şey de gemiden çıktı.

20- Nuh da Yahve’ye bir sunak (mizbâh) inşa etti. Ve tahir (temiz, sağlıklı ve faydalı) olan hayvanlardan ve tahir olan tüm kuşlardan aldı ve onları sunağın üzerinde ola kurbanı yaptı.

            Ola kurbanı; “yükselen” yani sunakta tamamen yakılan ve her şeyiyle göğe “yükselen” türdeki kurban demektir.

21- Yahve de hoşnut eden kokuyu kokladı ve Yahve kendine dedi ki: “Bir daha insan yüzünden toprağı lanetlemeyeceğim. Çünkü insanın yüreğinin eğilimi gençliğinden beri fesattır (veya kötüdür, şerlidir). Ve yapmış olduğum gibi bir daha tüm yaşamı vurmayacağım.¹

¹ Bazı toplumlar, kendi günahlarından sorumlu tutulacak, ancak bundan dolayı tüm insanlık helak edilmeyecektir. Dolayısıyla Allah, gerektiğinde insanları başka yollarla cezalandıracaktır.

22- Ve yeryüzünün tüm günlerinde (dünya var oldukça) ekim ve hasat zamanı, soğuk ve sıcak, yaz ve kış, gün ve gece durdumayacak.

Burada yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

Nuh ve Ailesi Kurtuluyor:

Biz de ona karşılık verdik. Onu ve ehlini (yakınlarını) büyük sıkıntıdan kurtardık. Ayetlerimizi yalanlayan bir halka karşı da ona yardım ettik. Onlar kötü bir halktı. (Enbiya, 21:76, 77)

“Ey Nuh! Sana ve seninle beraber olan ümmetlere Bizden selam ve bereket ile in. Bazı ümmetleri de (nimetlerden) yararlandırırız, ardından, onlara tarafımızdan acı bir azap dokunacaktır.” denildi. (Hud, 11:48)

Nuh, Bize seslendi. Biz de ne güzel karşılık vermiştik. Onu ve ehlini (destekçilerini) büyük felâketten kurtardık. Onun soyunu da baki (kalıcı) kıldık. Sonrakiler (gelecek nesiller) arasında da ona (övgüyle anılacak iyi bir ün) bıraktık. Alemler içinde, Nuh’a selam olsun! Muhsinlere (samimilere, erdemliler) işte böyle karşılık veririz. O, Bizim mümin kullarımızdandı. (Saffat, 37:75-81)

Onu ve onunla birlikte olanları yüklü gemide kurtardık. Bunda bir ayet (delil, ibret) vardır. Ancak çokları iman etmez. Ve Rabbin Aziz, Rahim Olandır. (Şuara, 26:121-122)

Onu ve gemideki halkı kurtardık ve onu âlemlere bir ayet (ibret) yaptık. (Ankebut, 29:15, 16)

“Biz de onu ve onunla gemide bulunanları kurtardık, onları yeryüzünün halifeleri (sorumluları, temsilcileri) yaptık. Bak, uyarılanların akıbeti nasıl olmuş!” (Yunus, 10:73)

Bunda nice ayetler (ibretler) vardır. Biz kesinlikle sınarız. Sonra, onların ardından başka bir nesil inşa ettik (yarattık). (Müminun, 23:31)

Nuh’a vasiyet ettiği dinden ne varsa size şeriat yaptı. (Şura, 42:13)

Nuh’un kavmi helak oldu:

“(Allah) Zengin eden de O’dur ve kısan da. Şiranın (galaksilerin) Rabbi de O’dur. Ad’ı (Ad kavmini) helak eden de O’dur, Semud’u da. Geriye ne kaldı? Önceki Nuh kavmini de; Onlar, en zalimleri ve azgınlarıydılar. (Necm, 53:48-52)

Nuh halkı da onlardan sonraki hizipler (gruplar) de yalanladılar. Her ümmet, kendi resullerini yalanlamaya yeltendi ve hak (gerçek) olanı batıl ile geçersiz kılmak için mücadele ettiler. Ben de onları yakalayıverdim. Cezalandırmam nasıl oldu! Rabbinin, kafirler (gerçeği yalanlayan nankörler) için “Onlar Cehennem halkıdır.” kelimesi (sözü, hükmü) de hak oldu (gerçek oldu). (Mümin, 40:5,6)

Nuh’u da halkına elçi gönderdik. Onların içinde 1000 yıldan 50  yıl eksik kaldı. Sonunda zalimleri tufan aldı. Fakat onu ve gemideki halkı kurtardık ve onu âlemlere bir ayet (ibret) yaptık. (Ankebut, 29:15, 16)

(Nuh’un kavmi) günahlarından dolayı boğuldular. Sonra ateşe sokuldular. Kendilerine Allah’tan başka yardımcı da bulamadılar.” Nuh dedi ki: “Rabbim, o kâfirlerden kimseyi yeryüzünde bırakma!” (Nuh, 71:25, 26)

Nuh’un kavmi gönderilenleri yalanladı. (Şuara, 26:105; Saffat,  37:82: Yunus, 10:73)

Ayetlerimizi yalanlayanları (suda) boğduk. (Araf, 7:64; Saffat, 37:82; Yunus, 10:73; Enbiya, 21:77; Şuara, 26:120)

Nuh’un kavmi de resulleri yalanladıklarında suda boğduk ve onları insanlar için bir ayet (ibret, kanıt) yaptık ve zalimlere acıklı bir azap hazırladık. (Furkan, 25:37)

Elçileri onlara beyyinelerle (apaçık delillerle) gelmişti. Allah onlara zulmedecek (haksızlık edecek) değildi fakat onlar kendi kendilerine zulmediyorlardı. (Tevbe, 9:70)

Allah da kullarına haksızlık etmek istiyor değildir. (Mümin, 40:31)

Onlar, kör (basiretleri kapanmış) bir topluluktu.” (Araf, 7:64)

Bak, uyarılanların akıbeti nasıl olmuş! (Yunus, 10:73)

Nuh’u ve İbrahim’i gönderdik. Onların soyundan da nebiler kıldık ve Kitabı verdik. İçlerinden bir kısmı hidayete erdi, pek çokları ise fasıktı (yoldan sapmıştı). (Hadid, 57:26)

Onlar fasık (Allah’ın emirlerinden sapan, itaat etmeyen) bir topluluktu. (Zariyat, 51:46)

 

9. Bab

Allah, Nuh’la Antlaşma Yapıyor

9:1- Ve Yüce melekler, Nuh’u ve oğullarını bereketli kıldı ve onlara dedi ki: “Verimli olun ve çoğalın ve yeryüzünü doldurun.

2- Ve yeryüzündeki canlılar da gökteki kuşlar da debelenenler de denizdeki balıklar da sizden korku ve dehşet duyacak. Onları da sizin yönetiminize bıraktık.

3- Yaşayan ve hareket eden her şey de sizin için yiyecek olacak ve yeşil bitkiler gibi hepsini size verdik.

Tufan’dan önce sadece bitkilerin yenmesine izin vardı (bkz. Başlangıç 1:30). Şimdi ise her canlının etini yemeye izin verilmiştir. Ancak bir sonraki ayet ile aynı canlı bir hayvanın etini yemek de yasaklanmıştır.

4- Ancak hiçbir eti, kanı canındayken (canlı iken) yemeyeceksiniz.

5- Sizden de canınızın kanının hesabını isteyeceğiz.^ı Nefes alan her canlıdan da hesabını isteyeceğiz. Her insandan da kardeşinin canına kıyan herkesten de hesabını isteyeceğiz.

 İnsanın canına kıyandan da kendi canına kıyandan da hesabını soracağım.

6- Her kim insan (adem) kanı dökerse, kendi kanı da adem (insan) tarafından dökülecektir.¹ Çünkü yüce melekler, ademi kendi suretlerinde yarattı.

¹ Tufandan sonraki yeni başlangıçta Allah, ilk Başlangıçtaki bereketli kılmayıı (Başlangıç 1:28-30; 9:3) yeniliyor. Ancak ilk bereketli kılmadan farklı olarak, Allah, insana yeni sınırlamalar getirir (Yar.9:3-6).

Kur’an’da da öldürülenler için kısas size farz kılınmıştır. (Bakara Suresi 2:178, 179)

7- Ve şimdi verimli olun ve çoğalın ve yeryüzünü doldurun.”

8- Ve Yücelerin Yücesi (Yahve), Nuh’a ve oğullarına dedi ki:

9- “İşte şimdi seninle ve senden sonraki nesillerinle antlaşmamı (ahit, misak) yapıyorum.

10- Ve yeryüzünde nefes alan tüm canlılarla ve kuşlarla ve hayvanlarla ve seninle birlikte gemide çıkan yeryüzünün tüm canlılarıyla.

11- Ve seninle (şu) antlaşmamı yapıyorum: Bir daha asla tüm beşer, bir sel tarafından yok edilmeyecek. Ve yeryüzünü yok edecek bir sel bir daha asla olmayacak.”

Yüce Allah’ın, Nuh ile yaptığı anlaşmada (7 Emir / 7 Yasa) şunların yer aldığı belirtilmektedir:

1- Şirk koşmamak. Bu da Allah’ın O’nun Bir ve Tek ilah olduğunu kabul etmek ve buna riayet etmekle mümkündür.

2- Allah’ın İsmini Yüceltmek (mübarek kılmak). Bizzat Allah’a, ya da O’nun İsmi’ni kullanarak O’nun yaratmış olduğu herhangi bir varlığa lanet okumamak bu yasağın kapsamındadır.

3- Cinayet İşlememek.

4- Zina yapmamak.

5- Hırsızlık Yapmamak.

6- Canlı Bir Hayvanın Organını Yememek.

7- Allah’ın Koymuş Olduğu Hükümlere Uymak (Yargı Sistemi). Diğer 6 kuralın uygulanmasını sağlayacak bir yargı sistemi gereklidir. Zira 7 Kanun’u birer “kanun” olarak tanımlamak, onları gerektiği zaman dayatacak bir sistemin yokluğunda anlamsız olacaktır.

“Bir daha” (Başlangıç 9:11,15), “kuşaklar boyunca” (9:12) ve “sonsuza dek” (9:16) ifadeleri, Yüce Allah’ın, tufandan sonra insanla yaptığı bu ahdin kıyamete kadar sürecek olduğunu gösterir.

12- Yüce melekler de dedi ki: “Bu, Bizimle sizin aranızda ve gelecek tüm nesillerle ve sizinle birlikte nefes alan tüm canlılar arasında yaptığımız antlaşmanın yeyüzündeki ayetidir (alamaeti, işareti, kanıtıdır):

13- Yayımı (gökkuşağını) bulutlara yerleştirdim. Bu, benimle yeryüzü arasındaki antlaşmanın işareti olacak.

14- Ve öyle olacak. Yeryüzüne bir bulut getirdiğimde, yay (gökkuşağı) bulutta belirdiğinde;

15- Sizinle ve nefes alan tüm canlılarla yaptığımız antlaşmayı anımsayacağım. Su da bir daha asla tüm canlıları yok etmek için bir sele dönüşmeyecek.

16- Yay (gökkuşağı) da bulutta olacak. Yüce melekler ile yeryüzünde nefes alan tüm beşerle (canlılarla) yaptığım ebedi antlaşmayı’ anımsamak için onu (gökkuşağını) göstereceğim.”

17- Yücelerin Yücesi de Nuh’a dedi ki: “Bu, Benim yeryüzündeki tüm beşerle (canlılarla) yaptığım antlaşmanın işaretidir.”

İbrahim’le yapılan antlaşmanın belirtisi de sünnet olmaktır (Başlangıç 17:11); Sina Dağı’nda Musa’nın aracısı olduğu antlaşmanın belirtisi ise Şabat (Çıkış 31:16-17) olacak.

Nuh ile yapılan antlaşma Kur’an’da şöyle anlatılmaktadır: “… Nuh’tan … sapasağlam bir misak (kuvvetli ahit, söz) almıştık.” (Ahzab, 33:7)

18- Ve öyle oldu. Nuh’un gemiden çıkan oğulları Sam, Ham ve Yafet idi. Ve Ham, Kenan’ın babasıydı.

19- Bunlar Nuh’un üç oğludur. Tüm yeryüzü bunlardan dallanıp budaklandı.

20- Nuh da toprağın adamı (çiftçi) olmaya başladı ve bir bağ dikti.

Nuh’un babası Lemek de çiftiydi (Başlangıç 5:29)

21- Ve şaraptan içti ve sarhoş oldu ve çadırında kendini soydu.

Tevrat’ta ilk kez bu ayette (ayette) şaraptan söz edilmektedir.

Tevrat’ı ve İncil’i incelediğimizde; sarhoş edici içecekler (şarap, içki vb) içmenin bazen doğal bir şeymiş gibi karşılanmakta olduğunu, bazen de şaraptan ondalık (zekat) alındığını görmekteyiz. Ancak aynı zamanda sarhoşluğun nahoş bir şey olduğundan söz edildiğini ve sarhoşun kötü durumların da anlatıldığını görüyoruz:

Örneğin, bu ayette Nuh’un şarap yapıp içtiğinden söz edilmektedir. (Başlangıç, 9:21)

Yine Tevrat’ta, İbrahim’e şarap ikram edildiği belirtilmektedir: “İbrahim, Kedorlaomer’le onu destekleyen kralları bozguna uğratıp dönünce, Sodom Kralı onu karşılamak için Kral Vadisi olan Şave Vadisi’ne gitti. Yüce Allah’ın kâhini olan Şalem Kralı Melkisedek ekmek ve şarap getirdi. İbrahim’i bereketli kılarak şöyle dedi: “Ve Abram’ı bereketli kıldı ve dedi ki: “Gökleri ve yeri yaratan Yüce, Abram’ı bereketli kılsın. Ve düşmanlarını eline teslim eden Yüce’ye hamd (övgüler) olsun.” Bunun üzerine Abram her şeyin ondalığını (zekatını) Melkisedek’e verdi..” (Başlangıç, 14:17-20)

Lut’un kızlarının, kötü bir amaç için babalarına şarap içirdiklerinden söz edilmektedir. (Başlangıç, 19:30-35)

(İshak’ın, oğlu Yakub’a duası) “Yüce melekler de sana göklerin çiyinden ve yeryüzünün yağından (bereketli yerlerinden, topraklarından) ve bol buğday ve şarap bahşetsin..” şeklinde dua ettiği hem de ona şarap ikram ettiği, onun da içtiği belirtilmektedir. (Başlangıç, 27:28)

Yakup (İsrail) oğlu Yahuda için şunları der: “Sahibi gelene kadar Krallık asası Yahuda’nın elinden çıkmayacak… giysilerini şarapta, kaftanını üzümün kızıl kanında yıkayacak. Gözleri şaraptan kızıl, dişleri sütten beyaz olacak.” (Başlangıç, 49:8-12)

Allah, emirlerine uyanlara şunları demektedir: “Yücelerin Yahve’sini sevmek, bütün yüreğinizle, bütün canınızla O’na kulluk etmek için bugün size bildirdiğim buyruklara iyice kulak verirseniz, Allah ülkenize ilk ve son yağmuru vaktinde yağdıracak. Öyle ki, tahılınızı, yeni şarabınızı, zeytinyağınızı toplayasınız.” (Yasanın Tekrarı, 11:13,14)

“Ancak kan yemeyeceksiniz. Kanı su gibi toprağa akıtacaksınız. Tahılınızın, yeni şarabınızın, zeytinyağınızın ondalığını, sığırlarınızın, davarlarınızın ilk doğanlarını, adadıklarınızın tümünü, gönülden verdiğiniz sunuları, bağışlarınızı yaşadığınız kentlerde yememelisiniz. Siz, oğullarınız, kızlarınız, kullarınız (erkek hizmetkarlar) da şifhalarınız (kadın hizmetkarlar), kentlerinizde oturan Levililer bunları Yücelerin Yahve’sinin huzurunda, O’nun seçeceği yerde yiyeceksiniz.” (Yasanın Tekrarı, 12:16-18)

“Eğer İbrani kardeşlerinizden bir erkek ya da kadın size satılırsa, 6 yıl size kulluk (hizmetkarlık) edecek, 7’nci yıl onu özgür bırakacaksınız. Onu özgür bırakırken, eli boş göndermeyin. Ona davarlarınızdan, tahılınızdan, şarabınızdan bol bol verin.” (Yasanın Tekrarı, 15:12-14)

Allah, Yasanın Tekrarı Kitabının 7:12,13 ayetinde, emirlere uyan İsrail oğullarına şarabı da bereketli kılacağını belirtmektedir. (Benzer mesajlar: Yasanın Tekrarı, 14:23) Ancak Yücelerin Yahve’sinin sözünü dinlemezlerse; çok tohum ekeceklerini ancak az tahıl toplayacaklarını; bağlar dikeceklerini, bakımını yapacaklarını ama üzüm toplamayacaklarını ve şarap içmeyecekleri belirtilmektedir. (Yasanın Tekrarı, 28:38, 39)

Aynı şekilde İncil’de de birçok yerde şarap geçmektedir. Hatta İsa’nın da şarap içtiğinden söz edilmektedir. (Yuhanna, 2:3; 19:30; Matta, 27:33-34, 48; Luka, 1:15; 23:36-37; 1. Timoteos, 5:23 vb)

Kimi zamanlarda da sarhoşluk veren içeceklerin yerildiğini ve içkiden kaynaklanan bazı kötü eylemlerinin karşılıksız bırakılmayacağının belirtildiğini görüyoruz:

“Zevkine düşkün olan yoksullaşır, Şaraba ve zeytinyağına düşkün kişi de zengin olmaz.” (Süleyman’ın Özdeyişleri 21:17)

“Aşırı şarap içenlerle, Ete düşkün oburlarla arkadaşlık etme. Çünkü ayyaş ve obur kişi yoksullaşır, uyuşukluk da insana paçavra giydirir.” (Süleyman’ın Özdeyişleri 23:20,21)

“Şarap içmek krallara yakışmaz, ey Lemuel, Krallara yakışmaz! İçkiyi özlemek hükümdarlara yaraşmaz.” (Süleyman’ın Özdeyişleri 31:4)

“Zina, yeni ve eski şarap insanın aklını başından alır.” (Hoşea 4:11)

Ey sarhoşlar, ayılın ve ağlayın. Ey şarap düşkünleri, tatlı şarap için ağıt yakın. Çünkü şarabınızı ağzınızdan kaptılar. (Yoel 1:5)

“Yalancı, aldatıcı biri gelip, ‘Size şarap ve içkiden söz edeyim’ dese, Bu halk onu peygamber kabul edecek.” (Mika 2:11)

Kimi zamanlarda da ibadetlerden önce içki içilmemesinin emredildiğini görüyoruz:

Allah, Harun’a “Sen ve oğulların, Toplanma Çadırına gireceğiniz zaman, ölmeyesiniz diye, şarap veya başka herhangi bir içki içmeyin; bu, devirlerce, nesiller boyu bir kanun olacak.” der. (Levililer 10:8)

Yahve’nin  meleği, Manoah’a “Şimdi sen, şarap ya da başka bir içki içmekten sakın ve murdar bir şey yeme.” der. (Hakimler 13:4)

“Yürekten yakarmıyorlar, Uluyorlar yataklarının üzerinde. Tahıl ve yeni şarap için kendilerini yaralıyor, Bana sırt çeviriyorlar.” (Hoşea 7:14)

“Bunun yerine göğün Rabbine karşı kendini yükselttin. O’nun tapınağından aldıkları kapları sana getirdiler. Sen, karıların, cariyelerin ve soylu adamların onlarla şarap içtiniz. Görmeyen, duymayan, anlamayan altından, gümüşten, tunçtan, demirden, ağaçtan, taştan ilahları övdün. Soluğunu elinde tutan, bütün yollarını gözeten Yüceleri ise yüceltmedin.” (Daniel 5:23)

Kimi zamanlarda ise bazı elçilerin ve toplulukların içki içmekten menedildiğini de görüyoruz: 

“Sabah erkenden kalkıp içki peşinden koşanların, gece geç vakte kadar şarap içip kızışanların vay haline!” (Yeşaya 5:11)

“Şarap içmekte sınır tanımayanların, içkileri karıştırıp içmekten çekinmeyenlerin, rüşvet uğruna kötüyü haklı çıkaranların, haklıların hakkını elinden alanların vay haline!” (Yeşaya 5:22-23)

“Ne var ki, (Rekav ailesi) “Biz şarap içmeyiz” diye karşılık verdiler, “Çünkü atamız Rekav oğlu Yehonadav bize şu buyruğu verdi: ‘Siz de soyunuzdan gelenler de asla şarap içmeyeceksiniz! Atamız Rekav oğlu Yehonadav’ın bize buyurduğu her şeyi yaptık. Kendimiz de karılarımız, oğullarımız, kızlarımız da hiç şarap içmedik.” (Yeremya 35:6,8)

“Rekav oğlu Yehonadav, soyuna şarap içmemelerini buyurdu; buyruğuna uyuldu. Bugüne dek şarap içmediler. Çünkü atalarının buyruğuna uydular.” (Yeremya 35:14)

“Vaftizci Yahya geldiği zaman oruç tutup şaraptan kaçındı, ona cinlenmiş (delirmiş) diyorsunuz.” (Luka 7:33)

“Yiyecek uğruna Allah’ın işini bozma! Her yiyecek temizdir, ama yedikleriyle başkasının sürçmesine yol açan kişi kötülük etmiş olur. Et yememen, şarap içmemen, kardeşinin sürçmesine yol açacak bir şey yapmaman iyidir.” (Romalılar 14:20,21)

“Şarapla sarhoş olmayın, bu sizi sefahate götürür. Bunun yerine Ruh’la dolun.” (Efesliler 5:18)

“… Gözetmen (dini bir kurumun yöneticisi) … Şarap düşkünü, zorba olmamalı; uysal, kavgadan ve para sevgisinden uzak olmalı.” (1. Timoteos 3:3)

“Aynı şekilde kilise görevlileri, özü sözü ayrı, şarap tutkunu, haksız kazanç peşinde koşan kişiler değil, ağırbaşlı kişiler olmalı.” (1. Timoteos 3:8)

“Yaşlı kadınlar saygın bir yaşam sürmeli. İftiracı, şaraba tutsak olmamalı; iyi olanı öğretmeli.” (Titus 2:3)

“Çıplak bedenlerini seyretmek için Komşularına içki içirip sarhoş eden, içkiye zehir bile katan sizlerin vay haline! Onur yerine utanca boğulacaksınız. Şimdi sıra sizde, için de çıplaklığınız görünsün.” (Habakkuk 2:15,16)

“Daniel dinsel açıdan kendini kirletmemek için kralın onlara ayırdığı yemeklerden yemeyi de şaraptan içmeyi de istemedi.” (Daniel 1:8) “Böylece gözetici o günden sonra kralın gençler için ayırdığı yemekle şarabı kaldırdı ve onlara sebze vermeyi sürdürdü.” (Daniel 1:16)

Son Ahit olan Kur’an’da ise, hamr “aklı örten, sarhoşluk veren içecekler” ile ilgili kesin hüküm verildiğini görüyoruz:

1- Meyvelerden sarhoşluk veren içkiler elde edilebileceği, ancak güzel rızıklar da elde edilebileceği belirtilmektedir: “Üzüm ve hurma meyvelerinden de sarhoşluk veren içecek ve güzel bir rızık elde edersiniz. Bunda aklını kullanan bir halk için bir ayet (ibret, delil) vardır.” (Nahl, 16:67)

2- ‘hamr’da insanlar için birtakım çıkarlar olsa da bunun büyük bir günah olduğu ve günahının yararından daha büyük olduğu belirtilmektedir: “Sana hamr ve kumardan soruyorlar. De ki: ‘Her ikisinde de büyük bir ism (günah, haram) ve insanlar için birtakım menfaatler vardır. Her ikisinin ism’i (günahı) yararından daha büyüktür.’” (Bakara, 2:219)

3- Sarhoşken ibadete yaklaşılmaması gerektiği emredilmektedir: “Ey iman edenler! Sarhoşken ve cünüpken, yıkanıncaya kadar salâta (iletişim duasına) yaklaşmayın!” (Nisa, 4:43)

4- ‘hamr’ın, tıpkı kumar, dikili taşlar ve fal okları gibi şeytan işi bir rics (pislik, çirkin iş, günah) olduğu ve müminlerin felaha ermesi için de bunlardan kaçınılması gerektiği belirtilmektedir: “Ey iman edenler! Hamr (aklı örten, sarhoşluk veren içeceklerde), kumar, dikili taşlar ve fal okları, şeytan işi ricslerdir (pislik, günah, çirkin işlerdir). Onlardan kaçının ki felaha eresiniz.” (Maide, 5:90-91)

“שְׁכָּ֑ר” (şekâr) ifadesi de “sarhoş oldu” demektir. Bunun Arapça karşılığı da “sarhoş olmak” anlamına gelen “سكر” (sekr) kelimesidir.

22- Kenan’ın babası Ham da babasının çıplaklığını gördü ve dışarıda iki kardeşine söyledi.

23- Bunun üzerine Sam ile Yafet bir giysi (cübbe/pelerin) aldılar ve kendi omuzlarına koydular ve geri geri (içeri) yürüdüler ve babalarının çıplaklığını örttüler. (Bunu yaparken de) yüzleri geriye dönüktü ve babalarının çıplaklığını görmediler.

24- Ve Nuh, şarabından uyandı (ayıldı) ve küçük oğlunun (Ham’ın) kendisine ne yaptığını öğrendi.

25- Ve dedi ki: “Kenan’a lanet olsun ve kardeşlerinin kulların kulu (hizmetkarlarının hizmetkarı) olsun.

Tevrat’ta ilk defa bu ayette geçen ve Sâmî dillerde kullanılan ve İbranicede de “ebed” (עבד) (çoğulu: abadim) olan sözcük, çalışmak anlamına gelen “bd” kökünden türemiştir.  “ebed” sözcüğü, “işçi” ve “efendisine hizmet eden; onun emirlerini yerine getiren memur” anlamlarına gelmektedir. Bu kelimenin Arapça karşılığı da “abd” kelimesidir.

Bu sözcük bir çok anlama gelmektedir. Örneğin Tevrat’ta; bir evde hizmet eden kişiye de kralın sarayında hizmet eden bir memura da   “ebed” deniyordu. Yani borcu karşılığında çalıştırılana da ücret/maaş karşılığında çalışana da “ebed” deniyordu.

Bu nedenle kulluk sistemini “Ücret karşılığı Çalışan Kullar” ve “Zorunlu Olarak Çalışan Kullar” şeklinde gruplara ayırmayı daha uygun gördük.

Ücret karşılığı Çalışan Kullar:

Ücret karşılığına, bir evde veya sarayda çalışan tüm işçi ve memurlar bu sınıfa girmektedir. Bunlar kesinlikle hürdürler, sözleşmelerine uygun olarak da istedikleri zaman işlerinden ayrılabilirlerdi.

Bu ayetlerde (Başlangıç, 24:2-4) geçen ve İbrahim Nebinin, oğlunu evlendirmesi için yardım istediği ve kendisinden rica edip yemin ettirdiği kul (hizmetkar), bu statüde olan biridir.

Aynı şekilde; “Ve avimelek (kral) sabah erkenden kalktı ve tüm kullarını çağırdı ve tüm bunları kulaklarına anlattı ve adamlar çok korkmuştu.” (Başlangıç 20:8) ifadelerinin yer aldığı ayetten da kralın kulları ile onun emri altındaki önemli makamlardaki görevlilerin kastedildiğini anlıyoruz.

Zorunlu Olarak Çalışan Kullar:

a- Yahudi Kullar (İbrani Hizmetkarlar):

Bir erkek için iki yol vardır; Birinci yol; Eğer kişi hırsızlık yaparsa çaldığının karşılığını kesinlikle ödemelidir. Çaldığı mal –öküz, eşek ya da koyun– sağ olarak elinde yakalanırsa, iki katını ödeyecektir. Hiçbir şeyi yoksa, hırsızlık yaptığı için kul olarak satılacaktır (Çıkış, 22:4). Yahudi mahkemesi onu “Eved Ivri”, yani “İbrani abd (kul)” statüsünde satar ve elde ettiği geliri de mağdurun zararını ödemek için kullanır. (Yasanın Tekrarı, 15:12-18)

İkinci yol ise; Kişi geçimini sağlamakta zorluk yaşıyorsa, son çare olarak kendisini bu statüye satma seçeneğine sahiptir. İbrani olan kullar, 6 yıl kulluk edecek, ama 7’nci yıl karşılık ödemeden özgür olacak. (Çıkış, 21:2) Ayrıca İbraniler, kul olarak bir başkasına satılamazlar. (Levililer, 25/42)

Eğer bir adam İbrani kızını kul olarak satarsa, o kız ergenliğe girdiğinde özgür statüsü kazanır. Ancak özgür kaldığında gidecek yeri yoksa, erkek kullar gibi özgür bırakılmayacak ve efendisi ona ücret ödeyecek ya da kendi kızı gibi bakacak. (Çıkış, 21:7-9)

Borcu yüzünden kul (hizmetkar) durumuna düşen bir İbrani’ye efendilik edilmeyecek ve sert davranmayacak. Ona, yanında çalışan ücretli bir işçi ya da yabancı gibi davranılacak. (Levililer, 25/39, 40, 43, 46)

Borcu olan bir kişi, borcu karşılığında bir müddet kendisini veya ailesinden birilerini borçlu olduğu kişiye bir senet/vesika karşılığında satıp ona hizmetkarlık edebiliyordu.

İbrani asıllı olup borcu sebebiyle köle olanların köleliğine gelince; borcu ne kadar olursa olsun, yubil’in ilk yılında sonar ermektedir (Levililler, 25:41). Aynı durum, fakirler için de geçerlidir. O yılda toprağını ve mülkünü geri alır (Levililler, 25:10,13) ve kendi ailesinin yanına dönebilir (Levililler, 25:41)

“Yubil”, İbranicede “koç boynuzu” demektir. Yubil yılında araziler nadasa “dinlenmeye” bırakılır, bütün borçlar affedilir, sahiplenilmiş araziler ilk sahiplerine iade edilir ve fakirlik nedeniyle başkalarının yanında kul (hizmetkar) olarak çalışmak zorunda olan Yahudiler azat edilir. “Yubil” sözcüğü Latinceye “jubilaeus”, Fransızcaya da “jubile” şeklinde geçmiş.

b- Yahudi olmayan Kullar (Hizmetkarlar):

Tevrat’a göre yabancılardan olan âmâtlar (kadın hizmetkarlar) ve kullar (erkek hizmetkarlar) satın alınabilir. Yahudi, onları miras olarak çocuklarına bırakabilir. Yabancılar sürekli olarak kul kalabilirler, çünkü onların kulluk edecekleri yılları kısıtlayan bir madde de yoktur. (Levililer, 25:44-46)

c- Savaş Esiri Kullar:

Normalde savaşın galipleri, esirleri tasfiye ederken mübadele ve fidyenin dışında, müracaat edilen yöntemlerin başında da öldürme gelmektedir. Bu tasfiyenin bir başka yolu ise köle statüsüne sokup, öldürülmelerini engellemektir.

Tevrat ise; bilinen kölelik sistemini kabul etmemektedir. O dönemlerde hapis sistemi de olmadığından dolayı  savaş esirleri de cezalarını aynı kulluk (işçilik) sistemiyle çekiyorlardı. (Sayılar, 31:25, 27). Savaş mahkûmlarının veya suçluların kulluk yıllarını kısıtlayan bir madde de yoktur. (Levililler, 25:46)

Kulların (Hizmetkarların) Hakları:

1- Kim, birini kaçırırsa, onu ister satmış olsun, ister elinde tutsun, kesinlikle öldürülecektir. (Çıkış, 21:16)

2- Kullar, efendilerinin ailesinden sayılırlar. Bunun için de Şabatta (cumartesi günü)  çalıştırılmayacak (Çıkış, 20:10, 23:12; Yasanın Tekrarı, 5:14) ile dini bayramların (Yasanın Tekrarı, 16:11-14, 12:18) hak ve sorumluluklarını taşırlar.

3- Efendisi nelerden yiyorsa kulu da o ondan yiyecek. (Levililer 25:6)

4- Başkasının kuluna kötü davranmak suçtur (Çıkış, 20:17)

5- Kişi, kendisi ile ters düşen kul ve hizmetkarın hakkını yemeyecek. (Eyüp, 31:13, 14)

“Ey efendiler, gökte sizin de bir Efendiniz olduğunu bilerek kullarınıza adalet ve eşitlikle davranın.” (İncil, Koloseliler, 4:1)

6- Bir kişi erkek ya da kadın kulu değnekle döverken öldürürse, kesinlikle cezalandırılacaktır. (Çıkış, 21:20)

7- Efendisi tarafından gözü kör edilen veya dişi kırılan kadın veya erkek kul artık özgürdür. (Çıkış, 21:26, 27)

8- Sahiplerinin malı olmalarına rağmen kendileri başka mallara sahip olabilirler. Bir kul, eğer gücü yeterse, kendisi bedelini ödeyerek özgür kalabilir. (Levililer, 25/48, 49)

9- Kulun satın alındığı ücret, 6 yıla göre bölünecek ve kul geri kalan yılların ücretini ödeyebilirse özgürlüğünü geri alabilecek. (Levililer, 25/50-53)

10- Kul, özgür bırakırken, eli boş gönderilmeyecek. Efendisi ona davarlarından, tahıllarından ve şarabınızdan bol bol verecek. (Yasanın Tekrarı, 15:13, 14)

11- Bekâr geldiyse, yalnız kendisi özgür olacak; evli geldiyse, karısı da özgür olacak. (Çıkış, 21:3)

12- Efendisi kendisine bir kadın verir ve o kadından çocukları olursa, kadın ve çocuklar efendisinde kalacak ve yalnız kendisi gidecek. (Çıkış, 21:4)

13- Kullardan ergenliğe giren kızlar özgür statüsü kazanır. Ancak özgür kaldığında gidecek yeri yoksa, erkek kullar gibi özgür bırakılmayacak. Efendisi ya onu ücretli kul olarak ile çalıştıracak ya da kendi kızı gibi bakacak. (Çıkış, 21:7-9)

14- Efendisi kızla nikahlanırsa artık özgür sayılır. Ama nişanlanır sonra kızdan hoşlanmazsa, yabancıya satamaz. Kızın, kendi ailesi tarafından geri alınmasına izin verir. (Çıkış, 21:8)

15- Efendisi ikinci bir kadınla evlenirse, ilk karısını nafakadan, giysiden, karılık haklarından yoksun bırakmamalıdır. (Çıkış, 21:10)

16- Eğer kul bir kızı oğlu ile nişanlarsa, ona kendi kızı gibi davranmalıdır. (Çıkış, 21:9)

17 - Eğer efendisi ona kızı gibi bakmazsa ve ailesine göndermezse ve nafakasını, giysilerini karşılamaz, onu karılık haklarından mahrum bırakırsa o kız artık özgür olur. (Çıkış, 21:11)

18- Efendisinden kaçıp size sığınan kul, efendisine teslim edilmeyecek ve özgür bırakılacak. (Yasanın Tekrarı, 23/15, 16)

19- Çalışma şartlarından memnun olan kullar, borçları bittikten sonra bir maaş karşılığında aynı sahibin evinde çalışmayı isterlerse yaşamını aynı evde sürdürebiliyorlardı. Nitekim böyle yapanlar, evin sahibiyle ant içip eve (“Beyt”e) olan bağlılıklarının bir sembolü olarak kulaklarını delerlerdi (Çıkış, 21:5-6)

Yemin eden kullar, ailenin bir parçası sayılır ve belirli koşullara göre efendilerinin mirasçısı da olabilirler. (Çıkış, 12:45; Başlangıç, 15:3)

20- İman eden kullar sünnet edilir (Başlangıç, 17:27)

21- Tevrat’taki “hizmetkarlarınızı çocukları” ve “evinizde doğanlar” ifadesinden kulların çocuklarının da kul statüsünde olduğu anlaşılmaktadır. Sahibin çocukları gibi kulların çocuklarına da temel dini bilgiler vermek efendinin vazifeleri arasındadır.  Ancak bu kulun Museviliği kabul etme şartına bağlıdır (Çıkış, 23:12; Başlangıç, 17:12-13; Levililer 22:11)

22- Tevrat’ta kadın hizmetkarlar için “שִפְחָה” (şifha), “אֲמָת” (âmât), “פִֽלַגְשִׁ” (filegeş) ifadeleri kullanılmaktadır. Gelenekçi Müslüman din adamlarının, Arapça bir kelime “cariye” sözcüğü Kur’an’da geçmediği halde Kur’an’da geçen bazı kelimelere cariye anlamı verdikleri gibi; Yahudi din amları da bu sözcüklere, Talmud gibi kitaplarında cariye anlamı da vermiş ve Tevrat’ta kullanıldığından farklı şekilde anlamlar yüklemişler. 

Bu sözcüklerin, Tevrat’ta imanlı toplum bir toplum için nasıl kullanılmış olduklarına bakalım:

* “שִפְחָה” (şifha) genellikle daha hafif işlerde çalışan kadın hizmetçi için kullanılır. Bunlar ücret karşılığı çalışmayan ve sahibinin malı sayılan hizmetkarlardır.

Ve “Ey Saray’ın şifhası (hanım hizmetkarı) Hacer, nereden gelip nereye gidiyorsun?’’ dedi. “Kumam Saray’ın yüzünden kaçıyorum.” dedi. (Başlangıç, 16:8)

“Avimelek de davarı ve sığırları ve kulları (erkek hizmetkarları)  ve şifhaları (hanım hizmetkarları) aldı ve İbrahim’e verdi. Saray’ı da İbrahim’e karısı olarak geri verdi.” (Başlangıç, 20:14)

* “אֲמָת” (âmât) genellikle daha zorlu işlerde, tarım işlerinde çalışan kız ya da kadın hizmetçi için kullanılır. Kız, kabul etmesi durumunda efendisiyle veya efendisinin oğluyla evlenebilirdi. Bu durumda hür kadın olarak kabul edilirdi (Çıkış, 21:7-11). 

Örnek: Ama yüce melekler, İbrahim’e dedi ki: “Delikanlı ve âmâtin (kadın hizmetkarın) için endişelenme. Saray ne derse, onu dinle. Çünkü zürriyetin (soyun) İshak’la çağrılacak. (Başlangıç, 21:12)

“Bir adam kızını âmât olarak satarsa; o (kız), erkek kulların yaptığı gibi çıkmayacak (başıboş bırakılmayacak). Onu kendine (nişanlı, eş) belirleyen efendisini memnun etmezse, o zaman (efendisi) onu kurtaracak (özgür kaldığında onun güvende kalmasını sağlayacak). Kendisine aldatıcı davrandığı için de onu yabancıya (Yahudi olmayana) satma hakkı yoktur.  Onu oğluyla evlendirirse, kendi kızlarına davrandığı gibi davranacak. (Efendisinin oğlu) kendisine başka bir eş (daha) alırsa, onun yiyeceğinden de giysisinden de vakit haklarından (evlilik haklarından) da eksiltmeyecek. Ve (efendisi) bu üçünü ona yapmazsa, o zaman (kız) ücretsiz olarak çıkacak (karşılıksız olarak serbest kalacak).” (Çıkış, 21:7-11).

* “פִֽלַגְשִׁ” (filegeş) kadın hizmetkarlardan olan ancak daha iyi koşullarda yaşayan efendisinin ikincil olan eşlerine atıfta bulunmak için kullanılan bir terimdir.

“Ama İbrahim, filegeşinin (ikincil eşi olan hanım hizmetkarının) oğullarına İbrahim hediyeler verdi...” (Başlangıç, 25:6)

Sonuç olarak: Kullar ile ilgili bu hususları bağlamlarıyla incelediğimizde, Tevrat’taki bu  kulluk kavramının, diğer medeniyetler veya milletler tarafından uygulanmış olan kölelik sistemleriyle hiçbir ilgisinin olmadığını görüyoruz.

Bu nedenle de “ebed” veya “abd” sözcüklerini diğer dillere, farklı bir anlam ve statüye sahip “köle”sözcüğüyle çevirmenin doğru olmadığı kanaati oluşmaktadır.

Suçu işleyen Ham iken nasıl olup da Kenan lanetlenmektedir? Bir görüşe göre, Nuh ve oğulları (Ham da dahil) mübarek kılınmıştı. (Başlangıç, 9:1) Nuh da bu yüzden torununu lanetlemiştir. Zira daha önce açıklandığı üzere Kenan da bu utanç dolu olayla yakından ilgilidir. Bir başka görüşe göre ise; Kenan, bu trajediye yol açtığından dolayı lanete layık görülmüştür.

26- Ve Sam’ın, Yücelerinin Yahve’sine hamd (övgü ve şükürler) olsun ve Kenan, Sam’a kul (hizmetkar) olsun.¹

¹ Yeşu’nun Givonlular’ı hâkimiyetine almasıyla (Yeşu 9:27) bu sözün yerine geldiği söylenilmektedir. (Bkz. Yeşu, 16:10; Hakimler, 1:28, 30,33,35; 1. Korintliler, 9:20-21).

27- Ve yüce melekler, Yafet’e bolluk versin ve Yafet, Sam’ın çadırlarında yaşasın¹, ve Kenan, Yafet’e kul olsun.”²

¹ Bu deyimin ‘Sam’a verilen berekete ortak olsun’ anlamına geldiği belirtilmektedir.

² Tora, Nuh’un içine düştüğü utanç dolu durumdan bahsetmektedir. Bu olay, Nuh’un bir yandan mübarek kılınışı, diğer yandan da lanet edişiyle tarihin akışını bugüne dek etkilemiştir. Tora burada, en büyük insanların bile, kontrollerini kaybettikleri zaman düşebileceklerini öğretmektedir.

Aynı şekilde Nuh’un oğullarının davranışları da insanların gerçek karakterlerinin, kriz zamanlarında ortaya çıktığını öğretir. Dolayısıyla bu anlatım, ahlaki ve tarihi açılardan önemli dersler içermektedir.

28- Nuh da tufandan sonra 350 yıl yaşadı.

 Nuh, insanlığın 1056’ncı yılında doğmuştur. Tufan 1656 yılında meydana gelmiş ve Nuh 2006 yılında, yani Babil Kulesi olayının ardından gerçekleşen Dağılış’tan (Başlangıç 11:1-32) on yıl sonra ölmüştür. İbrahim ise 1948 yılında doğmuştur ve Nuh öldüğünde, İbrahim 58 yaşındadır.

29- Ve Nuh’un tüm günleri 950 yıldı ve öldü.

Nuh’un yaşı Kur’an’da şöyle anlatılmaktadır: “Nuh’u da halkına elçi gönderdik. Onların içinde 1000 yıldan 50 yıl eksik kaldı.” (Ankebut, 29:15)

 

10. Bab

Nuh’un Oğullarının Soyları

10:1- Ve bunlar, Nuh’un oğulları Sam, Ham ve Yafet’in nesilleridir: Ve onlar için oğullar doğdu; Tufandan sonra.

Nuh’un oğulları 100 yaşına erişmiş olmalarına rağmen ya tufandan önce çocukları olmamıştır yada tufanda helak olmuşlardır. Bu ayette tufandan sonra birçok oğullarının olduğu belirtilmektedir. Önemli bir diğer husus da; Başlangıç, 5:32’de Nuh’un kızlarının olup olmadığına dair bir bilgi verilmediği gibi, oğulları ve torunlarının soylarından söz edilirken de kızlardan söz edilmemektedir.

2- Yafet’in oğulları: Gömer ve Magog ve Maday ve Yâvan ve Tuval ve Meşek ve Tiras.

Yafet’in Kutsal Kitap’ta en az adı geçen Yafet’in soyu, Nuh’un oğullarının belki de en büyüğü (ama bkz. Başlangıç, 10:21) olarak ilk önce sıralanır. Seçilen soy olan Sam’ın soyu en son sıralanır (bkz. Başlangıç, 10:21-31; 11:10-26).

3- Gomer’in oğulları: Aşkenaz ve Rifat ve Togarma.

4- Yâvan’ın oğulları: Elişa (Misis) ve Tarşiş (Tarsus) ve Kittim (Kıbrıs) ve Rodanim (Adana).

5- Onların her biri ve çeşitli dillere ve kendi milletlerinde boylara bölündüler ve çeşitli diyarlara yayıldılar.

6- Ham’ın oğulları: Kûş (Habeş) ve Misrayim (Mısır) ve Pût (Tefet) ve Kenan.

7- Kûş’un oğulları: Seva ve Havila ve Savta ve Raama ve Savteka. Raama’nın oğulları: Şeva ve Dedan.

8- Ve Kûş, ülkede kudretli bir adam olmaya başlayan Nemrut’a baba oldu.

 Nemrut Akatların erken dönem hükümdarlarından biri olan I. Sargon, İbranicede bu şekilde geçiyor olabilir (bkz. Başlangıç, 10:10).

9- O, Yahve’nin önünde güçlü bir avcıydı¹.  Bu nedenle de “Nemrut (Nimrod) gibi Yahve’nin huzurunda avlanan güçlü bir adam” denir.

            ¹ Bu ifadeyi, ^“O (Nemrut), Yahve’nin önünde korkunç/müthiş bir zorba idi.” Şeklinde yorumlayanlar da vardır.

10- Onun krallığının başlangıcı da Babil’dir ve Şiyar diyarındaki Erek ve Akat ve Kalne’dir.

“Babil” Sümerce “Tanrı kapısı” Akadçada da (Bab-eli) Eski Mezopotamya'nın en büyük ve en ünlü şehri idi.

11- Ve Asur’dan çıkıp Ninova’yı ve Rehovot-İr’i ve Kalah’ı inşa etti.

12- Resende Ninova ile Kalah arasında büyük bir şehirdir.

13- Ve Mizraların atası oldu: ve Ludlulara ve Anamlılara ve Lehavlılara ve Naftuhlulara…

14- Ve Patruslulara ve Kasluhlulara -ki Filistliler ondan oldu- ve Kaftorlular’a da (baba oldu).

            Tevrat'ta “Peliştim” M.Ö. Xll. yüzyılda Kavimler göçü sırasında deniz yoluyla Filistin'e gelen ve bölgeye adını veren Filistler, başlangıçta Mısır-Filistin sınırında yerleşik iken zamanla kuzey bölgelerdeki verimli platolara yerleşmiş; Lübnan, Ürdün, Girit ve Akdeniz'deki adalara hakim olmuşlar.

15- Kenan da Sidon’a ve Het’e baba oldu;

            “Het” Hitilerin atası idi. Bunlar Lut Gölü'nün (Ölüdeniz) batısında el Halil (Hebron) civarında yaşarlardı.

16- Ve Yebusilere ve Amorilere ve Girgaşlılara…

“Yebusiler” İbrahim Nebi zamanında ve Mısır'dan Çıkış sırasında Kudüs ve çevresine hakim olan milletti. Musa Nebiden  sonra Yeşu'nun (Yehoşu'a) bütün gayretlerine ve kralının öldürülmesine rağmen alınamayan şehir, Davud Nebi zamanında fethedilecek ve Yebusilerin hakimiyetine son verilecektir.

Amorilerin, Arnon Nehri’nin (günümüzde Ürdün’deki Mücib Nehri’nin) doğusunda ve Lut Gölü (Ölüdeniz) civarında yaşayan halk olduğu belirtilmektedir. Çevre halklar tarafından “Dağlılar” olarak isimlendirilen bu halk, daha sonra buradan sürülmüştür.

17- Ve Hetilere ve Arklılara ve Sinlilere…

18- Ve Arvatlılara ve Semarlılara ve Hamalılara. Bundan sonra Kenani kabileleri dağıldı.

19- Kenan diyarının sınırı Sayda’ya Gerar’a ve Gazze’ye ve Sodom’a ve Gomora’ya ve Adma’ya ve Sevoyim’e Laşa’ya kadar uzanıyordu.

Sodom, Gomora, Adma ve Sevoyim’e.. (Başlangıç, 14:2, 8). Bu kentler muhtemelen Lut Gölü’nün doğu veya güneydoğusunda bulunuyordu.

20- Bunlar da ülkelerine ve halklarına ve boylarına ve dillerine göre Ham’ın oğullarıdır.

21- Sam’ın da oğulları oldu. Sam, tüm Ever oğullarının babasıdır. Behor (ilk doğan erkek olan) Yafet’in de kardeşidir.

Sam’ın, Samilerin atası olduğu belirtilmektedir. Ever de Sam’ın birkaç kuşak sonraki torunlarından olsa da (bkz. Başlangıç, 10:24-25; 11:14-17), Ever, İbranilerin atası (“İbrani” sözcüğünün kökeni “Ever”dir) olarak özel bir öneme sahip olduğu anlaşılır.

22- Sam’ın oğulları da Elam^ı veAsur ve Arpakşat ve Lud ve Aram’dır.

23- Aram’ın oğulları: Ûs ve Hul ve Geter ve Maş’tır.

24- Arpakşat’ın Şelah adında bir oğlu oldu. Şelah’tan da Ever oldu.

25- Ever’in de iki oğlu oldu. Birinin adı Pelek’ti. çünkü onun günlerinde ülke bölünmüştü.  Kardeşinin adı da Yoktan’dı.

26-29- Yoktan da Almodat’a ve Şelef’a ve Hasarmavet’a ve Yerah’a baba oldu. Hadoram’a ve Uzal’a ve Dikla’ya ve Oval’a, Avimael’a ve Şeva’ya ve Ofir’e ve Havila’ya ve Yovav’a... Bunların hepsi Yoktan’ın oğullarıdır.

30- Ve doğuda, Meşa’dan Sefar’a uzanan dağlık bölgede yaşarlardı.

31- İşte bunlar, ülkelerine ve halklarına ve ailelerine ve dillerine göre Sam’ın oğullarıdır.

32- Aileleri, halklarındaki nesillerine göre Nuh’un oğulları da bunlardı. Ve tufandan sonra halklar yeryüzüne bunlardan (türeyerek) yayıldılar.

 

11. Bab

Babil Kulesi

11:1- Tüm yer(yüzü) (insanları, başlangıçta) tek bir lisana ve ortak bir konuşmaya sahipti.

2- Ve öyle oldu. Doğuda yolculuk ederken, Şinar topraklarında bir vadi buldular ve orada yerleştiler.

Bu babta anlatılan olaylar dünyanın Başlangıçının 1996’ncı yılında, Tufan’dan 340 yıl sonra meydana geldiği belirtilmektedir. Nuh ve çocukları halen hayatta, Yüce melekleri keşfetmiş olan İbrahim ise 48 yaşındadır. Dünyada bulunan tüm milletlerin bugünün Irak (Babil) topraklarında yoğunlaştıkları tek bir dil; “Laşon Akodeş – Kutsal Dil” olan İbraniceyi konuştukları belirtilmektedir. Yahudi görüşe göre İbranice, dünyanın Başlangıçında kullanılan dildir.

3- Ve birbirlerine “Gelin, tuğlalar yapıp ve onları yakalım (pişirelim).” dediler. Artık taş yerine tuğlaları, balçık yerine de katranları (ziftleri veya killeri) vardı.

4- Ve Adam arkadaşına dedi ki: “Haydi kendimize bir şehir başı gökte olan bir kule inşa edelim ve kendimize bir isim yapalım ki yeryüzüne dağılmaış oluruz.”

Aralarında hala, geçmişte büyük bir tufan gerçekleştiğini çok iyi bilen insanların (Nuh ve çocuklarının) bulunduğu bu topluluğun, Nuh’un ve İbrahim’in tebliğine rağmen Allah’ın öğretilerini bırakıp putperestliğe yönelmiş ve ellerindeki imkanları kendi basit çıkarları için kullanmaya çalıştığı görülmektedir.

5- Ve Yahve, insanoğulların yaptığı şehri ve kuleyi görmek için aşağı indi.

¹ Adil bir  yargıç, sanığı mahkum etmeden önce, olayı tüm yönleriyle inceler.

6- Yahve de dedi ki: “Hepsi bir halk iken ve tek bir lisan konuşuyor iken ve yapmak istedikleri hiçbir şey onlardan esirgenmiyor iken ilk yaptıkları şey bu mudur!

7- Gelin (aşağı) inelim¹ ve orada lisanlarını karıştıralım ki biri bir diğerinin konuşmasını anlamasın.”

¹ Buradaki çoğul kullanım, Allah’ın Mele-i Ala (Seçkin Yüceler) ile müzakere içinde olduğunu vurgulama amaçlı olarak kullanılmış olabilir. Yoksa Allah’ın, meleklerin öğüdüne ihtiyacı olmadığı açıktır.

Böylece birbirlerini anlamayan hale gelen bu halk, söz konusu kuleyi tamamlayamamış.

8- Ve Yahve, onları oradan tüm yeryüzüne dağıttı. Böylece şehri inşa etmeyi bıraktılar.

9- Bu nedenle de buraya Bavel (Babil)¹ adıyla seslendi. Çünkü Yahve’nin, tüm dünyanın dilini karıştırdığı yer orasıydı ve Yahve onları tüm yeryüzüne işte buradan dağıtmıştı.²

¹ Bavel, Babil sözcüğünün İbranicesi ve “kargaşa” anlamına gelmektedir.

“Bavel’in (Babil'in) en az 2000 yıl devam ettiği anlaşılan tarihi serüveninin başlıca aşamalarını Amurrular ( Eski Babil Krallığı: m.ö. 1894-1 595), Kassitler (m.ö. 1 595- 1 1 74),Asur hakimiyeti (m.ö. 745-626) Keldaniler (Yeni Babil Krallığı]: m.ö.626-539), Ahameniler (İran hakimiyeti: m.ö. 539-332) ve İskender-Selevki (m.ö. 332-275) dönemleri teşkil etmektedir. Bu tarihi aşamalar içinde özellikle önem taşıyan iki devir, en büyük hükümdarlan kanunlarıyla ünlü Hammurabi olan Amurrular ile Keldanller devirleridir. Babil'e en parlak dönemini yaşatan Keldaniler, imar faaliyetleri, dünyanın 7 harikasından biri kabul edilen Babil'in asma bahçelerini ve daha sonra Büyük İskender'in de içinde öldüğü muhteşem sarayı yaptırmakla ünlü Buhtunnasr'ın (Nevubadnetsar: m.ö. 605-562) ölümünden sonra hızla siyasi ve askeri güçlerini kaybetmeye başlamışlar; Pers Kralı Koreş (Cyrus:m.ö. 559-530) tarafından da yıkılmışlardır (m.ö. 539). Tarih boyunca pek çok defa istila edilip yıkılmasına rağmen ünlü Babil Kulesi'nin ihtişamı karşısında büyülenen Koreş (Cyrus) tarafından yıkılmayıp onarılan Babil, 60 sene sonra başlayan büyük bir isyan üzerine şehri tekrar zapt eden Xerxes'in (m.ö. 486-465) emriyle neredeyse tamamen yıkılmıştır (m.ö. 478). Babil'i daha sonra, imparatorluğunun başşehri yapan Büyük İskender (m.ö. 336-323). kulenin molozlarını 2 ayda 10.000 kişiye temizleterek büyük bir onarım faaliyetine başlamışsa da, bu çalışmalar onun ölümü üzerine dunnuştur. Şehir 1. Seleukos’un (m.ö. 305-280) Dicle kenarında yeni başşehir Seleukeia'yı kurmasından sonra önemini kaybetmiş. 275 yılında da 1. Antiyobus (Antiokhos: 28 1 -260) emriyle ahalisinin büyük kısmının yeni başşehre nakledilmesi üzerine yavaş yavaş harap olan Babil. milattan sonra II. yüzyılın başlarında tamamen terk edilmiştir.

² Şehrin ve kulenin inşası kendi başına bir günah değildir. O toplumun diğer günahlarından söz edilmemektedir. Ancak söz konusu toplum, işlediği suçlarda birlik içinde hareket ettiklerinden dolayı Allah, onların birliklerini bozmaya karar vermiştir.

10- Bunlar da Sam’ın soyudur: Tufandan 2 yıl sonra Sam 100 yaşındayken bir oğlu oldu; Arpakşat.

11- Sam, Arpakşat doğduktan sonra 500 yıl daha yaşadı ve oğulları ve kızları oldu.

12- Ve Arpakşat, 35 yaşındayken bir oğlu oldu; Şelah.

13- Arpakşat, Şelah doğduktan sonra 403 yıl daha yaşadı ve oğulları ve kızları oldu.

14- Ve Şelah, 30 yaşındayken bir oğlu oldu; Ever.

15- Şelah, Ever doğduktan sonra 403 yıl daha yaşadı ve oğulları ve kızları oldu.

16- Ve Ever, 34 yaşındayken bir oğlu oldu; Pelek.

17- Ever, Pelek doğduktan sonra 430 yıl daha yaşadı ve oğulları ve kızları oldu.

18- Ve Pelek, 30 yaşındayken bir oğlu oldu; Reu.

19- Pelek, Reu doğduktan sonra 209 yıl daha yaşadı ve oğulları ve kızları oldu.

Pelek ile, insan hayatının büyük ölçüde kısaldığını gözlemekteyiz. Pelek’in babası 464 yıl yaşarken, kendisi sadece 239 yıl yaşamıştır. Sonraki nesillerin de yaşının gittikçe kısaldığını görmekteyiz. Bu da Başlangıç, 6:3’teki kararın uygulamasında doğanın bir araç olarak kullanıldığı anlamına gelmektedir.  Tora, Yeryüzüne Dağılış’ın Pelek’in zamanında gerçekleştiğini belirtmektedir (10:25).

20- Ve Reu 32 yaşındayken bir oğlu oldu; Seruk.

21 Reu, Seruk doğduktan sonra 207 yıl daha yaşadı ve oğulları ve kızları oldu.

22- Ve Seruk 30 yaşındayken bir oğlu oldu; Nahor.

23- Seruk, Nahor doğduktan sonra 200 yıl daha yaşadı ve oğulları ve kızları oldu.

24- Ve Nahor 29 yaşındayken bir oğlu oldu; Terah.

25- Nahor, Terah doğduktan sonra 119 yıl daha yaşadı ve oğulları ve kızları oldu.

26- Ve Terah 70 yıl yaşadı ve Abram’a ve Nahor’a ve Haran’a baba oldu.

27- Bunlar da Terah’ın soyudur: Terah, İbrahim’e ve Nahor’a ve Haran’a baba oldu. Haran’ın da bir oğlu oldu; Lut.

28- Ve Haran, babası Terah’ın önünde, doğduğu yerde Ur Kasdim’de öldü.

29- İbrahim ve Nahor da evlendiler. İbrahim’in karısının adı Saray’dı. Nahor’un karısının adı da Milka’ydı. (Milka), Haran’ın kızıydı. (Haran), Milka ve Yiska’nın babasıdır.

Bazı Tevrat yorumcuları, Saray’ın, İbrahim’in yeğeni Yiska olduğunu söylemektedir. Ancak, Saray'ın, İbrahim’in üvey kız kardeşi olduğunun Başlangıç, 20:12 ayetinden (ayetinden öğreniyoruz: “O gerçekten benim kız kardeşim. O babamın kızı ama annemin kızı değil ve onunla evlendim.” Bir erkeğin üvey kız kardeşi ya da yeğeniyle evlenmesi, Musa Nebi zamanında Musa kanunu ile yasaklanmıştı (Levililer 18:9, 14).

            Tora’nın bu babında İbrahim Nebi’nin tevhit mücadelesi anlatılmıyor. Yahudi kaynakları da, İbrahim’in 52 yaşındayken (2000 yılında; yani Dağılış’tan 4 yıl sonra, Nuh’un ölümünden de 6 yıl önce) kendine yakın olan insanları Allah’a kulluk etmeye davet etmeye başladığı belirtilmektedir.

Oysa Kur’an onun genç iken insanları tevhide çağırdığını söylemektedir: “Kendisine İbrahim denilen bir gencin onları zikrettiğini (diline doladığını) duyduk. dediler.” (Enbiya, 21:60)

İbrahim Nebi’nin tevhit mücadelesi ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

İbrahim, Allah’ın ölüleri nasıl dirilttiğini merak ediyor:

Hani, “Rabbim! Bana ölüleri nasıl dirilttiğini göster.” demişti. Allah, “İman etmiyor (inanıp güvenmiyor) musun?” dedi. İbrahim, “Bilakis, velakin kalbimin tatmin olması için.” dedi. Allah, ona “Öyleyse kuşlardan dördünü tut ve onları kendine alıştır. Sonra her dağın üzerine onlardan bir parça koy. Sonra da onları çağır, koşarak sana gelecekler.” buyurdu. Allah, Aziz’dir, Hakim’dir. (Bakara, 2:260)

İbrahim, babası ve halkıyla tartışıyor:

“Hâlâ, Allah’a tevbe edip (O’nun emrine yönelip) mağfiret dilemiyorlar mı? Allah, Gafur’dur, Rahim’dir. Meryem oğlu Mesih sadece bir resuldür. Ondan önce de resuller gelip geçti. Annesi de sıddik (sözünde duran, dosdoğru) bir kadındı. Her ikisi de yemek yerlerdi. Bak, onlara ayetleri nasıl açıklıyoruz, bak ardından nasıl da saptırılıyorlar. De ki “Allah’ın peşi sıra size zarar ya da fayda vermeye gücü yetmeyen şeylere mi kulluk ediyorsunuz?” Allah, Semi’dir, Alim’dir. De ki: “Ey Kitap ehli! Dininizde hak (gerçek) olanın ötesinde aşırıya gitmeyin. Öteden beri yolun doğrusundan sapmış ve çok kişiyi saptırmış olan sapık bir topluluğun hevalarına (arzu ve isteklerine) da uymayın!” İsrail oğullarından kafir olanlar, Davud ve Meryem oğlu İsa’nın diliyle lanetlenmiştir. Bu, isyan etmeleri ve haddi aşmalarından dolayıdır. Onlar, işledikleri münkerden birbirlerini sakındırmıyorlardı. Yaptıkları ne kadar çirkindi. Onlardan (İsrail oğullarından) çoğunun, kâfir olanlarla mütevelli (yönetici) olduğunu görürsün. Nefislerinin kendileri için sunduğu şey ne kötüdür! Allah, onlara gazap etmiştir ve onlar azap içinde ebedî kalıcıdırlar. Onlar, Allah’a, Nebiye ve ona indirilene iman etmiş olsalardı onları (müşrikleri) veli edinmezlerdi, ancak onların çoğu fasıktır. İman edenlerin en şiddetli düşmanı olarak Yahudileri ve müşrikleri bulacaksın. İman edenlere sevgi bakımından en yakın olanların da “Biz Nasarayız!” diyenleri bulursun. Bu böyledir. Çünkü onların içinde keşişler ve rahipler vardır ve onlar büyüklük taslamazlar. Resul’e indirileni duyduklarında da hak (gerçeği) olanı bildiklerinden dolayı gözlerinin yaşla dolup taştığını görürsün. Derler ki: “Rabbimiz, iman ettik, bizi şahitlerle birlikte yaz.” (Maide, 5:74-83)

“Ve İbrahim, babasına ve kavmine demişti ki: “Ben sizin taptıklarınızdan uzağım. Bana fıtrat veren hariç. Çünkü o beni doğruya ulaştırır.” Bunu da belki dönerler diye, ondan sonrakiler için kalıcı bir kelime (ayet, ilke) yaptı.” (Zuhruf, 43:26-28)

“Onlara, İbrahim’in haberini de tilavet et (oku ve aktar). Babasına ve kavmine ‘Siz neye tapıp duruyorsunuz?” demişti. “Putlara kulluk ediyoruz ve kendimizi onlara adıyoruz.” dediler. Dedi ki: “Onlara dua ettiğiniz zaman sizi işitiyorlar mı? Veya bir faydaları ya da zararları oluyor mu?” “Hayır. Biz, atalarımızı böyle yaparlarken gördük.” dediler. Dedi ki: “Peki neye kulluk ettiklerinizi görüyor musunuz? Siz ve geçmiş atalarınız. Alemlerin Rabbi hariç, onlar (taptıklarınız) benim düşmandır. Beni yaratan ve bana yol gösteren O’dur. Ve beni yediren ve içiren O’dur. Hastalandığım zaman bana şifa veren de O’dur. Beni öldürecek olan, ardından diriltecek olan da O’dur. Hesap Gününde hatalarımı bağışlayacağını umduğum da O’dur.”  (Şuara, 26:69-82)

“İbrahim’i de (elçi gönderdik). Halkına dedi ki: “Allah’a kulluk (hizmet) edin ve O’na karşı takva sahibi (erdemli, sorumluluk bilincinde) olun. Bilirseniz, bu sizin için en hayırlısıdır. Siz ise, Allah’tan başka, birtakım putlara kulluk (hizmet) ediyorsunuz ve (Allah adına) yalan şeyler uyduruyorsunuz! Allah’tan başka kulluk ettikleriniz, size rızık vermeye güç yetiremezler. Öyleyse, rızkı Allah’ın yanında arayın ve yalnızca O’na kulluk edin ve O’na şükredin. O’na döndürüleceksiniz. Ve eğer yalanlarsanız, sizden önceki toplumlar da yalanladı. Resul’e düşen, açıkça çağrı yapmaktan başka bir şey değildir.” Allah’ın yaratmaya nasıl başladığını, sonra onu nasıl tekrarladığını görmediler mi? Bu, Allah için kolaydır. De ki: “Yeryüzünde gezip dolaşın ve nasıl inşa etmeye (yaratmaya) başladığına bakın.  Allah, son inşayı da aynı şekilde yapacaktır. Allah, her şeye Kadir’dir (her şeyi ölçü ve plan dahilinde dilediği gibi takdir edendir). O, istediğine azap eder, istediğine de rahmet eder. Hepiniz O’na döndürüleceksiniz. Ve siz, ne yerde ve ne de gökte (O’nu) aciz bırakacak değilsiniz. Sizin de Allah’tan başka ne bir veliniz ne de bir yardımcınız vardır.” (Ankebut, 29:16-22)

İbrahim Ateşe Atılıyor:

İbrahim de onun (Nuh’un) yolundandı. O, selim olan bir kalp ile Rabbine geldiği zaman, Babasına ve kavmine demişti ki, “Neye kulluk (hizmet) ediyorsunuz? Allah’ın yanı sıra uydurukı ilâhlar mı istiyorsunuz?” Alemlerin Rabbini hakkındaki zannınız (varsayımınız) nedir? Yıldızlara bir göz attı:”Aslında, hasta bir haldeyim.” dedi. Onlar da arkalarını dönüp gittiler. (İbrahim), putlara gizlice yanaştı ve dedi ki: “Yemez misiniz? Neyiniz var sizin, neden konuşmuyorsunuz?” Üzerlerine yürüyüp sağıyla vurdu. (Putperestler) kınamak için ona geldiler. Dedi ki: “(Ellerinizle) yonttuğunuza mı kulluk ediyorsunuz? Sizi de yaptıklarınızı da Allah yarattı.” (Saffat, 37:83-96)

“Sonra onun halkının cevabı, ‘Onu öldürün veya yakın!’ demekten başka bir şey olmadı.” (Ankebut, 29:24)

            “ ‘Onun için bir kule yapın ve onu cehime (alevli ateşe) atın!’ dediler. Ona bir tuzak kurmak istediler. Biz de onları aşağılıklardan kıldık.” (Saffat, 37:97, 98)

“Bunun üzerine Allah, onu ateşten kurtardı.” (Ankebut, 29:24)

İbrahim’in Nemrut ile Tartışması:

“Allah, kendisine mülk (yetki, hükümdarlık) verdi diye, İbrahim ile Rabbi hakkında tartışanı görmedin mi? Hani İbrahim, “Benim Rabbim hem yaşatır hem de öldürür.” deyince, “Ben de yaşatır ve öldürürüm!” dedi. Buna karşılık İbrahim, “Allah Güneşi doğudan getirir, haydi sen de onu batıdan getirsene!” deyince, o inkârcı şaşırıp kaldı. Allah, zalim kavmi hidayete erdirmez.” (Bakara, 2:258)

İbrahim Ateşten Kurtuluyor:

“(İbrahim, ateşten kurtulunca) dedi ki: ‘Siz, dünya hayatında aranızdaki muhabbetten dolayı, Allah’ı bırakıp putlar edindiniz. Sonra Kıyamet Günü, bir kısmınız bir kısmınızı tekfir eder, bir kısmınız da bir kısmınızı lanetlersiniz. Varacağınız yer ateştir, sizin için bir yardımcı da yoktur.’ Bunun üzerine Lut ona iman etti. (İbrahim) dedi ki: ‘Ben, Rabbime (emrettiği yere) hicret ediyorum. O, Aziz’dir (mutlak güç ve otorite sahibidir), Hakîm’dir (Hüküm ve hikmet sahibidir).’ “ (Ankebut, 29:25, 26)

O da “Beni hidayete erdirecek olan Rabbime gidiyorum.” dedi. (Saffat, 37:99)

“İbrahim’de ve onun beraberindekilerde sizin için güzel bir örnek vardır. Hani onlar, kavimlerine demişlerdi ki: “Biz, hem sizden, hem de sizin Allah’ın dışında kulluk (itaat ve hizmet) ettiklerinizden uzağız. Sizi reddediyoruz. Bir tek Allah’a iman edinceye kadar bizimle sizin aranızda ebedi olarak buğz ve düşmanlık olacaktır.” İbrahim’in babasına “Allah’tan gelecek hiçbir şeye karşı seni koruyamam, fakat, senin bağışlanman için dua edeceğim.” şeklindeki sözü hariç (şöyle dua etmişlerdi): “Rabbimiz, biz yalnızca Sana güveniyor ve Sana yöneliyoruz. Dönüş Sanadır. Rabbimiz, bizi kafirler için bir imtihan aracı kılma. Rabbimiz, bizi bağışla. Sen, Aziz’sin (mutlak güç ve otorite sahibisin), Hakîm’sin (ilim ve hikmetinle en mükemmel hükmü verirsin).” (Mümtehine, 60:4, 5)

Rabbimiz, bizi kafirler için bir imtihan aracı kılma. Rabbimiz, bizi bağışla. Sen, Aziz’sin (mutlak güç ve otorite sahibisin), Hakîm’sin (ilim ve hikmetinle en mükemmel hükmü verirsin).” (60:5)

30- Saray kısırdı ve çocuğu yoktu.

“Saray”, Sara'nın “(Yönetici anlamında) Hatımum. Melikem” anlamına gelen önceki adıdır. İbrahim gibi onun da adı daha sonra değiştirilmiştir (Başlangıç, 17:15). Tıpkı Abram’ın isminin “Avraam” olarak değiştirilmesinin, ona verilen daha yüksek görevi ifade etmesi gibi, Saray’ın ismi de bu yükselişin simgesidir. O güne kadar Aram bölgesinin sultanı (prensesi) olan “Saray”, ahde dahil olarak “Sara” ismini almış ve bu isimle artık bütün milletlerin sultanı statüsü kazanmıştır.

31- Terah, oğlu İbrahim’i ve Haran’ın oğlu Lut’u ve gelini Saray’ı yani İbrahim’in karısını yanına aldı ve Kenan diyarına gitmek üzere (Kildaniler’in) Ur şehrinden çıkıp Harran’a geldiler ve oraya yerleştiler.

Harran – Mezopotamya’da, Kutsal Topraklar’ın 740 km kadar kuzeydoğusundaki bir şehir. Harran Ovası’nın bulunduğu Urfa olduğu sanılmaktadır. Ur’dan Harran’a olan yolculuk yaklaşık 1110 km. idi. Terah’ın, İbrahim’in Harran’dan ayrılışından yaklaşık 60 yıl sonra (2083 yılında) öldüğü belirtilmektedir. Babanın anlatım içindeki rolü artık tamamlanmıştır. Dolayısıyla babanın ölümü aslında yıllar sonra gerçekleşiyorsa da yeni anlatıma geçmeden önce verilir. Ayrıca İbrahim’e giydirilen “seçilmişlik elbisesi” dolayısıyla, biyolojik ailesi ile ilişkisi artık kesilmiştir. Bu yüzden ilk ailesini ve anavatanını hayatından çıkarmıştır ve Terah, bir anlamda artık İbrahim için ölmüştür.

32- Ve Terah’ın günleri 205 yıldı ve Terah, Harran’da öldü.

 İbrahim’in ateşe atılması hadisesinden ve Aran’ın ateşte yanarak ölmesi üzerine, baba Terah’ın, torunu Lut’u ve İbrahim ve eşini yanına alıp Haran’a göç ettiğini görüyoruz. Ancak Kur’an’dan öğrendiğimiz kadarıyla İbrahim’in Harran’da da elçilik görevini sürdürmesi ve tevhit mücadelesini tebliğ etmesinden dolayı, babası Terah ile arası daha çok açılıyor.

Burada yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır: “(İbrahim) Babasına demişti ki: ‘Ey Babacığım! Duymayan, görmeyen ve sana hiçbir fayda sağlamayan şeye niçin kulluk ediyorsun? Ey babacığım! Sana gelmeyen bir ilim bana geldi. O halde bana uy ki, seni düzgün olan yola eriştireyim. Ey babacığım! Şeytana kulluk etme. Çünkü şeytan, Rahman’a isyan eden biridir. Ey Babacığım! Rahman’dan olan bir azaba uğratılmandan, şeytanın da velisi (yandaşı) olmandan korkuyorum.’ ‘Ey İbrahim! Sen, benim ilâhlarımdan yüz mü çeviriyorsun? Eğer vazgeçmezsen seni recmederim (taşlarım). Benden uzun bir süre uzak dur.’ dedi.” (Meryem, 19:42- 46)

            İbrahim’in Duası: “Rabbim, bana hikmet ver ve beni salihler (dürüst ve erdemli olanlar) arasına kat. Sonraki nesiller arasında da doğrulukla anılmamı sağla. Ve beni Naim (saadet, nimet) Cennetinin varislerinden eyle. Babamı da bağışla. Çünkü o dalalete düşenlerdendi. (Şuara, 26:87)

İbrahim’in babası Terah’ın müşrik olarak öldüğü Tevrat’ta da şöyle anlatılıyor: “Yeşu, tüm halka, şöyle dedi: ‘İsrail’in Yücelerinin Yahve’si diyor ki, İbrahim’in ve Nahor’un babası Terah ve öbür atalarınız, eski çağlarda, Fırat Nehri’nin ötesinde yaşar; başka ilahlara kulluk ederlerdi.’” (Yeşu, 24:2)

 

12. Bab

İbrahim’e Çağrı

12:1- Ve Yahve, Abram’a demiş ki: “Topraklarından (vatanından), doğduğun yerden ve babanın evinden (ayrıl) sana hidayet (kılavuzluk) edeceğim yere git.

Arapçada “hidayet et” anlamına gelen “הוֹדִיעֵנִי” kelimesinin fiil kökü “הוֹדָעָה” (hodaʿah) kelimesidir. Bu kelime “bildirmek, haber vermek, yol göstermek, rehberlik etmek, kılavuzuk etmek” anlamlarına gelir. Bu kelime ilk defa burada geçmektedir.

¹ İbrahim, Kenan’a (İsrail-Filistin Topraklarına) geliyor:

75 yaşındaki İbrahim ve 65 yaşındaki Saray’ın, geçmişleri ve sevdikleriyle olan tüm bağlarını, sadece Allah emrettiği için koparmaları İbrahim’in sınandığı sınavlardan biridir. Zira iyi bir mevkiye ve refaha ulaştıktan sonra, hayata yeni baştan başlamak hiç de kolay değildir.

İbrahim, “Ever – Diğer Taraf” sözcüğünden türemiş olan “İvri” lakabıyla çağrılmaktadır. Bu sözcük basit anlamıyla, “Fırat Nehri’nin karşı tarafından gelen” demekse de Yahudi din adamları bu sözcüğü daha derin bir bakışla şöyle açıklarlar: “Manevi ve ahlaki bağlamda, tüm dünya bir tarafta, İbrahim karşı taraftaydı”. “Sadıklar” böyle bir yalnızlığa tahammül etmeye hazır olmalıdırlar.

Kur’an da İbrahim için “tek başına bir ümmet” olduğunu söyler:

İbrahim, hanif (şirk koşmaksızın, Allah’ı birleyen) olarak Allah’a yönelen bir ümmetti ve müşriklerden değildi. (Nahl, 16:120)

İbrahim ve Saray karşı tarafa geçme konusunda görevlendirilmişlerdir. Sadece nehrin karşı tarafına değil, aynı zamanda, Allah’ın boyunduruğunu kabul etmeyen herkesin de karşı tarafına... Yaşamlarının bu noktasında, Abram ve Saray olan isimleri, Kenan diyarına doğru yola çıkışlarından 24 yıl sonra Abram (Başlangıç, 17:5) ve Sara (Başlangıç, 17:15) olarak değiştirilmiştir.

2- Seni büyük bir millet yapacağım, ve seni bereketli (mübarek) kılacağım ve adını yücelteceğim ve sen bir beraha (bereket kaynağı) olacaksın.

            “בְּרָכָֽה” Beraha, bereket kaynağı demektir. Arapça karşılığı da بَرَكَ “bereke”dir.

3- Seni mübarek sayanları mübarek sayacak ve seni lanetleyeni de lanetleyeceğim. Yeryüzünün tüm aileleri de senin aracılığınla bereketli kılınacak.”

 Yüce Allah, dışlanan ve hatta ateşe atılan İbrahim’e bu kez moral vermektedir ve yine onu Bizzat koruyacağına dair güvence vermektedir.

4- Abram, Yahve’nin buyurduğu gibi (Harran’dan/Urdan) ayrıldı. (Yeğeni) Lut da onunla birlikte gitti. Abram, Harran’dan çıktığında 75 yaşındaydı.

5- Abram, eşi Saray’ı ve kardeşinin oğu Lut’u ve topladıkları maddeleri (mal, servet ve hayvanlar) ve Haran’da edindikleri canları (iman edenleri) aldı ve Kenan diyarına doğru yola çıktılar.¹ Kenan diyarına geldiklerinde;

¹ Bu ayetten, İbrahim Nebinin uzun yıllar Harran’da da tevhidi anlattığı anlaşılmaktadır.

İbrahim’in hicreti ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

(İbrahim) Dedi ki: “(Ey babacığım!) selam üzerine olsun, Rabbimden sana mağfiret dileyeceğim. Çünkü O, bana çok lütufkardır. Sizden de Allah’ın yanı sıra kulluk ettiklerinizden de uzaklaşıyorum ve yalnızca Rabbime dua ediyorum. Rabbime ettiğim dua sayesinde de mahrum kalmayacağımı umut ediyorum.” Onlardan ve Allah’ın yanı sıra kulluk ettiklerinden uzaklaşınca, ona İshak’ı ve Yakub’u armağan ettik ve hepsini nebi yaptık. Ve onlara rahmetimizden lütfettik ve onlara sıddık (doğru) bir lisan verdik. (Meryem, 19:47-50)

6- Ve Abram, ülkenin içinde Şekem’deki More Ovası’na kadar ilerledi. O sırada Kenanlılar o ülkedeydi. (Ülkede Kenanlılar yaşıyordu).

            Şekem, günümüzdeki Nablus şehrinin yakınlarında bulunmaktadır.

7- Ve Yahve, Abram’a göründü ve “Bu toprakları senin soyuna vereceğim” dedi. Ve (Abram) kendisine görünen Yahve’ye orada bir mizbeah (sunak) inşa etti.

            “וַיֵּרָ֤א” sözcüğü rü’yet, görünmek anlamına gelmektedir. Bu nedenle de Yahve’nin görünmesinin rüya şeklinde de olabileceği kanaati oluşmaktadır.

8- Ve oradan Beyt El’in (Yüce’nin Evi) doğusundaki dağlara taşındı. Ve çadırını batıda Beyt El ve doğuda Ay (Kenti) olacak şekilde kurdu. Ve orada Yahve’ye bir sunak inşa etti ve Yahve’nin adıyla çağrıda bulundu.

“Beyt El” Şekem'in 20 mil güneyinde, Kudüs'ün de 10 mil kuzeyinde idi.

9- Ve Abram negeve doğru yoluna devam etti.

            Yahudi kültüründe Filistin'in güney tarafı için kullanılır. Negev, “kuru, çöllük bölge” anlamına gelmektedir.

Abram Mısır’da

10- Ve bir kıtlık vardı. Abram da (bir süre) orada kalmak için Mısır’a indi.

11- Mısır’a girmeye yaklaştıklarında, eşi Saray’a dedi ki: “Biliyorum ki sen, bakılması güzel bir kadınsın.

12- Seni görecekler ve ‘Bu, onun karısıdır.’ diyecekler ve seni ele geçirmek için beni öldürecekler.

13- Lütfen kız kardeşim olduğunu söyle ki senin uğruna benim için her şey iyi olsun ve ruhum senin sayende yaşasın.”

Saray, İbrahim’in üvey kız kardeşidir. “Ve o gerçekten benim kız kardeşimdir. Babamın kızı; ama annemin kızı değil ve o benim eşim oldu. Ve Yüce melekler, beni babamın evinden uzaklaştırdığında ona (Saray’a), ‘Nereye gidersen git, benim hakkımda, ‘O benim kardeşimdir.’ diyeceksin. Bana göstereceğin iyiliğin budur.”(Başlangıç, 20:12, 13) Bu iki ayetten; İbrahim’in, daha babasının evinden ayrılırken, Saray’ın güzelliği yüzünden birileri tarafından öldürülmemeleri için öyle bir tedbir almış olduğu anlaşılmaktadır. 

14- Ve Abram Mısır’a vardığında Mısırlılar, kadının çok güzel olduğunu gördüler.

15- Ve Paronun¹ memurları onu (Saray’ı) gördüler ve onu Paroya övdüler. Kadın da Paronun sarayına alındı.

¹ Tora’da geçen Paro (פרעה), Paro demektir. Mısır hükümdarları için kullanılan Pera'o tabiri, Akkadcaya “Pir'u”, İbraniceye “Par'o”, Arapçaya ise “Firavun” şeklinde geçmiştir. İbrahim’in Mısır’a gelişi, MÖ 1900 yılında görev başında olan, XII. Hanedan’a mensup II. Amenemhet zamanında olabilir.

16- Ve (Paro, Saray’ın) uğruna, Abram’a iyilik yaptı. Ve (Abram) davarı ve sığırları  ve katırları ve kulları (erkek hizmetkarları)  ve şifhaları¹ ve eşekleri ve develeri oldu.²

¹ Tevrat’ta kadın hizmetkarlar için “שִפְחָה” (şifha), “אֲמָת” (âmât), “פִֽלַגְשִׁ” (filegeş) ifadeleri kullanılmaktadır. Gelenekçi Müslüman din adamlarının, Arapça bir kelime “cariye” sözcüğü Kur’an’da geçmediği halde Kur’an’da geçen bazı kelimelere cariye anlamı verdikleri gibi; Yahudi din amları da bu sözcüklere, Talmud gibi kitaplarında cariye anlamı da vermiş ve Tevrat’ta kullanıldığından farklı şekilde anlamlar yüklemişler. 

Bu sözcüklerin, Tevrat’ta imanlı toplum bir toplum için nasıl kullanılmış olduklarına bakalım:

* “שִפְחָה” (şifha) genellikle daha hafif işlerde çalışan kadın hizmetçiler için kullanılır.

Ve “Ey Saray’ın şifhası Hacer, nereden gelip nereye gidiyorsun?’’ dedi. “Kumam Saray’ın yüzünden kaçıyorum.” dedi. (Başlangıç, 16:8)

* “אֲמָת” (âmât) genellikle daha zorlu işlerde, tarım işlerinde çalışan kız ya da kadın hizmetçi için kullanılır. Kız, kabul etmesi durumunda efendisiyle veya efendisinin oğluyla evlenebilirdi. Bu durumda hür kadın olarak kabul edilirdi (Çıkış, 21:7-11). 

Örnek: Ama yüce melekler, İbrahim’e dedi ki: “Delikanlı ve âmâtin (kadın hizmetkarın) için endişelenme. Sara ne derse, onu dinle. Çünkü zürriyetin (soyun) İshak’la çağrılacak. (Başlangıç, 21:12)

“Bir adam kızını âmât olarak satarsa; o, erkek kulların yaptığı gibi çıkmayacak (başıboş bırakılmayacak). Onu kendine (nişanlı, eş) belirleyen efendisini memnun etmezse, o zaman (efendisi) onu kurtaracak (özgür kaldığında onun güvende kalmasını sağlayacak). Kendisine aldatıcı davrandığı için de onu yabancıya (Yahudi olmayana) satma hakkı yoktur.  Onu oğluyla evlendirirse, kendi kızlarına davrandığı gibi davranacak. (Efendisinin oğlu) kendisine başka bir eş (daha) alırsa, onun yiyeceğinden de giysisinden de vakit haklarından (evlilik haklarından) da eksiltmeyecek. Ve (efendisi) bu üçünü ona yapmazsa, o zaman (kız) ücretsiz olarak çıkacak (karşılıksız olarak serbest kalacak).” (Çıkış, 21:7-11).

* “פִֽלַגְשִׁ” (filegeş) kadın hizmetkarlardan olan ancak daha iyi koşullarda yaşayan efendisinin ikincil olan eşlerine atıfta bulunmak için kullanılan bir terimdir.

“Ama İbrahim, filegeşinin (ikincil eşi olan hanım hizmetkarının) oğullarına İbrahim hediyeler verdi...” (Başlangıç, 25:6)

² Başlangıç, 14:23 ayetinde (ayetinde) görüleceği üzere İbrahim, Sedom Kralı’ndan hediye almayı şiddetle reddetmiştir. Oysa burada Paronun verdiği hediyeleri kabul ederek birbirine taban tabana zıt iki davranışta bulunmuştur. “Saray’ın ağabeyi” olması hasebiyle burada İbrahim’in seçeneğinin olmadığı ve hediyeleri kabul etmek zorunda olduğu belirtilmektedir. Zira aksi bir tavır, “kız kardeşi Saray’ı” Paro ile evlendirmek istemediği anlamına geleceği ve bu davranışın ikisinin de hayatının tehlikeye düşeceği düşünülmektedir.

17- Ve Yahve, Abram’ın karısı Saray yüzünden Paronun evini (saray halkını) şiddetli lekelerle (büyük fiziksel veya ruhsal rahatsızlıklarla) vurdu.

18- Paro da Abram’ı çağırdı ve dedi ki: “Bana bu yaptığın nedir? Neden bana onun eşin olduğunu söylemedin?

Ester, 2:12 ayetinde (ayetinde), bakireler söz konusu olduğunda, evlilik gerçekleşmeden önce 12 aylık bir alıştırma süresi olduğu, Saray'ın da muhtemelen böyle bir uygulama nedeniyle kurtarıldığı şeklinde bazı görüşler vardır.

19- Neden ‘O benim kız kardeşimdir.” dedin de ben de onu kendime eş olarak aldım? İşte eşin! (Karını) al ve git!”

20- Paro, adamlarına onunla (İbrahim ile) ilgili emirler verdi ve onu ve karısını ve sahip olduğu şeylerle gönderdi.

 

13. Bab

Abram’la Lut’un Ayrılması

13:1- Böylece Abram, karısı ve sahip olduğu her şeyle birlikte Mısır’dan ayrıldı ve Necef’e (kuzeye) çıktı. Lut da onunla birlikteydi.

2- Ve Abram çok zengindi; sürüleri, altınları ve gümüşleri vardı.

3- Ve Necef’ten başlayıp bir yerden öbürüne göçerek Beyt El’e (Yüce’nin Evi’ne) kadar gitti. Ve Beyt El ile Ay (Kenti) arasında daha önce çadırını kurmuş olduğu yere vardı.

4- Ve önceden yapmış olduğu sunağın bulunduğu yere gitti ve orada Yahve’nin adıyla çağrıda bulundu.

5- Abram ile birlikte göç eden Lut’un da davarları, sığırları ve çadırları vardı.

6- Ve malları öyle çoktu ki, toprak onları taşıyamaz oldu (arazileri onlara yetersiz geldi). Çünkü özleri (nüfusları) büyüktü ve bu yüzden yan yana yaşayamadılar.

7- Ve Abram’ın hayvanlarına bakanlar (çobanları) ile Lut’un hayvanlarına bakanlar arasında kavga çıktı. O günlerde Kenanlılar ile Periziler de orada yaşıyorlardı.

8- Ve Abram, Lut’a dedi ki: “Seninle benim aramda ve hayvanlara bakanlar arasında çekişme olmasın. Çünkü biz kardeşiz.

9- Bütün topraklar senin önünde değil mi? Lütfen kendini benden ayır! Sen sol ele (yöne)  gidersen, ben sağ yöne gideceğim; sen sağ ele (yöne) gidersen, ben sol yöne gideceğim.”

10- Lut çevresine baktı. Şeria (Ürdün) Ovası’nın tümü Yahve’nin bahçesi gibiydi. Soar’a doğru giderken de Mısır toprakları gibiydi. Her yerde bol su vardı. Yahve, Sodom ve Gomora kentlerini yok etmeden önce ova öyleydi.

11- Lut da kendine Şeria (Ürdün) Ovası’nın tümünü seçti ve doğuya doğru gitti ve kendilerini birbirlerinden ayırdılar.

12- Abram da Kenan diyarında yaşıyordu. Lut da ovadaki kentlerin arasında yaşıyordu ve çadırını Sodom’a doğru kurdu.

13- Ama Sodom’un adamları kötüydü ve Yahve’nin önünde büyük günah işliyorlardı.

14- Lut, Abram’dan ayrıldıktan sonra Yahve, Abram’a dedi ki: “Bulunduğun yerden kuzeye doğru ve güneye doğru ve doğuya doğru ve batıya doğru dikkatle bak.

15- Gördüğün tüm toprakları alemler içinde sana ve soyuna vereceğim.

            “עוֹלָֽם” sözcüğü evren, alemler demektir. “עַד־עוֹלָֽם” sözcüğü de alemler içinde demektir ve ilk defa bu ayette geçmektedir.    

16- Ve soyunu toprağın tozu kadar yeryüzünde çoğaltacağım. Böylece biri toprağın tozunu sayabilirse, o zaman senin soyun da sayılacaktır.¹

¹ Bu cümle şu anlama gelmektedir: Yerdeki tozları saymak nasıl imkansız ise, senin neslini saymak da o şekilde imkansız olacaktır!

17- Kalkın ve bu toprakta enine ve boyuna dolaşın. Çünkü onu sana vereceğim.”

            Yerlerinin değiştirilmesi sadece göçebe yaşamının zevklerinden biri değil, aynı zamanda bir zorunluluktur. Çünkü ilkbaharda zengin otlarla kaplı olan yaylalar genellikle yazın yanar, kışın da şiddetli rüzgarlara ve yağmur fırtınalarına maruz kalır.

18- Abram da çadırlarını taşıdı ve gidip Hebron’daki Mamre Ovası’na yerleşti ve orada Yahve’ye bir sunak inşa etti.

 

14. Bab

Abram Lut’u Kurtarıyor

14:1- Ve öyle oldu. Şinar (Bağdat) Kralı Amrafel ve Elasar Kralı Aryok ve Elam (Şuşan) Kralı Kedorlaomer ve Goyim (Aşiretler) Kralı Tidal,

            “Elasar”ın Babil'in 100 mil güneyinde, antik dönemde önemli bir güç merkezi olan, Ereb'in hemen altında bulunan “Larsa” olduğu kabul edilmektedir.

Çivi yazılı tabletlerde adı geçen kral “Tid'al”ın, Kuzey Irak Kürtleri ya da Hiti kralı “Tudghuala” ya da “Tudhaliya” olabileceği belirtilmektedir.

2- Sodom Kralı Bera’ya ve Gomore Kralı Birşa’ya ve Adma Kralı Şinav’a ve Sevoyim Kralı Şemever’e ve Bala –Soar– Kralı’na karşı savaş açtılar.

3- Bu ikinci 5 kral bugün Lut Gölü olan Siddim Vadisi’nde güçlerini birleştirdi.

4- (Bunlar) 12 yılboyunca  Kedorlaomer'e (Golan Tepelerinde) hizmet etmişlerdi ve on üçüncü yılda isyan ettiler.

5- 14’üncü yıl Kedorlaomer ile onu destekleyen diğer krallar geldiler ve Aşterot-Karnayim’de Refalılar’ı vurdular (katlettiler); Ham’da Zuzimler’i ve Şave-Kiryatayim’de Emi’yi de…

6- Çöl kenarındaki El-Paran’a kadar uzanan dağlık Seir bölgesinde Horlular’ı da (vurdular).

7- Ve oradan geri dönüp Eyn-Mişpat’a (Yargı Pınarı’na, Kadeş’e) gittiler ve Amalekliler’in tüm topraklarını alarak Haseson-Tamar’da yaşayan Amoriler’ı bozguna vurdular.

8- Ve (bunun üzerine) Sodom, Gomora, Adma, Sevoyim ve Bala (Soar) kralları yola çıktı ve Siddim Vadisi’nde (ölü denizin bulunduğu yer) savaş düzenine girdiler.

9- Elam Kralı Kedorlaomer ve Goyim Kralı Tidal ve Şinar Kralı Amrafel ve Ellasar Kralı Aryok’a karşı; 5’e karşı 4 kral.

10- Siddim Vadisi katran (zift/asfalt) çukurlarıyla doluydu. Ve Sodom ve Gomora kralları kaçarken adamlarından bazıları bu çukurlara düştü. Kalanlar da dağlara kaçtı.

            Romalılar, bu özelliğinden dolayı Lut Gölü'nü “Asfalt Denizi” anlamında “MerAsphaltitis” olarak isimlendirmişlerdi. Lut Gölü (Ölüdeniz) bölgesi bugün dahi asfalt ve zift bakımından zengindir.

11- Ve onlar (galip gelen 4 kral), Sodom ve Gomora’nın bütün malını ve yiyeceğini aldılar ve gittiler.

12- Ve Abram’ın yeğeni Lut’u ve mallarını da götürdüler. Çünkü o da Sodom’da yaşıyordu.

13- Ve kaçan bir adam geldi ve İbrani^ı Abram’a her şeyi bildirdi. Abram, Eşkol ile Aner’in kardeşi Amorlu Mamre’nin ovasında yaşıyordu ve bunlar Abram ile müttefik idiler.

            Yahudiler bu sebeple “ibrani” olarak isimlendirilmektedir. “İbrani, Fırat Nehri’nin öte yakasından geçip gelen” demektir.

“İbrani” ile ilgili bir diğer yorum da “Ever’in soyundan gelen ve onun dilini kullanan kimse” şeklindedir.

14- Abram, kardeşi (yeğeni) Lut’un esir alındığını duyunca, evinde doğmuş 318 savaşçı adamını silahlandırdı ve onları (4 kralı) Dan’a (Şam’a) kadar takip etti.  

15- Ve adamlarını onlara karşı (gruplara) böldü ve gece onlara saldırdı ve (onları bozguna uğratarak) Şam’ın kuzeyindeki Hova’ya kadar onları kovaladı.

Bu, İbrahim'in stratejik bir hamlesiydi. Geceleyin saldırarak hem ansız bir hamle yapmış hem de 318 gibi çok az bir askere sahip olduğunu gizleyerek düşmanı korkutmuştur.

16- Ve (yağmalanan) bütün malı da yeğeni Lut’u, mallarını, kadınları ve halkı da geri getirdi.

17- Abram, Kedorlaomer ile onu destekleyen kralları öldürülmesinden (sonra) dönünce, Sodom Kralı onu karşılamak için Kral Vadisi olan Şave Vadisi’ne gitti.

18- Şalem’in Melkisedek’i¹ de ekmek ve şarap getirdi; o, Yüce’nin Koheni (kahini) idi.²

            ¹ “Şalem” Yeruşalimdir. Yani bugün Kudüs olarak adlandırılan yerin adıdır. “Melkisedek” de “sadik melik” yani dürüst kral anlamına gelmektedir. Bu kişinin de Nuh Nebinin oğlu Sam’ın behor olan (ilk doğan) oğlu Elam’ın (diğer adı Kedorlaomer) olduğu yönünde görüşler vardır.

            ²  Kohen (כֹּהֵן,) kelimesine her ne kadar “rahip” veya “kahin” şeklinde anlamlar veriliyor olsa da;  kökeni hakkında kesin bilgiler bulunmamaktadır. Bununla birlikte, kabul edilen en yaygın görüş kohenin Yüce Olanın huzurunda bir kul (hizmetkar) gibi ayakta durması gerektiğinden “dik durmak” (Yasanın Tekrarı 10:18; 17:12.) anlamına gelen “kvn” kökünden geldiği şeklindedir.

Ancak Tevrat’ta, diğer dinlere mensup din adamlarına da “kohen” denildiğini görüyoruz. Örnek; II. Krallar 10:19 ve I. Samuel 5:5 ile 6:2 ayetleri.

Ancak Tevrat’ta “kohen” kelimesinin ilk defa geçtiği bu ayetteki “Yücelerin koheni” ifadesinin “Allah’ın bir Elçisi (Resulü)” anlamına gelebileceği, bu nedenle de Salem Kralı Melkisedek’in bir resul/elçi olabileceği kanaatindeyim.

19- Ve Abram’ı mübarek kıldı ve dedi ki: “Gökleri ve yeri yaratan Yüce, Abram’ı mübarek kılsın.

20- Ve düşmanlarını eline teslim eden Yüce’ye hamd (övgüler) olsun.” Bunun üzerine Abram her şeyin ondalığını (zekatını) Melkisedek’e verdi.

            İbranicedeki “Maaser” sözcüğü “Onda birlik pay” demektir. Bu ifadeni, Kur’an’daki karşılığı da zekattır. Zekattan, Tevrat’ta ilk defa bu ayette (ayette) söz edilmektedir. Tevrat ve İncil’de zekat “ondalık” şeklinde belirtilmektedir. Miktarı da elde edilen gelirin 1/10’u oranındadır.

Aynı şekilde zekatın, ilk defa hanif dini yayan İbrahim Nebi zamanında farz kılındığını Kur’an’dan da öğreniyoruz:

“Ve kitap ehli, kendilerine beyyine geldikten sonra ayrılığa düştüler. Oysa onlar, Allah’a kulluk etmeleri, hanifler (Şirk koşmadan Allah’a yönelenler) olarak dini O’na has kılmaları, salatı (iletişim duasını, ibadeti, desteği, dayanışmayı) diri tutmaları ve zekâtı vermelerinden başka bir şeyle emrolunmadılar. Doğru din işte budur.” (Beyyine, 98:4, 5)

            İbrahim Nebi’nin oğlu İsmail’in de zekat verdiğini ve zekatı emrettiğini yine Kur’an’dan öğreniyoruz: “Kitap’ta İsmail’i de an. O, sözüne sadık nebi olan bir resuldü. Halkına salatı ve zekâtı emrederdi. Rabbinin katında da hoşnutluk kazanmıştı. (Meryem, 19:54, 55)

21- Sodom Kralı da Abram’a, “(Esir aldığın) canları bana ver; mallar sana kalsın.” dedi.

22- Abram, Sodom Kralı’na, “Gökleri ve yeri yaratan Yüce Yahve’ye (ant ederek) elimi kaldırdım,

23- Ve ‘Abram’ı zengin ettim.’ demeyesiniz diye ne bir ipliği, ne bir çarık bağını; sana ait hiçbir şeyi almayacağım.

24- Ancak, (benimle savaşa gelen) adamlarımın yedikleri ve benimle birlikte gelen Aner, Eşkol ve Mamre hariç. Onlar da kendi paylarını alsınlar.”

İbrahim, kendisi ganimet almaz; ancak savaşanların hakkı olduğu için de adamlarının ganimet malları almasına engel olmaz.

 

15. Bab

Allah’ın Abram’la Yaptığı Antlaşma

15:1- Ardından Yahve, rüyada¹ Abram’a “Abram korkma! Senin kalkanın Benim, ecrin² de çok büyük olacak.” diye seslendi.

            ¹”מַּֽחֲזֶ֖ה” (mahaze) kelimenin “suret, ru’yet, görüntü ve vizyon” gibi anlamlara gelmektedir.

            Rüyanın bir vahiy çeşidi olduğu burada da Sayılar, 12:6 ayetinde de görülmektedir.

            ² “שְׂכָֽרְ” (şâkâr) kelimesi “ücret, karşılık, mükafat, ödül” anlamların gelmektedir, Arapça karşılığı da “اَجْرٍۜ” (ecir) dir. İbrahim'in ecri hem bu dünyada hem de ahirette verilecektir.

Yahudi geleneğine göre İbrahim, bölge krallarına karşı Allah’ın mucizevi desteğiyle kazandığı zaferden sonra, bu kralların rövanşından korkmuş ve vefatından sonra ikamet ettiği toprakların akıbetinin ne olacağı endişesine kapılmıştı .

Bu endişede onun Ken'an İli'ne (Filistin) yerleşmesinden 10 sene geçmesine rağmen (Başlangıç, 16:3) henüz herhangi bir çocuğunun olmamasının da etkisi olmuştur (1-3). İbrahim 'in bu sırada 75 yaşında olduğu belirtilir. Ancak Allah, akrabaya yardımı ve mazlumlara sahip çıkması nedeniyle İbrahim'e endişe etmemesini söylemiş; onun neslini çoğaltacağını (4-7) Mısır nehrinden (Nil) Fırat'a kadarki toprakları onun nesline vereceği vaadini tekrarlamıştır ( 18-20).

Bu bölümde bu toprakları miras edinmesinin alameti olarak İbrahim'in, Allah ile yaptığı ahitleşmeyle ilgili bir uygulamadan da bahsedilmiştir. Buna göre Allah, İbrahim'den üçer buzağı, üçer keçi, üçer koç ile birer kumru ve güvercin yavrusu getirerek (kestikten sonra) bunları ortalarından ayırmasını; kuşlar hariç diğerlerini ait oldukları bedenlerin karşısına koyarak aralarından geçmesini emretmiştir (8-1O).

2- Abram da dedi ki: “Ey Adonay (Rabbimiz) Yahve¹, bana ne vereceksin? (Mezarıma) kısır (çocuksuz)  bir şekilde gidiyorum! Evimin varisi (evimde doğan uşağım) de şu Şamlı² Eliezer olacak.”

¹ Tevrat’ta ilk defa Yüce yaratıcı için “Yücelerin Yahve’si” dışında başka bir şekilde hitap edildiği bu ayette (ayette), İbrahim Nebi, Yüce Allah’a “Adonay Yahve” şeklinde hitap etmektedir.

‘Adon’ sözcüğü “Rab, Efendi, bay, bey ve sahip” gibi anlamlara gelmektedir. “ADONAY” (אֲדֹנִ֗) ise “Rabbimiz, Efendimiz ve Sahibimiz” gibi anlamlarına gelmektedir.

Bu ifade ile Tevrat’ta bazen Yüce Yaratıcı için bazen de melekler veya insanlara atıfta bulunulduğunu şu örneklerle görebiliriz. 

1- İnsanlar için kullanıldığına dair bir örnek: “(Saray) içtenlikle  güldü ve “Bu yaştan sonra bu sevinci tadabilir miyim? Üstelik rabbim (efendim=אֲדֹנִ֗) de yaşlı.” dedi. (Başlangıç, 18:12)

“Ülkenin rabbi (efendisi) olan adam (הָאִ֨ישׁ אֲדֹנֵ֥י הָאָ֛רֶץ), bizimle sert bir şekilde konuştu ve bizi ülkenin casusları sandı.” (Başlangıç, 42:30)

2- Melekler için kullanıldığına dair bir örnek: “İki melek akşamleyin Sodom’a vardılar. Lut kentin kapısında oturuyordu. Onları görür görmez karşılamak için ayağa kalktı. Yere kapanarak, “Rablerim (Efendilerim=אֲדֹנַ֗י)” dedi, “Kulunuzun evine buyurun. Ayaklarınızı yıkayın, geceyi bizde geçirin. Sonra erkenden kalkıp yolunuza devam edersiniz.” Melekler, “Olmaz” dediler, “Geceyi kent meydanında geçireceğiz.” (Başlangıç 19:1,2)

3- Allah için kullanıldığına dair bir örnek: “Ey Rabbim Yehova (אֲדֹנָ֣י יֱהֹוִ֗ה), kuluna büyüklüğünü ve kudretli elini (gücünü) göstermeye başladın”( Yasanın Tekrarı, 3:24)

“Ey Rabbim (efendim=אֲדֹנָ֗י), eğer gözünde lütuf bulduysam, lütfen kulunun yanından ayrılma.” dedi. (Başlangıç 18:3)

“Adon ulam” (עולם אדון) ifadesi de “Alemlerin Rabbi/efendisi” demektir.

Tevrat tercümelerinde ise genellikle; “Yehova” isminin “Rab”, “Adonay” isminin ise “Efendi” şeklinde tercüme edildiğini görüyoruz.  Ancak, “Adonay” isminin Kur’an’da yer alan “Rab” ismi ile aynı anlamlarda kullanıldığını görürüz.

Bu nedenle İslam’i bir bakış açısıyla yapılacak Tevrat çevirilerinde; “Yehova/Yahve” isminin aynı şekilde, “Adonay” isminin ise “Rab veya Efendi” şeklinde çevrilmesi gerektiği kanaatine vardık.

² Elizer’in Şamlı olduğu, yada Lut’u kurtarmak için düşmanı Dimaşk'a (Şam’a) kadar takip etmede büyük gayret sarfetmesinden dolayı bu lakabın verilmiş olabileceği yönünde iki görüş vardır.

3- Ve Abram dedi ki: “İşte, bana hiç soy vermezsen, evimdeki o oğul (akrabam olmayan uşağım) bana mirasçı olacak.”

4- Ardından, Yahve ona seslendi: “Mirasçın o olmayacak! Senin mirasçın sülbundan (soyundan; neslinden, belinden) çıkan olacak.”

5- Ve (Yahve) onu dışarı (çadırın dışına) çıkardı ve dedi ki: “Şimdi (gözlerini kaldır da) gökyüzüne bak ve söyle, yıldızları sayabilir misin? Ve (Yahve) ona dedi ki: “Senin soyun da işte öyle olacak!”

6- Ve (Abram), Yahve’ye iman etti, (Yahve) de (bunu) onun için doğruluk olarak hesap etti (yazdı, kabul etti).  

7- Ve (Yahve) ona dedi ki: “Bu toprakları sana miras olarak vermek için seni Keldaniler'in ocağından (onların Ur şehrinden) çıkaran Yahve Benim.”

8- Ve (Abram) dedi ki: “Ey Rabbim Yahve! Onu miras alacağımı nereden bileceğim?” diye sordu.

9- Ve (Yahve) ona dedi ki: “Bana üç yaşında bir düve (dişi inek) ve üç yaşında bir keçi ve üç yaşında bir koç ve bir kumru ve güvercin yavrusu getir.”

10- Ve (Abram) tüm bunları ona getirdi ve (onları kesip) ortadan böldü ve her parçayı diğerinin karşısına koydu. (Ama) kuşları ikiye bölmedi.

11- Ve leşlerin üzerine kuş (şahin, doğan, akbaba gibi yırtıcı kuş) kondu, Abram da onları hareketlendi (onlarda uçup gitti).

12- Güneş batarken Abram’ın üzerine bir uyku çöktü ve üzerine büyük bir karanlığın dehşeti çöktü.

13- Ve Yahve Abram’a dedi ki: “Şunu iyi bil ki, senin soyun, kendilerine ait olmayan bir diyarda bir garip (sığıntı, sürgün, yabancı) olacak ve onlara kulluk¹ edecekler ve (o diyarın sakinleri) onlara 400 yıl eziyet edecek.

            ¹“ebed” (abd/kul) sözcüğü ile ilgili açıklama Başlangıç 8:4 ayetinde (ayetinde) yer almaktadır.

14- Soyunun kulluk (hizmet) ettikleri ulusu da yargılayacağım, sonra da büyük bir özle (servetle, nüfuzla) çıkacaklar.

15- Sen de esenlik içinde atalarına kavuşacaksın ve iyice yaşlanmış olarak (ölecek ve) defnedileceksin.

16- Ve (soyundan olan) dördüncü nesil buraya dönecek. Çünkü Amorilerin¹ kötülüğü henüz tamamlanmadı.”

¹ Amorilerin, Arnon Nehri’nin (günümüzde Ürdün’deki Mücib Nehri’nin) doğusunda ve Lut Gölü (Ölüdeniz) civarında yaşayan halk olduğu belirtilmektedir. Çevre halklar tarafından “Dağlılar” olarak isimlendirilen bu halk, daha sonra buradan sürülmüştür. Amori halkında; genç kızlar evlenmeden önce 7 gün fahişelik yaptıkları ve bundan elde ettikleri ücretleri de putları için harcadıkları şeklinde bir gelenek olduğu belirtilmektedir. (Herodotus 1:199; Talmud, Ketubot 3b).

17- Güneş batıp karanlık çökünce de dumanı tüten bir ocak gibi yanan bir meşale belirdi ve (leşlerin) parçaların arasından geçti.

18- Ve o gün Yahve, Abram ile bir ahit (antlaşma) yaptı ve ona dedi ki: “Mısır (Nil) Nehri’nden büyük nehre (Fırat Nehrine) kadar olan bu toprakları senin soyuna verdim;

19- Keniler (Ölü Deniz’in batısında yaşayan demirci bir halkı) ve Keniziler (Kutsal Topraklar’ın güneydoğusu yaşayan bir halk) ve Kadmoniler (Ölü Deniz’in kuzeydoğusunda yaşayan Araplar)

20- Hetiler (Hebron civarında oturan halk) ve Periziler (Büyük olasılıkla Bet-El ile Şekem arasındaki bölgede, özellikle Bezek yöresinde yaşayan halk) ve Refaimler (Ürdün Nehri’nin doğusunda yaşayan halk)

21- Amoriler^ı ve Kenaniler (Kenan bölgesinin halkı) ve Girgaşiler (Kutsal Topraklar’da yaşayan bir halk) ve Yebusiler (Yeruşalayim/Kudüs bölgesinde yaşayan halk) (halklarının bu topraklarını senin soyuna verdim)

 

Yüce Allah’ın İbrahim’den misak alması ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

Nebilerden misak (kuvvetli ahit, söz) almıştık. Senden, Nuh’tan, İbrahim’den, Musa’dan ve Meryem oğlu İsa’dan. Onlardan sapasağlam bir misak almıştık. (Ahzab, 33:7)

Onlar, kendilerine kitap, hüküm (vahye uygun karar verme yeteneği) ve nübüvvet (nebilik) verdiklerimizdir. Onlar (kâfirler), bunları (nebileri) inkâr ederlerse, bunları inkâr etmeyecek bir toplumu yerlerine vekil kılarız. (Maide, 5:89)

 

16. Bab

Hacer ile İsmail

16:1- Abram’ın eşi Saray ona çocuk doğurmamıştı ve (Saray’ın) Hacer adında Mısırlı bir şifhası (hanım hizmetkarı) vardı.

2- Saray, Abram’a, “İşte Yahve, beni dayanmaktan (çocuk doğurmaktan) alıkoydu. Şifhama (hanım hizmetkarı) git, belki ondan inşa olurum (onun sayesinde çocuk sahibi olabilirim).” dedi. Abram da Saray’ın sözüne kulak verdi.

3- Ve Abram, Kenan’da on yıl yaşadıktan sonra karısı Saray, Mısırlı şifhası (hanım hizmetkarı) Hacer’i aldı ve onu, kocası Abram’a eş olarak verdi.

            Eski Yahudi geleneğinde bir erkeğin, kendisine çocuk doğurmayan bir kadınla 10 seneden fazla evli kalmaması gerektiği şeklinde uydurulmuş olan dini kural varmış. Ezra, bu kuralın bu ayate dayandığı görüşündedir. (B.T. Yevamot 64a)

4- Ve (Abram) Hacer’e gitti, o (Hacer) da hamile kaldı. Hacer de hamile kaldığını görünce, kuması (Saray) gözünde hafif (önemsiz) göründü.

5- Saray da Abram’a dedi ki: “Hepsi senin yüzünden! Şifhamı (hanım hizmetkarımı) kollarına ben verdim. Hamile kaldığını görünce de onun gözünde önemsiz görüldüm. (O halde) seninle benim aramda Yahve hüküm versin.”

6- Abram, “Şifhan (hanım hizmetkarın) senin elinde ve ona neyi uygun görürsen yap.” dedi. Saray da ona (Hacer’e) eziyet etti, Hacer de onun yüzünden kaçtı.

            Saray, İbrahim'den Hacer'i tedip etmesini istemiştir. Ancak İbrahim, Saray’a kendisinin Hacer’e ders vermesini söyler.

7- Ve Yahve’nin meleği¹ onu çölde bir su kaynağında, Şur’a giden yolda (Hacer’i) buldu.

¹ Kur’an’daki melek kelimesiyle aynı anlama gelen “מַלְאַ֣ךְ” (malâk) kelimesi Tevrat’ta ilk defa burada geçmektedir. Ayrıca “Mele-i Ala” yani Seçkin Yücelere de melek dendiğini buradan anlıyoruz.

Şur yolu, Akdeniz kıyısından 93 km kadar güneyde, iyi bilinen bir Mısır’a gidiş yolu olduğu şeklinde bir görüş vardır. Hacer, anavatanı Mısır’a dönmek istemiş olabilir.

8- Ve “Ey Saray’ın şifhası (hanım hizmetkarı) Hacer, nereden gelip nereye gidiyorsun?” dedi. “Kumam Saray’ın yüzünden kaçıyorum.” dedi.

Melek, Hacer’e “Saray’ın şifhası (hanım hizmetkarı)” olarak çağırarak, halen Saray’ın buyruğu altında olduğunu kendisine hatırlatmaktadır.

9- Yahve’nin meleği ona dedi ki: “Hanımına dön ve ona itaat et.”

10- Ve Yahve’nin meleği ona dedi ki: “Senin soyunu çoğaltacağım ve böylece sayılamayacak.”

11- Ve Yahve’nin meleği ona dedi ki: “İşte hamilesin ve bir oğul doğuracaksın ve ona İsmail (İsma el=Yüce işitir) adıyla sesleneceksin. Çünkü Yahve senin duanı (feryadını, isteğini) duydu.

12- Ve o, zebra gibi (güçlü) bir adam olacak. Onun eli herkesin üzerinde olacak; herkesin eli de onun üzerinde olacak (herkesin gözü üzerinde olacak).^ı Ve o, tüm kardeşlerinin yüzü önünde yaşayacak.”

Bazı çevirilerinde İsmail ile ilgili Tevrat ayetlerinin, İsmail’i küçümser şekilde çevrildiğini görmekteyiz.

Oysa Kur’an’da; İsmail’in de diğer nebiler gibi alemlere faziletli kılındığı (6:86), sabredenlerden (21:85), salihlerden (21:86) ve hayırlılardan (38:48) biri olduğu, sözüne sadık olduğu, halkına salatı ve zekâtı emrettiği ve Rabbinin katında da hoşnutluk kazanan bir nebi ve bir resul olduğu (19:54,55) belirtilmektedir.

^ı İsmail Nebi’nin yaşamış olduğu Mekke’nin Muhammed Nebi döneminde bir ticaret merkezi olmuştur. Günümüzde de petrol nedeniyle ülkelerin Arabistan petrolüne muhtaç olmasına karşın, hiçbir şey üretmeyen Araplar da diğer milletlere muhtaçtır. Öte yandan Arapların hem kendi aralarında hem de diğer ülkelere karşı sürekli bir savaş/mücadele içerisinde olmaları da dikkat çekicidir.

13- Ve Hacer, Yahve’nin kendisiyle konuşanına (meleğine) dedi ki  “Sen, El-Roi’sin (Sen beni gören Yücesin)! Beni gören Yüce’yi ben de gerçekten burada gördüm mü?”

14- Bu nedenle de o kuyuya Beer-Lahay-Roi¹ adını verdi. İşte, Kadeş ile Beret arasındadır.

¹ Bu nedenle o yere “Hay olanı (Yüceyi) gördüğüm kuyu.” anlamında Beer-Lahey-Roi ismi verilmiştir.

Rakim (Kadeş) ile Beret arasının 20 mil olduğu belirtilir.

15- Ve Hacer, Abram’a bir oğul doğurdu. Abram da ona İsmail adıyla seslendi.

            16:11 ayetinde görüldüğü gibi İsmail Nebinin de adı Allah tarafından verilmiştir.

16- Hacer, İsmail’i doğurduğunda, Abram 86 yaşındaydı.

            Tevrat’ın bu bölümünde İbrahim’in, eşi Hacer’i ve İsmail’i Mekke’ye götürdüğüne dair bir bilgi yer almamaktadır.

Oysa Kur’an’da şöyle anlatılmaktadır:  

“Rabbimiz! Ailemden bir kısmını salatı (duayı, iletişim duasını, desteği) diri tutsunlar diye, Senin muharrem (kutsal, saygın) Evinin yanında, sahibi olmayan çorak bir vadiye yerleştirdim.  Rabbimiz! İnsanların bir kısmının gönlünü onlara yönelt, onları da meyvelerle rızıklandır ki şükretsinler. Rabbimiz! Bizim gizlediğimizi de açığa vurduğumuzu da Sen bilirsin. Yerde ve gökte hiçbir şey Allah’a gizli kalmaz. Hamd (övgü ve şükür), yaşlılığımda bana İsmail’i ve İshak’ı bağışlayan Allah’adır. Rabbim, dualarımı işitendir. Rabbim! Beni ve soyumu salatı (dini, iletişim duasını, desteği) ikame edenlerden kıl. Rabbimiz! Duamı da kabul eyle. Rabbimiz! Hesabın görüleceği gün beni, ana-babamı ve müminleri bağışla (onlara mağfiret et).” (İbrahim, 14:35-41)

 

17. Bab

Sünnet: Antlaşma Simgesi

17:1- Abram 99 yaşındaydı ve Yahve ona göründü ve dedi ki: “Ben, Her Şeye Kadir Olan (Gücü Yeten) Yüce’yim! Önümde yürü ve tastamam (Tüm kalbinde Benimle) ol.

“El Şeday” İbranice “ךשׁדַד” ‘güçlü olmak; muktedir olmak’ kelimesinden türemiştir. Şeday, “Aziz, güçlü, kudretli, kahredici ve yarattıkları üzerine hakim olan” ya da “Her şeye kadir olan (gücü yeten)” gibi anlamlarına gelmektedir.  Bu ifade, Başlangıç Kitabında 6, Eyüp Kitabında da 31 defa geçmektedir.

2- Ve seninle aramda ahdimi (misak, antlaşma) yapacağım ve seni fazlasıyla çoğaltacağım.”

3- Ve Abram yüzüstü yere kapandı (secde etti). Yüce melekler de dedi ki:

4- “İşte bu, seninle olan antlaşmdır ve seni bir çok ulusun atası yapacağım.

5- Ve artık adın “Abram” olmayacak, adın “Abraham (İbrahim)” olacak. Çünkü seni birçok ulusun atası yaptım.

Allah, Abram’ın ismini Abraham (İbrahim) olarak değiştirmektedir. Abram ismi, “Aram’ın Babası/Lideri” isminin kısaltmasıydı. Aram da Abram’ın doğduğu yerin adıydı. Yeni verilen isim ise “Abraham” yani “Kalabalıkların/Birçok Milletin Babası” anlamına gelmektedir.

6- Ve seni çok verimli (bereketli) kılacağım ve senden uluslar yaratacağım ve krallar senden çıkacak.

7- Ve Benimle senin ve senden sonraki nesillerin ile sonsuza dek (sürecek) bir anlaşma yapacağım. Ve (böylece) hem senin hem de senden sonraki nesillerinin yüce melerkleri olacağım.

8- Ve (şu anda) bir yabancı olarak yaşadığın (şu anda geçici olarak ikamet ettiğin) toprakları ve bütün Kenan ülkesini ebedi olarak ele geçireceğin bir mülk olarak sana ve soyuna vereceğim. Onların da ilahı (Yüce melekleri olan) olacağım.”

Bu vaat bir şarta bağlıdır. Antlaşmaya uyulmaması durumunda bu vadin geçerliliğini yitireceğini İncil’den de anlıyoruz: “(İsa), Bu nedenle size şunu söyleyeyim tanrının egemenliği (halifelik) sizden alınacak ve bunun meyvesini yetiştiren bir ulusa verilecek.” (Matta, 21:43)

Başka milletlere de elçi gönderildiğini yine İncil’de görüyoruz: “Sezariye’de, İtalyan taburundan Kornelius adında bir yüzbaşı vardı. Dindar bir adamdı, kendisi ve tüm ev halkı Tanrı’dan korkan kişilerdi. Birçok hayır işi yapar ve daima Tanrı’ya yakarırdı.  Bir gün dokuzuncu saat sularında, bir görüntüde Tanrı’nın meleğinin kendisine doğru geldiğini açıkça gördü; melek “Kornelius!” diye seslendi.  Meleğe korku içinde bakakaldı ve “Buyur, emret!” dedi. Melek ona şunları söyledi: “Duaların ve yaptığın hayırlar Tanrı tarafından anılmak üzere O’nun katına erişti.   Şimdi Yafa’ya adamlar gönder ve Petrus denilen Simun’u çağırt...” (Elçilerin İşleri, 10:1-5)

İbrahim Nebinin oğlu İshak’ın soyundan gelen İsrail oğullarının dışında başka milletlere de elçilerin gönderildiğini yine Tevrat’tan da öğreniyoruz. Örneğin Eyyub Nebi’nin, İsmail Nebi’nin soyundan geldiği yönünde görüşler vardır. Ayrıca Eyüp Nebi’ye hastalığında öğüt veren arkadaşları da resul (elçi) olabilirler.

Yahudi anlayışında Ken'an toprakları dışında yaşamak “küfür” (Tanrı'yı inkar) ile eşdeğer bir günah olarak kabul edilmektedir. (Bk. B.T., Ketubot 1l 0b; RaŞY, l,163.)

9- Ve yüce melekler, İbrahim’e dedi ki: “Sana gelince, misaka sadık kalacaksın; hem sen hem de nesiller boyunca ardından gelecek nesillerin.”

10- Benimle senin ve senden sonraki nesillerin arasında tutacağınız antlaşma şudur: “Aranızdaki her erkek sünnet edilecektir.

Bu emrin sembolik önemi, kesilen derinin adında da görülmektedir. “Orla” kelimesi genelde “fazlalık deri” ya da “sünnet derisi” olarak çevrilse de daha derin bir anlam taşımaktadır. Orla”‘nın Tora boyunca çeşitli yerlerdeki ortak anlamı “amaca giden yolda bulunan engel” şeklindedir. Örneğin kişinin değiştirmekten kaçındığı ve onun Yüce Olanın yolunda ilerlemesini engelleyen günahkar davranışları da “Orla” olarak nitelendirilmektedir. (Levililer, 26:41; Yeremya, 9:25; Hezekiel, 44:7)

11- Ve Tenasül uzvunuzun gulfesini (kabuğunu) sünnet edeceksiniz ve bu benimle sizin aranızdaki anlaşmanın alameti (işareti) olacak.

12- Ve aranızda, sizin soyunuzdan olmadığı halde evinizde doğan veya herhangi bir yabancıdan^ı parayla satın alınan (kul/hizmetkar) ve nesiller boyunca 8 günlük olan her erkek sünnet edilecektir.

“יִוָּלֵ֔ד” (nohri), “garib, yabancı, acem, dıştan gelen, misafir, konuk, el ve Yahudi olmayan” gibi anlamlara gelmektedir.

13- Evinde doğan ya da parayla satın aldığın (kul/hizmetkar) sünnet edilmelidir. Bu antlaşmamız, ebedi bir misak olarak sizin bedeninizde olacak.

14-  Sünnetsiz erkeğe gelince; sünnet derisinin etinde sünnet olmayan o can halkından koparılacak; (çünkü) ahdimizi bozdu.”

            Yahudi geleneğinde, bir erkek çocuk 8 günlükken mutlak surette babası tarafından sünnet edilmeli ya da ettirilmelidir. Bu, babanın en önemli görevlerinden biridir. Çeşitli sebeplerle bebekliğinde sünneti yapılmayan ya da yaptırılmayan bir kimse ise kendisi sünnet olmalıdır. Gelenekte ihmal sebebiyle sünnet edilmeyen bir bebeğin sünnetsiz olarak ölmesi durumunda öbür dünyada nasibinin olmayacağı kabul edilmektedir. Sünnet olmayan bir kimse ise Yahudi topluluğunda barındırılmayacak; “karet” adı verilen ceza ile topluluktan atılacaktır.

15- Ve ardından yüce melekler İbrahim’e dediler ki: “Karın Saray’a gelince, artık onu “Saray” adlandırmayacaksın. Çünkü onun adı Sara’dır.

            İbrahim'in isminin değişmesine benzer durum “Saray” için de olmuştur. O güne kadar “Aram bölgesinin sultanı (prensesi)” olan “Saray”, ahde dahil olarak “Sara” ismini almış ve bu isimle artık bütün milletlerin sultanı statüsü kazanmıştır.

16- Onu da bereketli kılacağım ve ondan sana bir oğul vereceğim. Evet, onu bereketli kılacağım ve ulusların anası olacak. Ve halkların kralları ondan olacak.”

17- İbrahim yüzüstü yere kapandı, güldü ve dedi ki: “100 yaşında bir adam baba olabilir mi? 90 yaşındaki Sara doğurabilir mi?”

18- İbrahim de Yücelerin Yücesine dedi ki: “Keşke İsmail de senin huzurunda yaşayabilse!”

19- Yüce melekler de dedi ki: “Evet, eşin Sara sana bir oğul doğuracak ve İshak adıyla sesleneceksin. Onunla ve ondan sonra onun soyunu ebedi bir ahit (antlaşma) olarak ahdimi yapacağım.

İshak, “gülecek” ya da “güldü” anlamına gelmektedir. Bu isim, İbrahim’in memnuniyet ifade eden gülüşü ile paralel olarak verildiği düşünülmektedir.

20- İsmail’e gelince, seni işittim. Onu bereketli kılacağım ve verimli kılacağım ve soyunu çokça çoğaltacağım. Ve 12 beye (prense) baba olacak ve soyunu büyük bir ulus yapacağım.

Bu ayette (ayette) yer alan Allah’ın vaadi ile ilgili Yahudi bir alimin görüşü:  Bu kehanetin, İsmail’in soyu (yani Araplar) için İslamiyet’in yükselişi ile, 2337 yıl sonra (MS. 624’da) gerçekleştiğini görmekteyiz. Tüm bu süre boyunca İsmail’in soyu özlem içinde bu kehanetin gerçekleşmesini beklemiş ve sonunda buna şahit olup, dünya üzerinde büyük bir hakimiyet sağlamışlardır. İshak’ın soyundan gelen ve kendilerine verilmiş olan sözlerin işledikleri günahlar sebebiyle ertelendiği bizler de, bizimle ilgili kehanetlerin mutlaka gerçekleşeceğine dair ümidimizi yitirmemeli ve Tanrı’nın sözlerinin her an gerçekleşebileceğini tam bir inançla bilmeliyiz” (Rabenu Hananel’den alıntı yapan Rabenu Bahya).

21- Ancak Sara’nın gelecek yıl bu zamanlarda sana taşıyacağı oğlun İshak ile antlaşmamızı ikame edeceğim (sürdüreceğim).”

            İkame etmek (sürdürmek) anlamına gelen “אָקִ֣ים” (aqim) sözcüğü Tevrat’ta 2 yerde geçmektedir (Başlangıç, 17:21 ve I. Samuel, 3:12

22- Ve onunla konuşmalarını bitirdiler ve yüce melekler, İbrahim’in üzerinden yükseldi.

23- Tam da o gün  İbrahim, oğlu İsmail’i ve evinde doğan ve parayla satın aldığı evindeki tüm erkekleri aldı ve Yüce meleklerin ona söylediği gibi sünnet ettirdi.

24- Ve İbrahim sünnet olduğunda 99 yaşındaydı.

25- Oğlu İsmail de (sünnet olduğunda) 13 yaşındaydı.

26- İbrahim de oğlu İsmail ile aynı gün sünnet edildi.

27- Ve evinin tüm erkekleri, evinde doğanlar ve yabancılardan satın alınanlar da onunla (İbrahim ile) birlikte sünnet edildi.

 

18. Bab

Üç Konuk

18:1- Ve (İbrahim), günün sıcak saatlerinde Mamre¹ Ovası’ndaki çadırının önünde otururken Yahve göründü.

            ¹ Mamre Ovası, günümüzde Batı Şeria’da, Filistin topraklarında bulunan Hebron (El-Halil) kenti yakınlarında yer alır.

2- İbrahim, bakışını kaldırdı; ayakta duran üç adam! Onları görünce karşılamak için çadırın girişine koştu ve secde etti.

            Bu üç adam, Sodom ve çevresini helak için gelen 3 melektir. Meleklerin insan kılığında İbrahim’e geldikleri belirtilmektedir.

            Yapılan bu secde, ibadet amacıyla değil o dönemin bir adeti olarak selamlama kastıyla yapılan secdedir.

3- Ve dedi ki: “Adonay (Rabbim/efendim), eğer gözünüzde lütuf bulduysam, lütfen kulunuzun yanından ayrılmayın!

            “עַבְדֶּֽךָ” (abduke=kulunun) ifadesi Tevrat’ta ilk defa burada geçmektedir.

4- Biraz su getirelim ve ayaklarınızı yıkayın ve şu ağacın altında dinlenin.

5- Biraz da ekmek getireyim ve yüreğinizi ferahlatayım. Sonra da yolunuza devam edersiniz. Çünkü bu nedenle kulunuzun yanından geçtiniz.” (Adamlar), “Peki, dediğin gibi yap.” dediler.

6- Ve İbrahim hemen çadıra, Sara’nın yanına gitti. Ona, “Hemen üç ölçek (sea) has (kepeksi) un al da yoğur ve biraz ekmek yap.” dedi.

7- Ardından sığırlara koştu. Körpe ve besili bir buzağı aldı ve gence (uşağına) verdi. Ve onu hazırlamak için acele etti.

8- Ve (İbrahim), biraz eritilmiş yağ (tereyağı) ve süt ve hazırladığı buzağıyı aldı ve önlerine koydu ve ağacın altında onların yanında durdu. Ve (onlar da) yediler.

            Melekler aslında yemeyen ve içmeyen varlıklardır. Ancak Tevrat yazarları, ayette geçtiği üzere, onların yemek yediklerini belirtmektedirler. Tevrat yorumcuları ise meleklerin tabiatları gereği yemedikleri, ancak misafire ikramın geri çevrildiğini belli etmemek için yer gözüktükleri şeklinde bir notla ayeti yorumlama yoluna gitmişlerdir.

9- Ve ona “Karın Sara nerede?” dediler. (O da) “İşte, çadırda.” dedi.

10- Ve dedi ki: “Gelecek yıl aynı vakitte sana döneceğim ve karının, Sara'nın bir oğlu olacak!” Sara onun arkasında, çadırın girişinde durmuş, dinliyordu.

11- İbrahim ile Sara yaşlıydı ve yaşları hayli ileriydi. Ve Sara çocuk doğurma çağını geçmişti.

12- Sara sevinçten güldü ve içinden “Yaşımı başımı almışken bu (bir çocuk) sevinci mi tadacağım? Üstelik adoni (beyim, efendim) de yaşlı.” dedi.

            “Adonay” kelimesinden farklı olan ve “bay, bey, beyefendi, efendi ve sahip” gibi anlamlara gelen “adoni” kelimesi ilk defa bu ayette (ayette) geçmektedir.

13- Ve Yahve, İbrahim’e dedi ki: “Sara niçin, ‘Bu yaştan sonra gerçekten çocuk sahibi mi olacağım?’ diyerek güldü^ı?

            ¹ “צָחֲקָ֨” (tsahak) sözcüğü, bağlama göre “gülmek, kıkırdamak, yüksek sesle gülmek” gibi anlamlara gelmektedir. Bu kelime, genellikle mutluluk, sevinç veya keyif durumlarında kullanılır.

14- (Melek) “Yahve için imkansız bir şey mi var! Belirlenen vakitte, gelecek yıl bu zamanda  döneceğim ve Sara’nın bir oğlu olacak.”

15- Sara korktu ve “Gülmedim” diyerek gülüşünü inkar etti. (Melek) “Ama sen güldün.” dedi.

Burada yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

İbrahim’in o ağırlanan konuklarının haberi sana ulaştı mı? (Zariyat, 51:24)

Onlara, İbrahim’in konuklarından da haber ver. (Hicr, 15:51)

Ve elçilerimiz, İbrahim’e müjdeyle geldiler. Yanına geldiklerinde, “Selam” dediler. (Hud, 11:69; Hicr, 15:52)

“Selam size, ey yabancı topluluk.” dedi. Ardından ailesinin yanına gitti ve besili (Zariyat, 51:26) ve kızartılmış (Hud, 11:69) bir buzağı getirdi. (Hud, 11:69; Zariyat, 51:26)

İbrahim Nebi’nin, elçilere kızarmış buzağı sunması, Tevrat’ta şöyle yazılıdır: “Körpe ve besili bir buzağı seçip uşağına verdi. Uşak, buzağıyı hemen hazırladı. İbrahim, hazırlanan buzağıyı, yoğurt ve sütle birlikte konuklarının önüne koydu.” (Başlangıç 18:7,8)

Onu onlara yaklaştırdı ve “Yemez misiniz?” dedi. (Zariyat, 51:27)

Ellerinin ona (yemeğe) uzanmadığını görünce, onlardan hoşlanmadı (Hud, 11:70) ve onlardan dolayı bir korkuya kapıldı. (Hud, 11:70, Zariyat, 51:28)

İbrahim, “Biz, sizden korkuyoruz!” dedi. (Hicr, 15:52)

“Korkma! Bizler, Lut kavmine gönderildik.” dediler. (Hud, 11:70)

“Korkma! Biz, sana, alim bir oğul müjdeliyoruz.” dediler. (15:53, Zariyat, 51:28)

Karısı da ayaktaydı, (bu sözleri duyunca) gülümsedi. Biz de ona, İshak’ı, İshak’ın ardından da (torunu) Yakub’u müjdeledik. (Hud, 11:71)

“Beni mi müjdeliyorsunuz? Bana dokunsanıza, bu yaşlı halimle mi?” dedi. (Hicr, 15:54)

“Biz, hak (gerçek) olanı sana müjdeledik, umudunu kesenlerden olma!” dediler. (Hicr, 15:55)

Dedi ki: “Rabbinin rahmetinden, dalalete düşenlerden başka kim ümidini keser ki? (15:56)

Karısı çığlık atarak, yüzüne vurdu ve “kısır ve yaşlı bir kadınım!” dedi. (Zariyat, 51:29)

Tevrat’taki anlatıma göre İbrahim’in 100 yaşında, eşi Sara’nın da 90 yaşındaymış.

“Vay başıma gelene! Ben mi doğuracağım? Ben, kocamış bir kadınım, kocam da ihtiyar bir adam? Bu acayip (tuhaf, hayret edilecek) bir şey.” dedi. (Hud, 11:72)

Dediler ki “Senin Rabbin böyle buyurdu. O, Hakîm’dir (hak ile hüküm verendir ve hükmünde de hikmet sahibidir), Alim’dir (her şeyi Bilendir).” (Zariyat, 51:30)

Dediler ki: “Allah’ın emri acaibine mi gitti (tuhafına mı gitti, garip mi geldi, seni şaşırttı mı)? Allah’ın rahmeti ve bereketi üzerinize olsun, ey ev halkı! O, Hamid’dir (şükür ve övgüye lâyıktır), Mecid’dir (Şanlıdır, izzetli ve şerefli olandır).” (Hud, 11:73)

İbrahim Sodom için Yalvarıyor

16- Ve adamlar oradan kalkıp Sodom’a baktılar. İbrahim de onları yolcu etmek için yanlarında yürüyordu.

17- Ve Yahve dedi ki: “Yapacağım şeyi İbrahim’den mi gizleyeceğim?

18- Kuşkusuz İbrahim’den büyük ve güçlü bir ulus olacak ve yeryüzündeki tüm uluslar onun aracılığıyla mübarek kılınacak.

19- Ve biliyorum ki, o (İbrahim), doğrulukla ve adaletle hükmetmeleri için oğullarını ve ev halkını Allah'ın yolunu tutmaya yönlendirecek. Ve bu sayede Yahve, İbrahim’e vadettiği her şeyi gerçekleştirecek.”

20- Ve Yahve dedi ki: “Sodom ve Amure’nin  haykırışı (Sodom ve Gomore’nin çığlığı) çok büyük. Hataları (suçları, günahları) da çok ağır.

21- (Aşağı) inip bakacağım ve bana gelen haykırışları yapıp yapmadıklarına bakacağım. Ve değilse, bileceğim.”

22- Ve adamlar (melekler) oradan ayrılıp Sodom’a doğru gitti. İbrahim de Yahve’nin huzurunda duruyordu.

23- Ve İbrahim yaklaştı ve dedi ki: “Gerçekten şerlilerle birlikte sadık (doğru, erdemli) olanları da mı yok edeceksin?

            “רָשָֽׁע” (raşa) şerli, kötü demektir.

24- Şehirde elli sadık (erdemli, doğru) insan var diyelim. Gerçekten içindeki o elli sadık insan için o yeri bağışlamayacak ve yok mu edeceksin?

25- Senden uzak olsun! Sadık olanları şerlilerle birlikte öldürmek gibi bir şey yapmazsın! Senden uzak olsun! Tüm dünyanın Hakimi adil olanı yapmaz mı?”

26- Yahve de dedi ki: “Sodom’da 50 sadık insan bulursam, onların hatırına tüm şehri bağışlayacağım!”

27- Ve İbrahim cevap verdi: “İşte toz ve külden ibaret olan ben, Adonay’ımın (Rabbimin) huzurunda gereğinden fazla konuştum.

28- Diyelim ki 50 sadık kişi 5 eksik; 5 kişi yüzünden tüm şehri yok edecek misin?” Ve (Yahve) dedi ki: “Orada 45 bulursam orayı yok etmeyeceğim!”

29- Ve (İbrahim) O’na yine seslendi: “Diyelim ki 40 (sadık insan) bulunursa?” Ve (Yahve) dedi ki: “O 40 uğruna yapmayacağım.”

30- Ve dedi ki: “Lütfen Rabbim konuşmamdan öfkelenmesin; fakat konuşacağım. Ya orada 30 (sadık insan) bulunursa?” dedi. Ve (Yahve) dedi ki: “Orada 30 bulursam  yapmayacağım!”

31- Ve dedi ki: “Rabbime gereğinden fazla konuştum. Ya orada 20 (sadık insan) bulunursa?” Ve (Yahve) dedi ki: “O 20 (kişi) uğruna yapmayacağım!”

32- Ve dedi ki: “Lütfen Rabbim öfkelenmesin, fakat bir kez daha konuşacağım. Belki orada 10 (sadık insan) bulunuyordur?” Ve (Yahve) dedi ki: “O 10 (kişi) uğruna (Sodom halkını) helak etmeyeceğim!”

33- Ve İbrahim konuşmasını tamamladı. Ve Yahve oradan ayrıldı, İbrahim de çadırına döndü.

Burada yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

İbrahim’in korkusu geçince, kendisine müjde de verilince, Lut kavmi için bizimle (elçilerimizle) tartışmaya çalıştı. (Hud, 11:74)

İbrahim Nebi’nin, Lut toplumu hakkında Allah ile tartışması, Tevrat, şöyle yazılıdır: “İbrahim, Rabbin huzurunda kaldı. Rabbe yaklaşarak, ‘Haksızla birlikte, haklıyı da mı yok edeceksin?’ diye sordu.” (Başlangıç 18:22,23)

“Ey resuller, asıl göreviniz nedir?” dedi. (Hicr, 15:57; Zariyat, 51:31)

Dediler ki: “Biz, mücrim (azılı suçlu) bir kavme gönderildik. (Hicr, 15:58; Zariyat, 51:32)

Üzerlerine balçıktan taşlar yağdırmak için. (Zariyat, 51:33)

“Biz, şu beldenin (sodom) halkını helak edeceğiz. Zira o beldenin halkı zalimler (haksızlık yapanlar) oldular!” dediler. “Orada Lut var!” dedi. “Orada kimlerin bulunduğunu daha iyi biliyoruz! Onu ve ehlini (destekçilerini) kurtaracağız, yalnız karısı hariç. O, geride kalanlardan olmuştur!” dediler. (Ankebut, 29:30-32)

Ancak Lut’un ailesi (destekçileri) hariç; hepsini kurtaracağız. Ancak karısı hariç; onun geride kalanlardan olmasını takdir ettik.” (Hicr, 15:59, 60)

İbrahim, hoşgörülü, yufka yürekli ve gönülden yönelen biriydi. “Ey İbrahim! Bundan vazgeç. Çünkü Rabbinin emri (hükmü) geldi. Onlara geri çevrilmeyecek bir azap gelmektedir.” dediler. (Hud, 11:75, 76)

 

19. Bab

Sodom ve Gomora’nın Yıkılışı

19:1- İki melek Sodom’a vardıklarında akşam olmuştu. Lut da şehrin kapısında oturuyordu.¹ Onları görürünce, onları karşılamak için ayağa kalktı ve yüzünü yere doğru eğdi (secde etti).²

            ¹ Lut büyük olasılıkla Sodom’daki ihtiyar heyetinin bir üyesiydi, çünkü kent kapısı yasal konuların konuşulup karara bağlandığı idari ve adli merkez işlevini görüyordu. (bkz. Rut.4:1-12).

² “יִּשְׁתַּ֥חוּ” (yishtachu) sözcüğünün Türkçe karşılığı secde etti demektir.

2- Ve dedi ki: “Adonay (Rablerim/Efendilerim), lütfen kulunuzun evine gelin, ayaklarınızı yıkayın ve tüm gece oyalanın (dinlenin). Ve erkenden kalkar ve yolunuza devam edersiniz.” Ve (melekler) “Olmaz! Biz sokakta geceleyeceğiz.” ediler.

3- Ama (Lut) o kadar ısrar etti ki onunla evine geldiler. Lut onlara sofra yaptı. Mayasız ekmek de pişirdi ve (onlar da) yediler.

4- Ama onlar yatmadan önce, şehrin erkekleri, genç, yaşlı Sodom halkı evi sardı.

            Bu durum aslında Sedom halkının neredeyse tamamının ne kadar büyük bir sapıklık içerisinde olduğunu göstermektedir.

5- Ve Lut’a seslendiler: “Bu gece sana gelen adamlar nerede? Onları bize göster de onları tanıyalım.”

“Yine, Sodom ve Gomorra ile etraflarındaki şehirler de onlar gibi cinsel ahlaksızlığa dalıp sapık arzularını tatmin etme peşine düşmüşler ve sonsuz ateş cezasını çekerek bizim için uyarıcı birer örnek olmuşlardı.” (İncil, Yahuda, 1:7)

6- Lut da dışarı çıktı ve arkasından kapıyı kapattı.

7- Ve dedi ki: “Kardeşler! Lütfen böyle kötü bir şey yapmayın!  

8- İşte, erkek tanımayan (erkek eli değmemiş) iki kızım var. Lütfen onları size getireyim ve onlara gözlerinizde hoşunuza gidecek olanı yapın.¹ Yeter ki, bu adamlara² bir şey yapmayın. Çünkü onlar çatımın gölgesi altına³ geldiler (benim himayemdedirler).”

            ¹ Bu ifade ile lut’un erkeklere, kadınlarla yapılan meşru bir cinsel ilişkiyi teklif ederek onları  bir cinsel sapıklıktan alıkoymaya çalıştığını görüyoruz.

Gayri meşru ilişkileri bırakıp kızlarla evliliği tavsiye eden Lut, kavmine ısrarla bunun kendileri için daha temiz olduğunu söylemiştir.

Lut, onlara kavminin kızlarını ya da kendi kızlarını teklif ederken zinayı kasdetmiş olması mümkün gözükmemektedir. Lut, sapkın kavmini gayri meşru ilişkilerden. meşru ilişki olan evliliğe  çağırmıştır.

            ² “לָֽאֲנָשִׁ֤ים הָאֵל֙” (ha-anaşim ha-El) ifadesi “Yücenin bu adamlarına”  şeklinde de anlaşılabilir.

³ “çatımın gölgesi altına geldiler” Eski Ortadoğu geleneğine göre, ev sahibinin ne pahasına olursa olsun konuğunu koruması gerekirdi (krş. Hak.4:18; bkz. 2Pe.2:7’ye ait not).

9- “Kenara çekil!” dediler ve “Bu adam (yurdumuza, geçici) konaklamak için geldi, şimdi de (bizi) yargılıyor! Şimdi sana (o erkeklere yapacağımızadan) daha beterini yaparız!” dediler. Lut’u sertçe ittiler ve kapıyı kırmak için (öne) atıldılar.

10- Ancak adamlar uzanıp Lut’u evin içine çektiler, kapıyı da kapattılar.

11- Ve (yüce melekler) evin kapısındaki yaşlı genç tüm erkekleri kör ettiler. Öyle ki, kapıyı bulmak için hepsi (boş yere çabaladılar ve) kendilerini yordular.

12- Ardından (melek olan o) iki adam Lut’a dediler ki: “Burada başka kimsen var mı? Damadın ve oğulların ve kızların, (kısaca) şehirde kimin varsa hepsini dışarı çıkar.

13- Çünkü burayı helak edeceğiz. Çünkü (şehrin) yakarışları Yahve’nin huzurunda büyüdü ve Yahve onu (şehri) helak etmek üzere bizi gönderdi.”

14- Lut da dışarı çıktı ve kızlarını alan (onlarla nişanlanan) damatlarına dedi ki: “(Hemen) kalkın ve buradan çıkın! Çünkü Yahve şehri helak edecek!” Ancak (Lut), damatlarına şaka yapan biri gibi görünmüştü.

15- Şafak sökerken melekler Lut’u sıkıştırdılar ve dediler ki: “Kalk! Burada bulunan karını ve iki kızını al ve hemen buradan uzaklaş! Yoksa şehrin günahı yüzünden sen de helak olursun.”

16- Ama Lut (tereddüt etti ve) oyalandı. Ancak Yahve’nin ona (Lut’a) olan merhameti nedeniyle o yabancılar (melekler) onun, eşinin ve iki kızının ellerinden kapıp onları çıkardılar ve şehrin dışına bıraktılar.

17- Şehrin dışına çıktıklarında da (meleklerden biri) dedi ki: “Kaç ve canını kurtar! Arkana da bakma! Bu ovanın hiçbir yerinde de durma! Dağa kaçın, yoksa helak olursunuz!”

            Lut ve ailesinin arkalarına bakmamaları önemlidir. Kurtuluşun iki anahtarı vardır: Kaçmak ve arkaya bakmamak. Yoksa. azap bunu yapmayanları da gelip bulacaktır. Nitekim Lut’un hanımı bu uyarıya kulak asmadığı için o da helak edilecektir.

18- Lut da onlara dedi ki: “Ama Rabbim (Efendim)!”

19- “Şüphesiz ki kulun gözünde lütuf buldu. Canımı kurtarmakla da bana ne kadar merhametli olduğunu gösterdin. (Ama) dağa kaçamam, yoksa bir kötülüğe¹ yakalanır ve ölürüm.

            ¹ “הָרָעָ֖ה” (ha-ra'ah), kötü, kötülük ve günah gibi anlamlara gelmektedir.

20- İşte şurada kaçabileceğim yakın bir şehir var; (üstelik) küçük bir yer. İzin ver de oraya kaçayım, hem (o şehir) önemsiz bir yer değil mi? (Böylece) ruhum da yaşar (canım da kurtulur).'

21- Ve (melek) ona dedi ki: “Bak, bu konuda yüzünü kaldırıyorum (seni kırmıyorum) ve sözünü ettiğin şehri yıkmayacağım.

22- Çabuk ol ve hemen kaç! Çünkü sen oraya varana kadar bir şey yapamam.” Bu yüzden o şehre Soar (küçük) adını verdi.

23- Ve Lut, Soar’a vardığında güneş yeryüzünde doğmuştu.

24- Yahve de Sodom ve Gomore’nin üzerine göklerden kükürt ve Yahve ateş yağdırdı.

25- Ve o şehirleri de ovalarını da şehirlerin tüm sakinlerini de o yerde yetişenleri (bitkileri) de yerle bir etti.

26- Ancak (Lut’un) karısı arkasına dönüp baktı ve o tuzdan bir sütun (haline dönüştü).

Tevrat, Lut’un karısının, Lut ile birlikte melekler tarafından şehirden çıkarıldığı halde sonradan neden helak edildiği Tevrat’ta da açıkça belirtilmemektedir.

Kur’an’da da Lut’un karısının ne tür bir fiil (günah) işlediği açıkça belirtilmese de onun Lut’a ihanet ettiğinden söz edilmektedir: “Allah, kâfirlere, Nuh’un hanımı ile Lut’un hanımını misal vermektedir. Onlar, iki salih kulumuzun himayesi altında idiler ve onlara ihanet ettiler. Ve (kocaları) Allah’tan gelen hiçbir şeyi onlardan savamadı ve (onlara) “Haydi, girenlerle beraber ateşe girin!” denildi. (Tahrim, 66:10)

             Bu nedenle de; melek tarafından söylenen Lut’a arkasına bakmaması yönündeki emri Lut’un da yanındakilere söylediği, ancak karısının onun bu emrine uymayarak ona ihanet etmiş olduğu (Başlangıç, 19:17, 26) kanaatine varıyoruz. Bunun en doğrusunu Allah bilir.

27- İbrahim de sabaha karşı¹ kalktı ve Yahve’nin huzurunda durduğu yere gitti.

            ¹ "בַּבֹּ֑קֶר" kelimesi, genellikle sabah veya sabaha karşı anlamında kullanılmaktadır. Yani, boker sabahın geniş bir zaman dilimini ifade ederken, fecr o zaman diliminin çok erken bir bölümünü kapsar.

28- Ve Sodom’a ve Gomore’ye ve ovanın topraklarına baktı. Ve işte, bir ocağın dumanı gibi yerden dumanın yükseldiğini gördü.

29- Ve öyle oldu. Yüce melekler, ovadaki şehirleri helak ederken İbrahim’i hatırlamıştı. Ve Yüce melekler, Lut’un yaşadığı şehirleri helak ederken Lut’u bu yıkımdan uzaklaştırmıştı.

Lut Nebi ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

“Ve Lut da Elçilerimizdendi.” (Saffat, 37:133)

“Lut’u da kavmine (gönderdik).” (Araf, 7:80)

“Ve Lut’un kavmi elçileri yalanladı.” (Şuara, 26:160; Sad, 38:13, 14; Kaf, 50:13, 14)

“Kardeşleri Lut, onlara dedi ki, “Takvalı olmayacak mısınız? Ben, sizin için (gönderilmiş) emin (güvenilir) bir elçiyim. Allah’a karşı takvalı olun ve bana itaat edin. Ve buna karşılık sizden bir ücret istemiyorum. Benim ecrim (ücretim) ancak alemlerin Rabbindendir. Alemlerin içinde erkeklere mi yöneliyorsunuz? Ve Rabbinizin sizin için yarattığı eşlerinizi bırakıyorsunuz. Doğrusu siz azgın bir topluluksunuz.” Dediler ki: “Ey Lut, vazgeçmezsen tehcir edilenlerden (yurdundan sürülenlerden) olacaksın.” Dedi ki “Ben sizin yaptıklarınızı kınayanlardanım! (Şuara, 26:161-168)

(Lut) kavmine dedi ki: “Siz, bu alemde sizden önce hiçbir toplumun işlemediği bir fuhşu (ahlaksızlığı, iğrençliği) yapıyorsunuz. Demek siz, erkeklere yöneliyor, yol kesiyor ve toplantılarınızda çirkin işler yapıyorsunuz, öyle mi?” Kavminin cevabı, “Eğer sadıklardan (doğru sözlülerden) isen, o zaman Allah’ın azabını haydi getir!” oldu. Dedi ki: “Rabbim, fesatçı (bozguncu) şu kavme karşı bana yardım et.” (Ankebut, 29:28-30)

Lut halkına dedi ki: “Göz göre göre fahişelik (sapıklık, iğrençlik) mi yapıyorsunuz? Kadınları bırakıp şehvetle erkeklere mi yanaşıyorsunuz? Siz gerçekten çok cahil bir toplumsunuz.” Fakat halkının cevabı, “Lut ailesini kasabamızdan çıkarın. Çünkü onlar temiz kalmak isteyen kimselermiş!” demekten başka bir şey olmadı. (Neml, 27:54-56)

(Lut) dedi ki: “Ey halkım, sizden önceki alemlerin hiçbirinin yapmadığı bir fuhşu (aşırılığı, hayasızlığı) mu yapıyorsunuz? Kadınları bırakıp şehvetle erkeklere mi yanaşıyorsunuz? Siz gerçekten de müsrif (haddi aşan) bir topluluksunuz. Fakat kavminin cevabı, “Onları kasabanızdan çıkarın. Çünkü onlar temiz olmak isteyen insanlarmış!” sözünden başkası olmadı. (Araf, 7:80-82)

Lut Dua Ediyor:

Dedi ki: “Rabbim, fesatçı (bozguncu) şu kavme karşı bana yardım et.” (Ankebut, 29:30)

Rabbim! Beni ve ailemi onların yaptıklarından kurtar.” (Şuara, 26:169)

Elçiler Lut’un Kavminin Helak Edileceğini İbrahim’e Söylüyor:

(Elçiler İbrahim’e) dediler ki: “Biz, mücrim (azılı suçlu) bir kavme gönderildik. (Hicr, 15:58; Zariyat, 51:32)

Elçilerimiz İbrahim’e bir müjde ile geldiklerinde, “Biz, şu beldenin (sodom) halkını helak edeceğiz. Zira o beldenin halkı zalimler (haksızlık yapanlar) oldular!” dediler. (Ankebut, 29:31)

Üzerlerine balçıktan taşlar yağdırmak için. Haddi aşanlar için, Rabbinin katında işaretlenmiş (taşlar).” (Zariyat, 51:33, 34)

Ancak Lut’un ailesi (destekçileri) hariç; hepsini kurtaracağız. Ancak karısı hariç; onun geride kalanlardan olmasını takdir ettik.” (Hicr, 15:59, 60)

Lut’a Elçiler Geliyor:

Resuller, Lut ailesine geldiklerinde, (Hicr, 15:61)

Elçilerimiz Lut’a gelince, onlardan kaygılandı. (Hud, 11:77)

“Doğrusu siz, (buralarda) tanınmayan kimselersiniz.” dedi. Dediler ki: “Onların şüphe ettikleri şeyi sana getirdik.” (Hicr, 15:62, 63)

            “Onların yüzünden göğsünü bir sıkıntı bastı. Dedi ki “Bu, zor bir gündür!” (Hud, 11:77)

Sana hak (gerçek) ile geldik ve biz doğru sözlüyüz. (Hicr, 15:64)

Elçilerimiz Lut’a gelince, onlar yüzünden fenalaştı ve onlardan dolayı içi daraldı. Dediler ki: “Korkma ve üzülme. Biz seni ve ehlini (yakınlarını) kurtaracağız; eşin hariç. O, geride kalanlardandır. Bu belde halkına, sapkınlıkları nedeniyle gökten acı bir azap indireceğiz!” (Ankebut, 29:33, 34)

Gecenin bir bölümünde aileni yola çıkar, onları geriden takip et ve hiçbiriniz geriye dönüp bakmasın. Size emredilen yere gidin.” Ona şu emri (hükmü) bildirdik: “Sabahladıklarında bunların kökü kazınacak” (Hicr, 15:65, 66)

Dediler ki: “Ey Lut! Biz, Rabbinin elçileriyiz. Onlar sana dokunamazlar. Gecenin bir kısmında ailenle yola çık, sizden kimse de arkasına bakmasın, senin hanımın hariç; onlara isabet edecek olan, ona da isabet edecektir. Onlara belirlenen vakit sabahtır. Sabah yakın değil mi?” (Hud, 11:81)

Şehir halkı birbirlerini müjdeleyerek geldi. (Hicr, 15:67)

Kavmi, koşa koşa ona geldi. Daha önce de kötü işler yapıyorlardı. (Hud, 11:78)

Dedi ki: “Bunlar benim misafirimdir, sakın beni utandırmayın! Allah’a karşı takvalı (erdemli) olun ve beni rezil etmeyin!” (Dediler ki:) “Seni, başkalarına karışmaktan menetmemiş miydik?” Dedi ki: “İşte kızlarım; eğer yapacaksanız…” (Hicr, 15:68-71)

Dedi ki: “Ey kavmim! Bunlar benim kızlarımdır. Onlar, sizin için en temiz olandır. Allah’a karşı takvalı olun ve misafirlerime karşı beni rezil etmeyin. İçinizde raşid (doğru yolda olan) bir adam yok mu?” Dediler ki: “Sen de biliyorsun ki kızlarında gözümüz yok ve sen bizim ne istediğimizi de bilirsin.” Dedi ki: “Keşke size karşı bir gücüm veya kuvvetli bir dayanağım olsaydı.” (Hud, 11:78-80)

(Melekler) “Ömrün üzerine andulsun ki, sarhoşlukları onları kör etti.” (Hicr, 15:72)

Lut kavmindeki sapkınların meleklere sarkıntılık yapması, Tevrat, Başlangıç 19:4-9 ayetlerinde de anlatılmaktadır.

             Lut’un Kavmi Helak Oluyor:

(Lut dedi ki) Rabbim! Beni ve ailemi onların yaptıklarından kurtar.” (Şuara, 26:169)

Lut’un kavmi de uyarıları yalanladı. (Kamer, 54:33)

Onları yakalayışımız hakkında uyarmıştı, fakat onlar uyarıları kuşkuyla karşıladılar. Ve Onun konuklarından (ahlaksızca) yararlanmak istediler. Biz de onları kör ettik (gözlerini sildik). “Öyleyse azabımı ve uyarılarımı tadın!” (Kamer, 54:36, 37)

Bu olay Tevrat’ta, Başlangıç, 19: 1-11’de şöyle anlatılmaktadır: “Kapı önündekilerin hepsini de küçüğünden büyüğüne kör ettiler. Öyle ki kapıyı aramaktan yoruldular.”

Ertesi sabah, kalıcı bir azap onları yakaladı. “Öyleyse azabımı ve uyarılarımı tadın!” (Kamer, 54:38, 39)

Biz de onu ve tüm ailesini kurtardık. (Şuara, 26:170; Saffat, 37:134)

Geride kalanlardan acuze (yaşlı, düşkün) bir kadın hariç. (26:171; Saffat, 37:135)

Sonra diğerlerini dumura uğrattık (kırıp geçirdik, yerle bir ettik). (Şuara, 26:172)

Güneş doğarken, onları bir çığlık (korkunç bir ses) yakaladı. (Hicr, 15:73)

Ve oranın altını üstüne getirdik. (Hicr, 15:74; Hud, 11:82)

Onların üzerlerine taş savuran bir kasırga gönderdik. (Kamer, 54:34)

Üzerlerine yağmur (taş yağmuru) yağdırdık. Uyarılanların yağmuru ne kötüdür! (Şuara, 26:173)

Rabbinin katında işaretlenmiş (Hud, 11:82), yığınla sicilden (ateşte pişirilmiş çamurdan) taşları üzerlerine yağdırdık (Hicr, 15:74; Hud, 11:82). Onlar (taşlar) zalimlerden uzak değildi (Hud, 11: 83).

Üzerlerine (taştan) yağmur yağdırdık. (Araf, 7:84; 27:58)

Uyarılanların yağmuru ne kötüdür! (27:58)

Bak mücrimlerin (azılı suçluların) sonu ne oldu! (Araf, 7:84)

Ve elem verici azaptan korkanlar için orada bir ayet bıraktık. (Zariyat, 51:37)

Derin kavrayış yetisi olanlar için bunda ayetler (dersler) vardır. Ve o (helak olan şehir) yol üzerinde durmaktadır. Müminler için bunda ayetler (ibretler) vardır. (Hicr, 15:75-77)

Bunda bir ayet (delil, ibret) vardır. Ancak çokları iman etmez. (Şuara, 26:174)

Siz, sabah vakti yanlarından (harap olan yurtlarının yanından) geçiyorsunuz. Gece vakti de. Akıl etmez misiniz? (Saffat, 37:137, 138)

Lut ve Ailesi Kurtuluyor:

Lut’un kavmi de uyarıları yalanladı. (Kamer, 54:33)

Onların üzerlerine taş savuran bir kasırga gönderdik. (Kamer, 54:34)

Ancak Lut’un ailesi hariç. (Kamer, 54:35)

Onları, katımızdan bir nimet olarak, seher vaktinde (şehirden uzaklaştırarak) kurtardık. (Kamer, 54:34)

 Biz, şükredenleri işte böyle ödüllendiririz. (Kamer, 54:33-35)

Bunun üzerine, onu ve ailesini kurtardık (Araf, 7:83; Neml, 27:57)

Oradaki bütün müminleri de çıkardık. Orada, Müslümanlara ait bir evden başkasını bulmadık. (Zariyat, 51:35, 36)

Lut’a da hüküm (hikmet, bilgelik) ve ilim (bilgi) verdik ve onu habis (iğrenç, zararlı, kötü, hileli) işler yapan kentten kurtardık. Onlar sapkın, kötü bir halktı. Onu da merhametimize dahil ettik. O salihlerden idi. (Enbiya, 21:74, 75)

Yalnız karısı hariç; onun geride kalanlardan olmasını takdir ettik. (Neml, 27:57)

O (karısı) geride kalanlardan oldu! (Araf, 7:83)

Allah, kâfirlere, Nuh’un hanımı ile Lut’un hanımını misal (örnek) vermektedir. Onlar, iki salih kulumuzun himayesi altında idiler de onlara ihanet ettiler. Allah’tan gelen bir şeyi (kocaları) onlardan savamadı ve “Ateşe girenlerle birlikte (ikiniz de) girin!” denildi. (Tahrim, 66:10)

Lut’un kavminin helak edilmesi hususu İncil’de de şöyle yer almaktadır:

İsa öğrencilerine şöyle dedi: “… Lut’un günlerinde de durum aynıydı. İnsanlar yiyip içiyor, alıp satıyor, tohum ekiyor, ev yapıyorlardı. Ama Lut’un Sodom’dan ayrıldığı gün gökten ateşle kükürt yağdı ve hepsini yok etti.” (Luka 17:28,29)

 

Lut ile Kızları

30- Lut, Soar’dan çıktı ve iki kızıyla birlikte dağa yerleşti. Çünkü Soar’da kalmaktan korkuyordu ve artık o ve iki kızı bir mağarada yaşıyordu.

Melek, Lut’a, ovanın hiçbir yerinde durmamasını, dağa kaçmasını ve arkasına da bakmamasını, yoksa helak olacağını 19:17 ayetinde söylemişti. Lut’un da, meleğe Soar’a yerleşmek istediğini söylediğini (19:20), meleğin de Soar’ı yıkmayacaklarını söylediğini (19:21) biliyoruz. Ayrıca Lut’un, Soar’a vardıktan sonra (19:23) Yahve’nin, Sodom ve Gomore’yi yerle bir ettiğini de görüyoruz (19:24, 25).

O zaman da bu ayetleri okuyanların kafasına “Lut, neden Soar’da kalmayıp dağlara kaçtı?” şeklinde bir soru takılıyor.

Bunun iki nedeni olabilir:

1- Lut ile birlikte Soar’a varan, ancak “arkana (helak edilen Sodom ve Gomore’ye) bakma… yoksa helak olursunuz!” (19:17) şeklindeki emre uymayıp arkasına dönüp bakan karısının helak olduğunu görünce (19:26) korkmuş ve kızları ile birlikte dağa kaçmış olabilir.

2- Lut, “arkana (helak edilen Sodom ve Gomore’ye) bakma… yoksa helak olursunuz!” (19:17) şeklindeki emri ailesine ve Soar halkına söylemiş. Ancak bu emre sadece kendisi ve iki kızı dışında kimse uymamış olabilir. Emre uymayan karısı (19:26) ve Soar halkının helak olduğunu görünce de  korkmuş ve kızları ile birlikte dağa kaçmış olabilir. Aşağıdaki ayetin (19:31) de bu görüşü desteklediği kanaatindeyim.

31- Ve (bir gün) behira (ilk doğan kız, abla), küçüğüne dedi ki: “Babamız yaşlanıyor.¹ Ve tüm dünyanın bu geleneğinden (helak olayından) sonra her insanın yaptığı gibi bize gelecek (ve bizimle evlenecek) yeryüzünde bir erkek (artık) yok.²

            ¹ Bu ifade ile babalarının her an ölebileceği ya da erkeklik gücünü kaybedebileceği kastedilmiş olabilir.

            ² Lut’un kızları, Nuh Tufanında olduğu gibi dünyanın tamamın helak olduğunu düşündükleri için böyle bir karar almış oldukları anlaşılmaktadır.

32- Öyleyse babamıza şarap içirelim ve babamızın soyunu korumak için onunla yatalım.”

33- Ve o gece babalarına şarap içirdiler ve ilk doğan kız, içeri girdi ve babasıyla yattı. (Ancak Lut), ne zaman yattığını da ne zaman kalktığını da fark etmedi.

34- Ve öyle oldu ve ertesi gün ilk doğan kız (abla), küçüğüne, dedi ki: “İşte, dün gece babamla yattım. Bu gece de ona şarap içirelim ve babamızdan bir nesil yaşatmak için içeri gir ve onunla yat.”

35- Ve o gece de babalarına şarap içirdiler ve küçüğü kalktı ve babasıyla yattı. (Ancak Lut), ne zaman yattığını da ne zaman kalktığını da fark etmedi.

36- Böylece Lut’un iki kızı da babalarından çocuk sahibi oldular.

37- Ve ilk doğan kız (abla) bir oğul doğurdu ve ona Moab (babadan) adıyla seslendi. O, bugüne kadar Moab’ın (oğullarının) atasıdır.

38- Ve küçüğü de bir oğul doğurdu ve ona Ben ami (halkımın oğlu) adıyla seslendi. O da bugüne kadar Amon’un oğullarının atasıdır.

Lut’un kızlarının yaptıkları ile ilgili olarak Kur’an’da herhangi bir bilgi yer almamaktadır. Bu nedenle de günümüz gelenekçi Müslümanları buna benzer ayetler nedeniyle Tevrat’a inanmamakta ve Tevrat’ın değiştirildiğine dair iddialarına bu tür ayetleri gerekçe olarak göstermektedirler. Oysa yeryüzüne dağılmış Yahudilerin, kendi inandıkları kutsal kitapları olan Tevrat’ın bütün nüshalarını toplayarak böyle bir şeyi eklemeleri pek mantıklı değildir.

Aksine ellerinden gelebilseydi bu tür hadiseleri inkar etmeleri veya yeryüzündeki bütün Tevratları toplayarak silmek için çaba sarf edecekleri daha mantıklı görünüyor.

Ayrıca; günümüz gelenekçi Müslümanların şu hususları da göz ardı ettikleri kanaatindeyim:

1- Lut’un kızları bu hadiseyi yaptığında Lut’un bilinci yerinde değildir ve olup biten her şeyden tamamen habersizdir. Bu nedenle de Lut tamamen suçsuzdur.

2- Sodom ve Gomore’deki helak olayından, Lut Nebi dışında sadece bu iki kızının kurtulmuş olduğunu anlıyoruz. Bu nedenle de helaktan kurtulan bu kızlarının doğru kişiliğe sahip insanlar oldukları kanaatindeyim.

Çünkü; Başlangıç, 19:31 ve 32 ayetlerinde yer alan ve kızlara ait olan “Babamız yaşlıdır ve yeryüzünde tüm dünyanın bu geleneğinden (helak olayından) sonra bize gelecek (ve bizimle evlenecek) yeryüzünde bir erkek yoktur… ve babamızın soyunu korumak için onunla yatalım” şeklindeki ifaden de; kızlar, Nuh tufanında olduğu gibi bu helak olayının tüm yeryüzünü kapsadığını ve tüm insanların helak olduğunu düşünmüş ve babalarının soyunu korumak ve devam ettirmek için babalarından habersiz bu işi gerçekleştirmiş olabilirler.

Moablılar ve Ammonlular (bkz. Yasanın Tekrarı, 2:9, 19), İbrahim soyunun amansız düşmanları haline gelen iki ulus olduğu belirtilmektedir. (bkz. 1.Samuel 14:47; 2. Tarihler 20:1).

Lut Nebi, Kur’an’da 27 defa anılmaktadır. İbrahim Peygamberin yeğenidir ve ona iman eden ve onunla hicret edenlerdendir. Lut Peygamber; bugün Lut gölü olarak bilinen bölgede bulunan Sodom ve Gomora şehirlerinde yaşayan fasık (Hak yoldan sapmış) bir kavme gönderilen (27/54), Allah’ın rahmetine dahil edilen (21/74,75); ancak kavmi tarafından yalanlanan (26/160; 38/13) ve sürülmeye çalışılan (7/82; 26/167; 27/54), kavmi ile birlikte yaşlı karısı da helak edilen (26/171; 27/54); salihlerden olan (6/85; 21/72,75), alemlere faziletli kılınan (6/86) ve kendisine kitap ve hüküm verilen (6/89) bir resul (37/133; 26/162) ve bir nebidir (6/86,89).

 

20. Bab

İbrahim ile Avimelek

20:1- Ve İbrahim (Mamre’den) güneye (Necef’e) doğru gitti ve Kadeş ile Şur arasında yaşadı, sonra da Gerar’da konakladı.

Gerar’ın, Kadeş’in 25 km kadar güneybatısındaki Gerur Çayı civarında olduğu da belirtilmektedir.

Sodom halkının helakinden sonra bölgenin ıssız hale gelmesi sebebiyle İbrahim Nebi’nin de kalabalık bir nüfusa sahip olan Gerar'a tebliğ amaçlı göç ettiği düşünülmektedir.

2- Ve İbrahim, karısı Sara için, “Bu benim kız kardeşimdir.” dedi. (Bunun üzerine) Gerar avimeleki (kralı) de Sara’yı çağırttı ve (kendine eş) aldı.

İbrahim, Sara’nın daha önce de Paro tarafından alıkonması şeklindeki acı tecrübeyi yaşamıştı (Bkz. Başlangıç, 12:15).  Sara, İbrahim’in üvey kız kardeşidir. “Ve o gerçekten benim kız kardeşimdir. Babamın kızı; ama annemin kızı değil ve o benim eşim oldu. Ve Yüce melekler, beni babamın evinden uzaklaştırdığında ona (Sara’ya), ‘Nereye gidersen git, benim hakkımda, ‘O benim kardeşimdir.’ diyeceksin. Bana göstereceğin iyiliğin budur.”(Başlangıç 20:12, 13) Bu iki ayetten (ayetten); İbrahim’in, daha babasının evinden ayrılırken, Sara’nın güzelliği yüzünden birileri tarafından öldürülmemeleri için öyle bir tedbir almış olduğu anlaşılmaktadır. 

3- Ama yüce melekler geceleyin bir rüyayla avimeleke geldi ve ona dedi ki: “İşte, aldığın kadın nedeniyle yüzünden ölüyorsun! Çünkü o bir adamın karısıdır.”

            Avimelek, “Baba kral” ya da “Babam kral” anlamına gelmektedir ve o dönemde Filistin bölgesindeki halkların krallarına, “Firavun” gibi verilen bir ünvan olduğu belirtilmektedir.

4- Avimelek ona yaklaşmamıştı (Sara’ya dokunmamıştı) ve dedi ki: “Ey Adonay (Rabbim, Efendim)! Sadık (doğru, erdemli) bir halkı da helak mı edeceksiniz?

Bu ayetten (ayetten) avimelekin dürüst ve erdemli bir kral olduğu, Pelişti’nin de Mısır’a göre hukuka dayalı bir ülke olduğu belirtilmektedir.

5- (İbrahim) bana (Sara için) ‘O benim Kız kardeşim.’ demedi mi? Kendisi (Sara) de  ‘O benim kardeşimdir.’ dedi! (Bir şey yaptıysam), bütün bir kalp ile (yüreğimin saflığıyla) ve ellerimin masumiyetiyle bunu yaptım.”

6- Yüce melekler de rüyasında ona dedi ki: “Evet, bütün bir kalp ile (yüreğimin saflığıyla) yaptığını biliyoru. Bana karşı günah işlemekten alıkoyan da benim. Bu yüzden de ona dokunmana izin vermedim.

7- Öyleyse şimdi adamın karısını geri ver. Çünkü o bir Nebidir. Senin için dua edecek ve sen yaşayacaksın. Ve Eğer geri vermezsen, bil ki öleceksin; sen ve senin olan her şey.”

8- Avimelek de sabaha karşı uyandı ve tüm kullarını (hizmetkarlarını, görevlilerini) çağırdı, tüm bunları da kulaklarına anlattı. Adamlar da çok korkmuştu.

9- Sonra da avimelek, İbrahim’i çağırdı ve dedi ki: “Bize ne yaptın? Sana ne haksızlık ettim ki, beni ve krallığımı bu büyük günaha sürükledin? Bana bu yaptığın yapılacak iş değil.”

10- Ve avimelek, İbrahim’e “Neyle karşılaştın da böyle bir şey yaptın?” dedi.

11- İbrahim de dedi ki: “Çünkü ‘Burada hiç yüce meleklerin korkusu yok ve karım uğruna beni öldürecekler, diye düşündüm.

12- Ve o gerçekten benim kız kardeşimdir. Babamın kızı, ama annemin kızı değil. Ve o benim eşim oldu.

13- Yüce melekler de beni babamın evinden uzaklaştırdığında ona (Sara’ya), ‘Nereye gidersen git, benim hakkımda, ‘O benim kardeşimdir’ diyeceksin. Bana göstereceğin iyiliğin budur.” dedim.

14- Avimelek de davarı ve sığırları ve kulları (erkek hizmetkarları)  ve şifhaları (hanım hizmetkarları) aldı ve İbrahim’e verdi. Sara’yı da İbrahim’e karısı olarak geri verdi.

Avimelek, bununla Sara’ya dokunmadığını herkese göstermiş olmaktadır. Yoksa kralla birlikte olmuş bir kadının kendi ülkesindeki sıradan kocasına dönmesine izin verilmesi elbette söz konusu olmayacaktır (Abravanel).

15- Ve avimelek (İbrahim’e), “İşte ülkem önünde, nereye istersen oraya yerleş.” dedi.

16- Sara’ya da dedi ki: “İşte, kardeşine 1000 parça gümüş verdim. İşte bu, senin için sizinle birlikte olan herkesin gözlerini perdelemesi içindir ve herkesin içinde sizin aklanmanızdır.”

17- İbrahim de Yücelerin Yücesi’ne dua etti. Yüce melekler de avimelek ile karısına ve hizmetkarlarına şifa verdi. Ve (böylece) çocuk doğurabildiler.

18- Çünkü Yahve, İbrahim’in eşi Sara yüzünden avimelekin evine ait her rahmi kapatmıştı.

 

Bu babta anlatılan konular Kur’an’da yer almamaktadır.

 

21. Bab

İshak’ın Doğumu

21:1- Sonra Yahve, Sara’yı hatırında tuttu ve Yahve, Sara’ya  vadettiği şeyi¹ yaptı.

¹”Gelecek yıl bu zamanlarda sana döneceğim ve karının, Sara'nın bir oğlu olacak!” (Başlangıç, 18:10)

2- Sara da yaşlılığında ve yüce meleklerin vadettiği zamanda gebe kaldı ve İbrahim’e bir oğul doğurdu.

3- İbrahim de Sara’nın doğurduğu oğluna İshak (gülüş, neşe)¹ adıyla seslendi.

¹ İshak, Allah’ın, İbrahim’e oğluna koymasını emrettiği isimdir (Başlangıç, 17:19).

4- İbrahim de yüce meleklerin kendisine emrettiği gibi oğlu İshak’ı 8 günlükken sünnet etti.

5- Ve İbrahim, oğlu İshak doğduğunda 100 yaşındaydı.

6- Sara da dedi ki: “Yüce melekler bana neşe (sevinç) bahşetti, duyan herkes de benimle gülecek (sevinecek).

7- Ve kim derdi ki ‘Sara, İbrahim’e çocuk emzirecek?’ Yine de yaşlılığında ona bir oğul doğurdum.”

Biz de ona (oğlu) İshak’ı ve (torunu) Yakub’u armağan ettik. Onun soyundan gelenlere nebilik ve kitap verdik. Böylece ona dünyada ecrini (mükafatını) verdik. O, ahirette de salihlerden (ahlaklı, dürüst ve erdemli) olacaktır. (Ankebut, 29:27)

Hacer’le İsmail Uzaklaştırılıyor

8- Çocuk da büyüdü. Sütten kesildiği gün de İbrahim büyük bir ziyafet verdi.

9- Sara da Mısırlı Hacer’in İbrahim’e doğurmuş olduğu oğlunun oynadığını gördü.

10- Ve İbrahim’e dedi ki: “Bu âmâtı^ı oğluyla birlikte kov! Bu âmâtıın oğlu, oğlumla (İshak ile birlikte) mirasçı olmayacak!”

            “אמת” (âmât) sözcüğü “hanım hizmetkar” demektir. Hanım sözcüğü de kız ve kadınlara verilen sandır. “Âmât” sözcüğü, Kur’an’da da “أَمَةٌ” (emet) şeklinde (Bakara, 2:221) geçmektedir.

Başlangıç, 16:16 ayetinde İsmail doğduğunda, İbrahim Nebi’nin 86 yaşında; Başlangıç, 21:5 ayetinde ise İshak doğduğunda İbrahim Nebi’nin 100 yaşında olduğu belirtilmektedir. Dolayısıyla İshak doğduğunda İsmail 14 yaşındaydı. İshak’ın sütten kesilmesi 2 yaşlarında olmuşsa, bu ayette (ayette) anlatılan hadisenin gerçekleştiği zaman İsmail’in 16 yaşında olduğu anlaşılmaktadır.

11- Ve bu mesele, İbrahim’i, oğlu (İsmail) yüzünden çok üzdü.

Benzer Mesaj: “Bununla birlikte, Kutsal Yazılar ne diyor? “Hizmetkaryi ve oğlunu kov, çünkü hizmetkarnin oğlu asla özgür kadının oğluyla birlikte mirasçı olamaz.” (İncil, Galatyalılar 4:30)

12- Ama yüce melekler, İbrahim’e dedi ki: “Delikanlı ve âmâtın (kadın hizmetkarın) için endişelenme. Sara ne derse, onu dinle. Çünkü zürriyetin (soyun) İshak’la çağrılacak.

13- Ayrıca, âmâtının oğlundan da bir ulus yaratacağım. Çünkü o da senin zürriyetindir.”

“İbrahim, Yücelerin Yücesi’ne “Keşke İsmail Senin önünde yaşasa!” dedi.” (Başlangıç 17:18)

14- İbrahim de sabaha karşı uyandı ve ekmek ve bir deri (tulum) su aldı. (Bunları) Hacer’e verdi,  onun omuzuna koydu ve onu oğluyla¹ gönderdi. Ve (Hacer) oradan ayrıldı ve Beer Şeba² Çölü’nde (amaçsızca) dolaştı.

            ¹ İsmail, babasından ayrı düştüğü zaman 14-15 yaşlarındadır.

²  Beer Şeba’dan ilk defa bu ayette (ayette) söz edilmektedir. Beer Şeba’nın, Necef Çölü’nde büyük bir şehir olduğu belirtilmektedir. Ancak Kur’an’da anlatılanlara göre sonraki ayetlerde sözü edilen Paran Çölü’nün (Başlangıç, 21:15-21), günümüzdeki Mekke’yi de içine alan bir yer olduğuna inanıyoruz.

“Beer Şeba”; “Yedi kuyu” veya “Yemin kuyusu” anlamlarına gelmektedir.

Ayrıca; Bugün Filistin Topraklarında bulunan ve Beerşeba olarak bilinen şehir, Osmanlılar tarafından planlanıp inşa edilmiş olan bir şehirdir. Osmanlı buraya “Birüssebi” adını vermiş.

15- Derideki (tulumdaki) su da tükenince, oğlunu çalılardan birinin altına bıraktı.

16- Onu oturttu ve ardından bir ok atımı kadar uzağa gitti ve “Oğlumun ölümünü izleyemem.” dedi ve (oğlunun) karşısında oturdu ve yüksek sesle ağladı.

Bu ayetlerden hem annenin hem de genç oğlunun susuzluktan ölme riski ile karşı karşıya kaldıklarını ve Hacer’in, kendisi gibi susuz kalan oğlunun can çekişip ölmesini izlemeye dayanamadığı için onun yanından uzaklaşıp feryat ettiği görülmektedir.   

17- Yüce melekler de gencin sesini duydu. Yücelerin Yücesi’nin meleği de gökyüzünden Hacer’e seslendi ve ona dedi ki: “Sana ne oluyor Hacer? Korkmayın! Çünkü yüce melekler, gencin sesini oradan (bulunduğu yerden) duydu.

18- Kalk! Genci kaldır ve onu elinle (sımsıkı) tut. Çünkü onu büyük bir ulus yapacağım.”

19- Ardından yüce melekler, Hacer’in gözlerini açtı. Hacer de bir su kuyusu gördü. Gidip tulumunu doldurdu ve delikanlıya içirdi.

20- Yüce melekler de delikanlı ile birlikteydi; Ve (İsmail) büyüdü ve çölde yaşadı ve okçu oldu.

21- Paran Çölü’nde yaşarken de annesi ona Mısırlı bir eş aldı.

Burada yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

“İbrahim şöyle demişti: “Rabbim! Bu şehri (Mekke’yi) güvenli kıl, beni ve çocuklarımı da putlara tapmaktan uzak tut. Rabbim! Birçok insanı onlar (müşrikler) saptırdılar. Artık kim bana uyarsa, o bendendir, kim de bana karşı gelirse; Sen Gafursun (günahları Örten ve Bağışlayansın), Rahimsin (Merhametlisin; Şefkatli, Lütuf ve İhsan Sahibisin).” Rabbimiz! Ailemden bir kısmını salatı (dini, ibadeti, iletişim duasını, desteği) diri tutsunlar diye, Senin Muharrem (kutsal, saygın) Evinin yanında, sahibi olmayan çorak bir vadiye yerleştirdim.  Rabbimiz! İnsanların bir kısmının fuadını (gönlünü) onlara yönelt, onları da meyvelerle rızıklandır ki şükretsinler. Rabbimiz! Bizim gizlediğimizi de açığa vurduğumuzu da Sen bilirsin. Yerde ve gökte hiçbir şey Allah’a gizli kalmaz. Hamd (övgü ve şükür), yaşlılığımda bana İsmail’i ve İshak’ı bağışlayan Allah’adır. Rabbim, dualarımı işitendir. Rabbim! Beni ve soyumu salatı (dini, ibadeti, iletişim duasını, desteği) ikame edenlerden kıl. Rabbimiz! Duamı da kabul eyle.  Rabbimiz! Hesabın görüleceği gün beni, ana-babamı ve müminleri bağışla (onlara mağfiret et).” (İbrahim, 14:35-41)

İbrahim’le Avimelek Arasındaki Antlaşma

22- O sırada avimelek (kral) ve ordusunun komutanı Fikol, İbrahim’e dediler ki: “Yaptığın her şeyde yüce melekler seninledir.

23- Şimdi bu nedenle Yüce meleklerin huzurunda yemin et ki ne bana, ne oğluma, ne de oğlumun oğluna haksızlık etmeyeceksin; fakat benim sana yaptığım hesed^ı gibi sen de bana ve misafir olduğun ülkeye (iyilik) yapacaksın.”

            “חֶ֕סֶד” (hesed); “merhamet, iyilik, lütuf, sevgi, ihsan, hayırda bulunma, şefaat, adalet, erdem ve fazilet” gibi anlamlara gelmektedir.

24- İbrahim de “Yemin ederim” dedi.

25- Ardından da İbrahim, (avimelekin) hizmetkarlarının (şiddet yoluyla) ele geçirdiği su hakkında avimeleki azarladı.

İbrahim, kralın hakimiyetinde olan bu yerde zaman zaman kendilerinin taciz, soygun ya da çapula maruz kaldıklarını: öte yandan etrafındaki bazı kötü adamların da kendilerini taciz ettiğini belirterek kraldan gerekli önlemleri almasını istemiştir.

26- Avimelek de dedi ki: “Bunu kimin yaptığını bilmiyorum ve (sen de) bana söylemedin, bugüne kadar da duymadım.”

27- İbrahim de avimeleke davar ve sığır getirdi ve ikisi bir antlaşma yaptı.

28- İbrahim de sürüsünden 7 dişi kuzuyu bir başlarına koydu (ayırdı).

29- Avimelek, İbrahim’e “Bunun anlamı ne? Niçin bu 7 dişi kuzuyu ayırdın?” dedi.

30- Ve (İbrahim) dedi ki: “Bu 7 dişi kuzuyu benim elimden alacaksın ki bu kuyuyu benim kazdığımın kanıtı olsun.”

31- Bu nedenle de oraya Beer Şeba (Yedi Kuyu/Yemin Kuyusu) adını koydu. Çünkü ikisi de orada yemin etti.

32- Beer Şeba’da bir antlaşma yaptılar. Avimelek de ayağa kalktı ve ordusunun komutanı Fikol ile Filistilerin diyarına döndüler.

33- İbrahim de Beer Şeba’da bir koru (ağaçlık) dikti ve orada Alemlerin Yücesi Yahve’nin adıyla (Allah’a kulluğa) çağrıda bulundu.

            “עוֹלָֽם” (âlem), Arapçadaki “عالم” (alem) ile aynı anlama gelmektedir. “יְהוָֹ֖ה אֵ֥ל עוֹלָֽם” de “Alemlerin Yücesi Yahve” ifadesi sadece burada geçmektedir.

34- Ve İbrahim, Filistlilerin diyarında günlerce (uzun süre) kaldı.

 

22. Bab

İbrahim’in Denenmesi

22:1- Ve öyle oldu. Bir süre sonra Yüce melekler, İbrahim’i sınadı ve ona “İbrahim!” dedi. (İbrahim), “Buyur, emret!” dedi.

            “הִנֵּֽנִי” (hınneni) ifadesi “Buyur, emret!” anlamına gelmektedir. Arapçadaki “لَبَّيْكَ” (Lebbeyk) ifadesi de aynı anlamda gelmektedir.

2- Ve dedi ki: “Şimdi oğlunu, sevdiğin biricik oğlun İshak’ı al ve Moriya¹ bölgesine git ve orada sana söyleyeceğim dağlardan birinde onu, ola kurbanı² olarak sun!”

            ¹ Moriah’ın (Moriya) neresi olduğu ile ilgili 3 görüş vardır: 1- Süleyman Tapınağı'nın bulunduğu Tapınak dağı’dır. 2- Nablus yakınındaki bölgenin adıdır. 3- Mekke’deki Merve Tepesi’dir.

² Tevrat’ta 2 çeşit Kurbandan söz edilmektedir:

1- Şelamim kurbanı: Bir bölümü kurbanı sunan kişi tarafından yenen, diğer kalanı ise Mizbah (sunak) üzerinde tamamen yakılarak Yahve’ye hediye olarak sunulan kurbandır. (Bkz: Çıkış, 20:24)

2- Ola kurbanı:  Kesilen hayvandan hiçbir şey yenilmeden, mizbah üzerinde tamamının yakılmak suretiyle Yahve’ye hediye edilen kurbandır. (Bkz: Başlangıç, 8:20; Çıkış, 20:24)

3- İbrahim de sabah erkenden kalktı ve eşeğini yükledi. Yanına da iki genç adamını ve oğlu İshak’ı aldı. Ola kurbanı için de odunları kesti ve kalktı ve Yüce meleklerin kendisine söylediği yere doğru yola çıktı.

4- Üçüncü gün İbrahim gözlerini kaldırdı ve orayı (oğlunu kurban edeceği yeri) uzaktan gördü.

5- İbrahim de gençlerine, “Siz ikiniz eşek ile beraber burada kalın. Delikanlı ve ben de oraya gidip secde edeceğiz, sonra da döneceğiz.” dedi.

6- İbrahim de ola kurbanı için odunları aldı ve oğlu İshak’ın sırtına koydu. Eline de ateşi ve bıçağı aldı ve birlikte yürüdüler.

7- İshak da İbrahim’e “Babacığım!” dedi. (İbrahim), “Buyur oğlum!” dedi. (İshak), “Ateş ve odun burada (ama) ola kurbanı için kuzu nerede?” dedi.

8- (İbrahim), “Ola kurbanı için kuzuyu yüce meleklerin kendisi verecek, oğlum.” dedi ve ikisi birlikte yürüdüler.

9- Ve Yüce meleklerin söylediği yere geldiler ve İbrahim bir sunak inşa etti. Üzerine de odunları dizdi. Oğlu İshak’ın ellerini de arkadan bağladı ve sunağın üstüne, odunun üzerine yatırdı.

10- İbrahim de elini uzattı ve oğlunu boğazlamak için bıçağı aldı.

11- Yahve’nin meleği de gökten ona seslendi ve “İbrahim, İbrahim!” dedi. İbrahim de “Buyur, emret!” dedi.

12- (Melek) “Elini delikanlıya uzatma! Ona hiçbir şey de yapma! Şimdi yüce meleklere karşı muttaki olduğunu anladım.” dedi. (Yahve dedi ki:) “Biricik oğlunu Benden esirgemedin.”

            “יְרֵ֤א” (yirʾē); dinin emir ve tavsiyelerine uyma, haram ve günahlardan kaçınma konusuna azami derecede dikkat eden; Allah 'a karşı sorumluluk bilinci çok yüksek kimse” anlamına gelmektedir. Bu kelimenin Arapça karşılığı da “تقوى” takva'dır.

13- İbrahim gözlerini kaldırdı ve arkasına baktı. İşte, arkasında boynuzları sık çalılara takılmış bir koç! İbrahim de gitti ve koçu aldı ve oğlunun yerine onu ola kurbanı olarak sundu.

14- İbrahim de oraya “Yahve yire” (Yahve sağlayacak) adını verdi. Bu güne kadar da söylendiği gibi “Yahve’nin dağında sağlanacak.”

15- Yahve’nin meleği gökten İbrahim’e yine seslendi:

16- Ve dedi ki “Kendi adıma yemin ederim ki, Yahve diyor ki: ‘Bunu yaptığın ve biricik oğlunu esirgemediğin için

17- Seni kesinlikle mübarek kılacağım ve soyunu göklerin yıldızları ve kıyıların kumu gibi çoğaltacağım. Soyun da düşmanlarının kapısına varis olacak (kentlerini fethedecekler).

18- Soyun sayesinde de tüm milletler mübarek kılınacak. Çünkü sesime itaat ettin.”

19- İbrahim de gençlerinin yanına döndü ve kalkıp birlikte Beer Şeba’ya gittiler. Ve İbrahim Beer Şeba’da yaşadı.

Burada yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

“Rabbim, bana Salihlerden (dürüst ve erdemli evlat) lütfet.” Biz de ona, halim (yumuşak huylu) bir çocuk müjdeledik. Yanında koşacak çağa erişince “Ey oğulcuğum, ben rüyamda seni boğazlıyorken görüyorum, sen de bak ne görüyorsun (ne düşünüyorsun)?” dedi. (Oğlu) “Ey babacığım, sana emredileni yap. İnşAllah (Allah isterse) beni sabredenlerden bulacaksın.” dedi. Böylece, ikisi de teslim oldu ve (oğlunu) yüzüstü yere yatırdı. Biz de ona seslendik: “Ey İbrahim! Sen rüyaya sadık kaldın. Biz de Muhsinleri mükafatlandırırız. Doğrusu bu apaçık bir imtihandı! Biz de ona büyük bir fidye (karşılık, bedel, kurbanlık) verdik. Sonrakiler arasında da ona (övgüyle anılacak iyi bir ün) bıraktık. İbrahim’e selam olsun! Biz, muhsinleri işte böyle ödüllendiririz. O, bizim mümin kullarımızdandı.” (Saffat, 37:100-111)

Nahor’un Oğulları

20-  Ve öyle oldu. Sonra İbrahim’e haber ulaştı ve ona “Milka, kardeşin Nahor için oğullar doğurdu.” dendi.

            Milka, Haran'ın kızı olup amcası Nahor'un karısıdır. Bir diğer ifadeyle Nahor, yeğeni “Milka” ile evlenmiştir. (Başlangıç, 11:29)

21- (Milka’ın, Nahor’a doğurduğu oğullar:) Behor (ilk doğan) Us ve (Us’un) kardeşi Buz ve Aram’ın babası Kemuel

22- Ve Keset ve Hazo ve Pildaş ve Yidlaf ve Betuel.”

23- Betuel de Rebeka’nın babası oldu. Bu sekizi Milka, İbrahim’in kardeşi Nahor için doğurdu.

            İbrahim Nebi 137 yaşında iken yeğeni Betuel’in, Rebeka adında bir kızı oldu. Rebeka bir kadın Nebi olacak. Aynı zamanda Yakup Nebi’nin annesi de olacak.

24- Adı Reuma olan filegeşi (ikincil eşi olan hanım hizmetkarı) de Nahor için Tevah ve Gaham ve Tahaş ve Maaka’yı doğurdu.

 

23. Bab

Sara’nın Ölümü

23:1- Ve Sara’nın yaşamı, 100 yıl ve 20 yıl ve 7 yıldı. Bunlar,  Sara’nın yaşamının yıllarıydı.

            Sara, Tevrat’ta ölüm yaşı belirtilen tek kadındır. İshak doğduğunda 90 yaşında olduğuna göre, öldüğünde İshak 37 yaşındaydı.

            Bazı Yahudi kaynaklar, Sara'nın ölümünü, İshak'ın kurban edilmesi olayı ile bağlantılı olarak izah etmektedir. Sara, İbrahim'in Beer-Şeba’daki bir işi ya da oraya yerleşmeyi düşündükleri için gerekli ortamı hazırlamak üzere Beer-Şeba’ya gitmiş. Ancak Sara'nın, oğlu İshak'ın kurban edilmek üzere götürüldüğü haberini duyması üzerine kriz geçirip vefat ettiği belirtilir. Vefatı sırasında İbrahim ve İshak'ın onun yanında olmamasının sebebi olarak bunu gösterirler.

2- Ve Sara (Kenan diyarındaki) Kiryat Arba’da, yani Hebron’da (el Halil’de) öldü. İbrahim de yas tutmak ve ağlamak için geldi.

            “מוּת” (öldü) fiilinin türediği İbranicedeki “מיתה” (miyta) sözcüğü, Arapçadaki “موت” (mevt) ile aynı anlamdadır. “Kiryat-Arba”, “Dört’ün şehri” demektir.

İslam geleneğinde “el- Halil” olarak isimlendirilen bu yer, Yahudi geleneğinde “Hebron” olaak adlandırılmaktadır. Şehrin adı. Tevrat metninde de bu şekilde Hebron geçmektedir.

3- Sonra (karısının) ölüsünün yanından kalktı ve Hetilere (Het oğullarına) gitti ve dedi ki:

4- “Ben aranızda bir misafir ve yabancıyım. Aranızda bana bir mezar yeri verin ki cenazemi defnedeyim.”

5- Hetiler, İbrahim’e cevap verdiler ve ona dediler ki:

6- “Rabbimiz (Adonay, Efendimiz), bizi dinle. Sen, yüce meleklerin aramızdaki liderisin. Ölülerini mezarlarımızın en seçkinine defnet. Bizden hiç kimse, ölülerini defnetmen için senden mezarını esirgemez.”

7- İbrahim de kalktı ve arazinin sahiplerine, Hetoğullarına (teşekkür etmek için) secde etti.

“יִּשְׁתַּ֥חוּ” (yishtachu) sözcüğünün Türkçe karşılığı secde etti demektir. Bu secdenin, saygı ve selamlama amaçlı olarak, başı öne doğru hafifçe eğme şeklinde olduğu yönünde de bir görüş vardır. (İbn Ezra, 1, 230)

8- Ve onlara dedi ki: “Cenazemi defnetmemi istiyorsanız beni dinleyin ve benim için Sohar oğlu Efron’a (benim adıma) ricada bulunun.

9- Tarlasını ve kenarındaki Mahpela mağarasını (katlı mağarayı) bana versin. Tam bedeli karşılığında ve sizin huzurunuzda, aranızda bir mezar yeri bulundurmak için bana versin.”

            Buraya “Mahpela” denmesinin sebebi, biri üstte diğeri altta olmak üzere, iki odaya sahip olması ya da mağara içinde mağara olmasından dolayı idi. (İbn Ezra. 1, 230; RaŞY, 1, 244.) Yahudi inancına göre burası Adem ve Havva, İbrahim ve Sare, İshak ve Rebeka ile Yakup ve Lea burada gömülüdür.

10- Efron, Hetilerin arasında oturuyordu. Hetli Efron, Hetilerin ve şehir kapısına (şehir meclisine) gelenlerin huzurunda, herkesin duyabileceği şekilde İbrahim’e cevap verdi:

11- “Hayır ey adoni (efendim)! Beni dinle! Tarlayı sana veriyorum, içindeki mağarayı da sana veriyorum. Halkımın huzurunda onu sana verdim; cenazeni (oraya) defnet.”

            Efron, iyi niyet göstergesi olarak sadece mağarayı değil, önündeki tarlayı da İbrahim’e teklif etmiştir.

12- İbrahim de teşekkür için memleket halkının önünde secde etti (eğildi).

13- Herkesin duyacağı şekilde de Efron’a dedi ki: “Eğer bana veriyorsan lütfen beni bir dinle. Tarlanın bedelini sana vereceğim, lütfen benden al ki cenazemi oraya defnedeyim.”

14- Efron, İbrahim’e cevap verdi ve dedi ki:

15- “Efendim (adoni) beni dinle! 400 gümüş şekel¹ değerindeki bir toprak seninle benim aramda nedir ki? Bu yüzden cenazeni defnedebileyim.”

¹ Şekel, Hetilerin para birimiydi. Şekel, aynı zamanda bir ağırlık ölçüsüydü. 1 şekel, bugünkü ölçüyle 22,8 gramdı. İbrahim Nebi, o tarlayı ve içindeki mağarayı 9120 gr gümüşe satın almış oldu.

16- İbrahim, Efron’u dinledi ve İbrahim, Het oğullarının huzurunda tüccarlar arasında geçerli olan ağırlıklara göre 400 şekel gümüşü Efron için tarttı.

17- Ve Mamre’nin bitişiğindeki Efron’un tarlası da kenarındaki Mahpela mağarası ile tarlada da tarlanın sınırlarında bulunan tüm ağaçlar da yükseldi.

Arsa, alelade biri olan Efron’un mülkü olmaktan çıkarak, İbrahim’in mülkü olma düzeyine yükselmiştir.

18- Ve şehrin kapısından (şehir meclisine) giren herkesin önünde ve Het oğullarının gözü önünde mülk olarak İbrahim'e verildi.

            İbrahim’in, ailesinin ileriki dönemlerde mülkiyetle ilgili herhangi bir problem yaşamaması için, Mahpela'yı satın aldığı kamuoyunun huzurunda ilan edilmiş oldu.

19- Ardından da İbrahim, eşi Sara’yı, Kenan diyarındaki Mamre’nin (Hebron/El Halil) bitişiğinde bulunan tarladaki Mahpela mağarasına (katlı mağaraya) gömdü.

20- Tarla ile içindeki mağara da böylece Het oğulları tarafından bir mülk ve mezar yeri olarak İbrahim’e verildi.

Bu bölümde anlatılan konular Kur’an’da yer almamaktadır.

 

24. Bab

İshak ile Rebeka

24:1- İbrahim yaşlanmış ve ihtiyarlamıştı. Yahve de İbrahim’i her yönden bereketli kılmıştı.

2- İbrahim, sahip olduğu her şeye hükmeden (onları yöneten) ve evin en yaşlısı olan kuluna (baş hizmetkara) dedi ki: “Lütfen elini uyluğumun altına koy.

            Eski Ahid döneminde elleri sünnetli organın altına koyarak yemin etmek, en ağır yemin kabul edilirdi. Benzer bir yeminleşme, Yakup ile Yusuf arasında olmuş, Yakup vefat ettiğinde kendisini Mısır'dan alıp atalarının yanına, el-Halil'e (Hebron) defnetmesini Yusuf'tan bu şekilde yemin verdirerek istemişti. (Başlangıç, 47:29)

            Sonraki dönemlerde bu uygulama kalkmıştır. Bir kimsenin cinsel organına dokunmak haram kabul edilmiştir. Yahudi geleneğinde sonraki dönemlerde yeminler, elin Tevrat Tomarı (Sefer Tora) ya da tefilin gibi bazı kutsal gereçler üzerine konması suretiyle yapılmaya başlanacaktır. (Bk: B.T., Şevuot 38b; RaŞY, 1, 248.)

3- Göklerin ve Yerin En Yücesi Yahve’nin adıyla da yemin etmeni istiyorum.^ı Aralarında ikamet ettiğim Kenanlıların kızlarından oğluma eş almayacaksın.^ıı

            “אֱלֹהִ֤ים” (Elohim:Yüceler, yüce melekler) kelimesinden ayrı olarak, “אֱלֹהֵ֣” (Elohe: En Yüce) kelimesi Tevratta ilk defa bu ayette (ayette) geçmektedir.  “Göklerin ve Yerin En Yücesi Yahve” ifadesi de Tevratta ilk defa bu ayette (ayette) geçmektedir.

4- Ancak benim yurduma, doğduğum yere gidecek ve oğluma (İshak’a) oradan bir eş alacaksın.”¹

¹ İbrahim çok yaşlı olduğunu göz önünde bulundurulduğunda, kendisinin oğlunun evliliğini görmeden ölebileceğini düşünmüş ve uşağına bu şekilde yemin ettirmiş olabilir.

 Kenanlıların reddedilmesinin sebebi, onların putperest olmaları değildir. Zira İbrahim’in Harran’daki ailesi de putlara tapmaktaydı. İbrahim’in asıl endişelendiği şeyin Kenanlıların ahlaki yozlaşmış olmalarıdır. Puta tapma, bir sapmadır; tedavi edilebilir. Fakat ahlak, etik ve alçakgönüllülük konusundaki eksiklikler, bir insanın tüm doğasını etkiler. (Deraşot Aran, Hirsch o.a.)

5- Hizmetkar¹ da dedi ki: “Ya (uygun göreceğim) kız beni bu topraklara kadar takip etmek istemezse, o zaman oğlunu geldiğin ülkeye götüreyim mi?”

¹ Sâmî dillerde kullanılan ve İbranicede de “ebed” (עבד) (çoğulu: abadim) olan sözcük, çalışmak anlamına gelen “bd” kökünden türemiştir.  “ebed” sözcüğü, “işçi” ve “efendisine hizmet eden; onun emirlerini yerine getiren memur/hizmetkar” anlamlarına gelmektedir. Bu kelimenin Arapça karşılığı “abd” kelimesidir.

Bu sözcük bir çok anlama gelmektedir. Bir evde hizmet eden kişiye de kralın sarayında hizmet eden bir memura  “ebed” deniyordu. Yani borcu karşılığında çalıştırılana da ücret/maaş karşılığında çalışana da “ebed” deniyordu.

Bu terim ile ilgili ayrıntılı açıklama Başlangıç, 9:25 ayetinde (ayetinde) yer almaktadır.

6- İbrahim de dedi ki: “Dikkatli ol ve sakın oğlumu oraya döndürme!

7- Beni, babamın evinden ve doğduğum ülkeden alan ve benimle konuşup bana ‘Bu toprakları senin soyuna vereceğim.’ diye ant içen Göklerin Yücesi Yahve, önünden meleğini gönderecek, sen de oğluma oradan bir eş alacaksın.

8- Eğer kadın (işa) senin peşinden gelmek istemezse, o zaman bu yemininden kurtulacaksın. Ancak ne olursa olsun, oğlumu oraya geri götürmeyeceksin.”

9- Bunun üzerine hizmetkar elini efendisi¹ İbrahim’in uyluğunun altına koydu ve bu konuda ona yemin etti.

¹ “Adoni” “Rab, bay, bey, efendi ve sahip” gibi anlamlara gelmektedir. Arapça karşılığı “Rab” sözcüğüdür.

10- Ardından efendisinin develerinden on tanesini aldı ve yola çıktı. Efendisinin tüm hayrını (duasını, hediyeleri) da onunlaydı. Kalktı ve Mezopotamya’nın¹ Aram’ına (yükseltisine), Nahor’un yaşadığı şehre gitti.

            ¹ “Naharayim” İki nehir arası demektir ve Dicle ile Fırat arasındaki Mezopotamya kastedilmektedir.

11- Develerini de şehrin dışındaki kuyunun yanına çöktürdü. Akşam üzeriydi ve  kadınların su çekmek için dışarı çıktıkları vakitti.

12- Ve dedi ki: “Ey Rabbim (Adoni, Efendim,), Ey İbrahim’in ilahı Yahve! Lütfen bugün beni muvaffak kıl ve efendim İbrahim’e hesed¹ et.

            ¹ “חֶ֕סֶד” (hesed) İbranicede birçok anlamı olan karmaşık bir kelimedir; “merhamet, iyilik, lütuf, sevgi, ihsan, hayırda bulunma, şefaat, adalet, erdem ve fazilet” en yaygın anlamlarıdır.

13- İşte, su pınarının başında bekliyorum. Şehrin erkeklerinin kızları su çekmek için geliyorlar.

Hizmetkar (Eliezer), seçmek istediği kızın ev ortamı dışında nasıl davranacağını görmek istemiş ve böylece onun karakteri hakkında daha iyi bir gözlem yapmak istemiş olabilir. Kuyu başında kız doğal olacak ve karakterini yansıtır biçimde davranacaktır. Fakat evinde olsa, kızın davranışlarının, ailesinin emir ve beklentilerinden etkilenmesi kaçınılmazdır. (Hizkuni)

14- Birine, ‘Lütfen testini indir, biraz su içeyim’ diyeceğim. O da, ‘Sen iç, ben de develerine içireyim.’ derse; bileceğim ki o kız kulun İshak için seçtiğin kızdır. Böylece efendime hesed¹ ettiğini anlayacağım.”

            ¹ “חֶ֕סֶד” (hesed); “merhamet, iyilik, lütuf, sevgi, ihsan, hayırda bulunma, şefaat, adalet, erdem ve fazilet” gibi anlamlara gelmektedir.

 “Bu sözler benim beklentilerimin fazlasını ifade edecektir. Çünkü kız sadece benim istediğimi değil, gerekli olan ne varsa hepsini sağlamayı teklif etmiş olacaktır” (Sforno).

15- O duasını bitirmemişti ki Rebeka, testisi omuzunda çıkageldi. O, İbrahim’in kardeşi Nahor’un eşi Milka’nın oğlu Betuel’in kızıydı.

16- Kız güzel görünümlüydü ve bir erkeğin  bilmediği (erkek eli değmemiş) bir bakireydi. Pınara doğru indi ve testisini doldurdu ve (pınardan) çıktı. 

17- Hizmetkar da ona doğru koştu ve “Lütfen testinden biraz su ver, içeyim” dedi.

18- Rebeka, “İç, efendim” dedi ve testisini indirdi ve içmesi için ona uzattı.

19- İçmesi bitince (Rebeka) dedi ki: “Develerin için de su çekeyim. Kanıncaya kadar içsinler.”

20- Çabucak suyu hayvanların su teknesine (yalağa) boşalttı ve yine su çekmek için kuyuya koştu ve (onun) tüm develerini içirdi.

21- Adam ona hayretle bakakaldı ve Yahve’nin, kendisini muvaffak (başarılı) kılıp kılmadığını anlamak için sessiz kaldı.

22- Ve öyle oldu. Develer içmeyi tamamlayınca, bir beka ağırlığında altın bir hızma, kolları için de on altın şekel ağırlığında 2 (büyük) bilezik çıkardı.

            Şekel, Hetilerin hem para birimi hem de bir ağırlık ölçüsüydü. 1 şekel, bugünkü ölçüyle 12,5 gramdı. 1 “beka” da yarım şekeldir.

23- Ve dedi ki: “Kimin kızısın sen? Babanın evinde gecelemek için bize yer var mıdır?”

24- Ona “Milka ile Nahor’un oğlu Betuel’in kızıyım.” dedi.

25- Ve dedi ki:”Yeterince samanımız da yemimiz de var; geceyi geçirmek için yerimiz de.”

26- Adam da Yahve’ye eğildi (rüku etti) ve secde etti.

            Yahve için yapılan secdelerle ilgili benzer örnekler: Başlangıç, 47:31; 48:12; Çıkış, 4:31; 12:27; 20;5; 23;24; 24:1; 33:10; 34:8; Levililer, 9:24; Yasanın Tekrarı, 26:10

27- Ve dedi ki: “Efendim İbrahim’in ilahı (Yücesi Olan) Yahve ne mübarektir. Lütfunu ve sadakatini (ihsanını) efendimden esirgemedi. Yahve de efendimin kardeşlerinin evine giden yolda bana da kılavuzluk etti.”

28- Kız, annesinin evine geldi ve olanları anlattı.

29- Rebeka’nın bir kardeşi vardı, adı da Lavan’dı. Lavan, pınarın başındaki adama koştu.

“Koştu” sözcüğü, masum bir eylem olarak görünüyor olsa da şimdiden Lavan’ın karekteri hakkında bir ipucu vermektedir. Çünkü sonraki ayetlerden (Başlangıç, 30:31-36; 31:1-44) Lavan’ın; başkalarının hakkını yiyen, açgözlü ve sahtekar bir putperest (müşrik) olduğunu öğreneceğiz.

30- Hızmayı ve kız kardeşinin kollarındaki bilezikleri görmüş, Rebeka’nın “adam bana böyle dedi.” sözlerini de duymuştu. Ve işte! (Adama) hâlâ pınarın başında develerinin yanında duruyordu.

31- Ve (Lavan) dedi ki: “Gel, ey Yahve’nin mübarek kıldığı adam, neden hâlâ dışarıda duruyorsun? Evi de develer için bir yer de hazırladım.”

32- Adam da eve gitti ve develerin burunsalıklarını¹ çıkardı. (Lavan) onlara saman ve yem verdi. Adamla yanındakilere de ayaklarını yıkamaları için su getirdi.

¹ Burunsalık: At, inek, deve, köpek vb. hayvanların bir şey yemesine veya ısırmasına engel olmak için ağız ve burunlarına geçirilen nesne.

33- Adam, önüne yemek konulunca dedi ki: “Konuşmamı yapmadan yemek yemeyeceğim.” O (Lavan) da “Konuş” dedi.

34- Adam dedi ki: “Ben, İbrahim’in hizmetkarıyım.

35- Yahve, efendime büyük bereket bahşetti ve (İbrahim) zenginleşti. Ve ona, davar da sığır da altın da gümüş de kullar (erkek hizmetkarlar) da şifhalar (kadın hizmetkarlar) da develer de eşekler de bahşetti.

36- Efendimin eşi Sara da ileri yaşta efendime bir oğul doğurdu. Sahip olduğu her şeyi de ona verdi.

37- Efendim de bana yemin ettirdi ve dedi ki: ‘İkamet etmekte olduğum diyarındaki Kenanlıların kızlarından oğluma eş alma.

38- Babamın ocağına, aileme git ve oğluma (oradan) bir eş al.

            Kahya Eliezer, Kenan’da kadın kıtlığı olmadığını, ancak efendisi İbrahim'in onlardan gelin istemediği için oğluna eş bulmak üzere buralara kadar geldiğini ifade etmektedir. (Bk. Sfomo, s. 124)

39- Efendime dedim ki: ‘Ya kız benimle gelmezse?’

40- Bana dedi ki: ‘Yolunda yürüdüğüm Yüce Yahve, meleğini seninle gönderecek ve seni muvaffak kılacak ve (böylece) oğluma, ailemden ve babamın ocağından bir eş alacaksın.

41- Ancak, aileme gittiğinde sana (kız)] vermezlerse, (işte o zaman) yeminimden muaf olursun.”

42- Bugün de pınarın başına geldim ve dedim ki: “Ey efendimin Yücesi Olan Yahve! Eğer bu yolculuğumda beni muvaffak kılarsan;

43- İşte, pınarın başında bekliyorum. Su almaya gelen genç kızlardan birine, ‘lütfen testinden bana biraz su ver, içeyim.’ diyeceğim.

44- Eğer bana ‘Hem sen iç hem de develerin için su çekeyim.’ derse, Yahve’nin, efendimin oğlu için seçtiği kız odur.”

45- Ben de yüreğimdeki konuşmayı bitirmeden önce; işte Rebeka, omzunda testisiyle dışarı çıktı ve kuyuya indi ve su çekti. Ona ‘Lütfen bana (su) içir’ dedim.

46- (Rebeka) üzerinden testisini indirdi ve ‘İçin efendim! Develerinize de içireyim.’ dedi. Ben de içtim, develerime de içirdi.

47- Ağzını arayıp ‘Kimin kızısın sen?’ dedim. ‘Milka ile Nahor’un oğlu Betuel’in kızıyım’ dedi. (Bunun üzerine) hızmayı burnuna, bilezikleri de kollarına taktım.

48- Eğildim ve Yahve’ye de secde ettim. Ve efendimin kız kardeşinin kızını, oğluna almak üzere hak (gerçek) yolda bana hidayet (kılavuzluk) ettiği için, efendim İbrahim’in Yücesi Olan Yahve’nin mübarek olduğunu söyledim.

49- Şimdi de efendime hak (gerçek, adil, samimi) davranacak ve hesed¹ edecekseniz bana söyleyin. Değilse de söyleyin ki, ben de sağa sola bakınayım (başka bir kız araştırayım).”

            ¹“חֶ֕סֶד” (hesed); “merhamet, iyilik, lütuf, sevgi, ihsan, hayırda bulunma, şefaat, adalet, erdem ve fazilet” gibi anlamlara gelmektedir.

50- Lavan, Betuel ile birlikte cevap verdi: “Yahve’nin takdiri böyledir. Bu konuda sana iyi ya da kötü bir şey diyecek değiliz.

51- İşte Rebeka huzurunda; al ve git. Yahve’nin buyurduğu gibi de senin efendinin oğluna eş olsun.”

52- İbrahim’in hizmetkarı da bu sözleri duyunca, Yahve’nin huzurunda secde etti^ı.

 “יִּשְׁתַּ֥חוּ” (yishtachu) sözcüğünün Türkçe karşılığı secde etti demektir.

53- Sonra da altın ve gümüş takılarla giysiler çıkardı ve Rebeka’ya verdi. Erkek kardeşi ve annesine de değerli hediyeler çıkarıp verdi.

54- Ardından o ve yanındaki insanlar da yediler, içtiler ve geceyi (orada) geçirdiler. Sabah vakti de “Beni yolcu edin, efendime döneyim.” dedi.

55- Rebeka’nın erkek kardeşi ve annesi dedi ki: “Kız bizimle bir kaç gün kalsın, belki on gün, sonra gidebilir.”

56- Ve (hizmetkar) onlara dedi ki: “Beni geciktirmeyin. Mademki Yahve beni muvaffak kıldı, izin verin efendime döneyim.”

57- Dediler ki: “Kızı çağırıp onun ağzını yoklayalım.”

58- Ardından Rebeka’yı çağırdılar ve ona “Bu adamla gitmek istiyor musun?” dediler. Rebeka da “Gidiyorum.” dedi.

59- Böylece kız kardeşleri, Rebeka’yı ve refakatçisini ve İbrahim’in hizmetkarını ve adamlarını yolcu ettiler.

60- Ve Rebeka’yı bereketli kıldılar ve dediler ki: “Ey kız kardeşimiz, binlerce onbin haline gel (milyonlarca kişiye analık et) ve soyun düşmanlarının kapısını miras alsın (mülk edinsin).”

61- Rebeka da genç (kız) hizmetkarlarıyla birlikte kalktı ve develere bindi ve adamın (İbrahim’in hizmetkarının) ardından gittiler. Hizmetkar da Rebeka’yı aldı ve yola koyuldu.  

62- İshak da, Beer Lahay Roi’den (Hay Olanı gördüğüm kuyu) (her zamanki gibi) gelişinden gelmekteydi. (Çünkü) Necef (kıble) bölgesinde ikamet ediyordu.

            İshak, muhtemelen Mekke'den Kabe'yi ziyaretten ya da o sırada Mekke'de İsmail'in yanında bulunan İbrahim'in yanından dönüyordu; zira bu kuyu Orta Çağ'da yaşamış Yahudi müfessirler tarafından “Zemzem” kuyusu olarak tespit edilmiştir. (Bk: RaŞY, L 1 59; İbn Ezra, 1, 181-182.)

63- İshak da günün dönüşünde (akşam üzeri) suah¹ yapmak için tarlaya çıktı. Gözlerini kaldırdı ve  develerin yaklaştığını gördü.

¹"שׂ֥וּחַ" (suakh) kelimesi, “sükûnet veya düşünceye dalmak, meditasyon yapmak” gibi anlamlara gelmektedir. İshak’ın,  “sükûnet bulmak” veya “düşünceye dalmak” veya “Yahve’ye yönelmek veya Yahve’ye ibadet etmek” için tarlada olduğu böylece anlaşılmaktadır. Bu sözcüğün Kur’an’daki karşılığının “salat” yani “iletişim duası, namaz” olduğu kanaatindeyiz. "שׂ֥וּחַ" (suakh) sözcüğünden türemiş ve özellikle dini anlamda birine derin saygı gösterme veya Yahve’ye yönelik secde etme eylemini ifade eden "שׁוּחָ֣ה" (şukhah) sözcüğü de Tevrat’ta en az 7 yerde geçmektedir: Özdeyişler, 22:14; 23:27; Yeremya, 2:6; 18:20; 1. Tarihler 4:11. Sayılar:26:42, 43.

64- Rebeka da gözlerini kaldırdı ve İshak’ı görünce deveden indi,

65- Ve hizmetkara sordu: “Tarladan bize doğru gelen şu adam da kim?” Hizmetkar, “O, benim efendimdir” dedi. Bu yüzden şal aldı ve örtündü.

            Yahudi din adamları bu tür ayetlere dayanarak İbrani kadınlarının başlarını örtmekle kalmayıp peçe tutunduklarını da iddia etmektedir. (Bk: RaMBaN, 1.475) Oysa ayetten neresini örttüğü de anlaşılmamaktadır. Ayrıca hem kervanda bulunan erkeklerin yanında örtünmemiş olması hem de tarladaki kişinin kim olduğunu öğreninceye kadar örtünmemiş olması da bu görüşleri çürütmektedir.

66- Ardından da hizmetkar yaptığı her şeyi İshak’a anlattı.

67- İshak da onu (Rebeka’yı) annesi Sara’nın çadırına getirdi ve onu aldı (onunla evlendi). O (Rebeka) onun karısı oldu. (İshak) onu sevdi ve annesinin ölümünden sonra onda teselli buldu.

 

Bu babta yer alan hususlardan Kur’an’da söz edilmemektedir.

 

25. Bab

İbrahim’in Ölümü

25:1- İbrahim bir kadınla evlendi. Adı Ketura’ydı.

Yahudi geleneğinde Ketura ile ilgili çok farklı yorumlar vardır. Bazı alimler Ketura’nın, İbrahim'in Hacer'den ayrı, 3. eşi olduğu görüşündedir. (Bk. İbn Ezra, I, 244.) Ketura'nın, Hacer olduğu ve Sara’nın vefatından sonra İbrahim ile tekrar evlendiği de iddia edilmiştir. Söz konusu iddiaya göre Hacer daha önce yaptığı yanlışları görüp iyi bir yol tutmuş, bu yeni durumu nedeniyle Mabed'de yapılan bir tütsü gibi hoş (kokulu) hale gelmiştir. Bu sebeple de Hacer “hoş kokulu veya tütsü” (ketoret) anlamında “ketura” olarak lakaplanmıştır. (Bk. RaŞY, I, 263)

2- (Ketura) Zimran, Yokşan, Medan, Midyan (Medyen), Yişbak ve Şuakh’ı¹ doğurdu.

            ¹ “שֽׁוּחַ” (şuakh) kelimesi, düşünceye dalmak, meditasyon yapmak, derin düşünce veya tefekkür anlamlarına gelir. Başlangıç, 24:63’te İshak’ın yaptığı ibadet olarak da geçmektedir.

3- Yokşan’dan da Şeva, Dedan oldu. Dedan soyundan Aşurlular, Letuşlular, Leumlular doğdu.

4- Midyan’ın Efa, Efer, Hanok, Avida, Eldaa adlı oğulları oldu. Bunların hepsi Ketura’nın soyundandı. 

5- Ve İbrahim sahip olduğu her şeyi İshak’a verdi.

6- Ama İbrahim, filegeşinin (ikincil eşi olan hanım hizmetkarının) oğullarına İbrahim hediyeler verdi ve hâlâ hayattayken onları oğlu İshak’ın (yaşadığı yerin) doğusuna, doğu ülkesine^ı gönderdi.

            Yahudiler, Suriye ile Filistin'in doğusunda kalan toprakları bu şeki lde isimlendiriyorlardı. “Şark Sakinleri” anlamına gelen “Bene Kedem” adını verdikleri Arapların oturdukları bu topraklar, Yahudilerin yaşadığı coğrafyanın doğusundaki meskun bölgelerdi.

7- Bunlar da İbrahim’in yaşadığı ömrünün günleridir; 125 yıl.

8- İbrahim de ileri bir yaşta son nefesini verdi ve yaşlı ve doygun bir şekilde öldü ve halkına katıldı.

            Yahudi geleneğine göre İbrahim vefat ettiğinde Yahudi takvimine göre alemin yaratılışının 2123. (m.ö. 1 637-1638) yılı idi. Bu sırada İsmail 88, İshak 75, Yakup ise henüz 15 yaşındadır.

9- Oğulları İshak ve İsmail de, onu Hitli Sohar oğlu Efron’un Mamre’nin bitişiğinde bulunan tarladaki Mahpela mağarasına (katlı mağaraya) gömdüler.

10- Bu, İbrahim’in, Hetilerndan (Hetilerden) satın almış olduğu tarlaydı. İbrahim de eşi Sara ile birlikte oraya gömüldü.

11- Ve öyle oldu. Yüce melekler de, İbrahim’in ölümünden sonra oğlu İshak’ı bereketli kıldı. İshak da Beer Lahay Roi’de (Gören Hayy'ın Kuyusu'nda) yaşıyordu.

            Orta Çağ Yahudi din adamlarının Tevrat tefsirlerinde bu kuyunun Mekke'deki Zemzem kuyusu ile özdeşleştirilmesinden (RaŞY, 1, 159; İbn Ezra, 1, 181-182) hareketle, İshak'ın hayatının bazı dönemlerinde Mekke'de, Kabe'nin yanında yaşadığı anlaşılmaktadır. İsmail ile kardeş oldukları düşünüldüğünde, zaman zaman kardeşlerin bir arada ikamet ettikleri rahatlıkla söylenebilir. 9. ayetteki İbrahim'i, İsmail ve İshak'ın beraber defnettikleri bilgisinden, İsmail'in de zaman zaman İshak'ın yaşadığı bölgede ikamet ettiği anlaşılmaktadır.

 

İbrahim Nebi ile ilgili olarak, Kur’an’da da şunlar yer almaktadır:

 Kur’an’da İbrahim’in adı 69 defa geçmektedir. Kur’an’ın 14’üncü Suresi de onun adını taşımaktadır. Allah’ın, Kur’an’da ismi zikrederek selam ettiği 7 nebiden biridir (Saffat, 37/109). Oğlu İsmail ile Kâbe’yi inşa etmiştir. Çok misafirperver biriydi. Kurban kesmeyi bize o öğretmiştir. Babil hükümdarı Nemrut tarafından ateşe atıldığı ve ateş kendisini yakmadığı belirtilmektedir. İbrahim; sıddık (güvenilir, sözünde duran) (19/41); Kendisine suhuf (sahifeler) verilen (Bakara, 2/136, Nisa, 4/163; Necm, 53/36,37; Ala, 87/19), kendisinden sapasağlam bir misak (söz) alınan (Ahzab, 33/7), kendisine kitap ve hüküm verilen (Enam, 6/83,89) Allah’ın kendilerine nimetlerini tamamladığı (12/6),  vefakâr (Necm, 53/37), güçlü iradeli ve basiretli ; samimiyet sahibi halislerden kılınan (Sad, 38/46-48), Allah’ın halil (seçkin arkadaş, dost) edindiği (Nisa, 4/125), kendisine dünyada da bereketler verilen (Saffat, 37/113), ahirette de salihlerden olan (Ankebut, 29/27) bir nebi (Nisa, 4/163; Enam, 6/83-90; 19/41; Ahzab, 33/7; Hadid, 57/26) ve bir resuldür (Ankebut, 29:18).

Ey kitap ehli! İbrahim hakkında niçin tartışıyorsunuz? Oysaki Tevrat da İncil de ondan sonra indirildi. Akıl etmiyor musunuz? Siz, işte böyle kimselersiniz. Diyelim ki, bilginiz olan şeyler hakkında tartıştınız. Peki hiç bilginiz olmayan konularda ne diye tartışıyorsunuz? (Bu tür konuları ancak) Allah bilir, siz bilemezsiniz. İbrahim, Yahudi veya Nasrani değildi; hanif (şirk koşmayan) bir Müslümandı (Ali İmran, 3:65-67). (İbrahim) hanif olarak Allah’a yönelen bir ümmetti (Nahl, 16:120) ve müşriklerden değildi. (Ali İmran, 3:67, 95; Nahl, 16:120)

Yüzünü Allah’a teslim eden, muhsin (hayırlı işler yapan, işini en güzel şekilde ve ihlâsla yapan) bir hayat süren ve hanif olan İbrahim’in milletine tabi olandan kimin dini ahsen (daha güzel, daha iyi) olabilir? Allah, İbrahim’i “halil” (seçkin arkadaş, dost) edinmişti. (Nisa, 4:125)

 

İsmailoğulları

12- Bunlar, Sara’nın şifhası (hanım hizmetkarı) Mısırlı Hacer’in İbrahim’e doğurduğu oğlu İsmail’in soyudur:

13- Doğum sırasına göre İsmail’in oğullarının adları şunlardır: Behor (ilk doğan) oğlu Nevayot. Ve Kedar ve Adbeel ve Mivsam,

            Tevrat'ta “Nevayot'' Arapça kaynaklarda İsmail'in bu ilk erkek çocuğu “Nabit'' olarak zikredilir. Aynı kaynaklarda onun Yeşcüb'ün babası olduğu ve Amalika (Amalek) kavmine nebi olarak gönderildiği de belirtilir. İsmail'den sonra Kabe ile ilgili vazifeler, “Nevayot”a geçmiştir. (Bk. İbn Hişam. es-Siretu 'n-Nebeviyye 1, 2, 7-8: Taberi, et-Tarih. 1.314) Nevayot'un hayatta olduğu dönemde Mekke'de yaşayan İsmailoğulları, Cürhümlülerin Mekke'ye hakim olup Kabe ile ilgili vazifeleri ele geçirmelerinden sonra Tihame'ye yayılmışlardır. Bu dağılışın ekonomik sebeplerden kaynaklandığı belirtilmektedir.

14- Ve Mişma ve Duma ve Massa,

15- Ve Hadat ve Tema ve Yetur ve Nafiş ve Kedema.

16- Bunlar İsmail’in oğullarıdır. Onların sursuz ve surlu şehirlerine (yerleşim yerlerine) verilmiş isimler de bunlardır. Kendi milletleri için de 12 şerif (lider, bey) idiler.

17- İsmail’in yaşamış olduğu ömrünün günleri de bu kadardır: 137 yıl. Son nefesini verip öldü ve halkına katıldı.

18- (İsmail’in soyundan gelenler) Havila’dan, Mısır sınırındaki Şur’a doğru, (buradan) Aşur’a kadar olan bölgede bütün kardeşleriyle yaşadılar.

 

Yakup’la Esav

19- Bunlar da İbrahim’in oğlu İshak’ın tarihidir: İbrahim, İshak’a baba oldu.

20- İshak da Padan Aram’dan, Arami Betuel’in kızı ve Arami Lavan’ın kız kardeşi Rebeka’yı kendisine eş olarak aldığı zaman 40 yaşındaydı.

Padan Aram’ın, Mezopotamya’da (Dicle ve Fırat Nehirleri arasında) ve Halep’in yaklaşık 185 km. kuzeydoğusunda olan Harran (Başlangıç 27:43) olduğu düşünülmektedir.

21- İshak da eşi için Yahve’ye dua etti, çünkü karısı kısırdı. Yahve de İshak’ın yakarışını karşılık verdi ve Rebeka hamile kaldı.

22- Fakat çocuklar karnında mücadele ederlerken (buna bir anlam veremeyen) Rebeka “Ben niye böyleyim?” dedi ve Yahve’ye sormaya gitti.

23- Yahve de ona dedi ki: “Rahminde iki ulus var. Senden iki ayrı halk doğacak ve (bir) kavim (diğer) kavimden güçlü olacak. Büyük olan da küçük olana kulluk (hizmet) edecek.”

24- Doğum günleri tamamlandığında, işte karnında ikizler vardı.

25- Ve ilki kızılımsı renkte, kıldan bir giysi gibi doğdu. Ona Esav adıyla seslendiler.

26- Ardından da kardeşi doğdu; eliyle Esav’ın topuğunu tutuyordu. Buna da Yakup (topuklu, topuk yakalayıcı) adıyla seslendi. (Rebeka) onları doğurduğunda İshak 60 yaşındaydı.

27- Çocuklar da büyüdü. Esav da kırları seven usta bir avcı oldu. Yakup da mütevazi bir adamdı; çadırlarda yaşıyordu.

28- İshak da Esav’ı sevdi ve onun getirdiği av etinden yerdi. Ama Rebeka Yakup’u sevdi.

29- Bir gün Yakup yemek pişirdi. Esav da tarladan geldi; aç ve bitkindi.

Kaynaklardan, mercimek yemeğinin geleneksel yas yemeği olduğunu öğreniyoruz.  Yakup’un,  mercimek pişirdiği gün büyük bir ihtimalle Büyükbabaları İbrahim Nebi’nin vefat günüdür.

30- Esav, Yakup’a, “Şu kızıl şeyden (çorbadan) bana yedir çünkü aç ve bitkinim” dedi, bu nedenle ona Edom (Kızıl) adıyla seslendi.

31- Yakup, ona “Sen de behorluğunu bana sat.” dedi.

Bir annenin doğan ilk erkek çocuğu, behor unvanını alır. Behor ünvanı, kadının ilk doğurduğu erkekse geçerlidir; kadının il doğurduğu çocuk kız ise, sonradan doğan ilk erkek çocuk bu hakkı elde edememektedir.

Behorluk hakkı da; ilk doğan erkek çocuğun sahip olduğu tüm hakları ve tüm manevi sorumlulukları kapsar. Aynı zamanda behor kişi mirastan, diğer kardeşlere göre iki kat pay alır.

32- Esav da “Bak, açlıktan ölüyorum! Behorluk hakkımın şimdi bana ne faydası var ki?” dedi.

33- Yakup da “Bana yemin et.” dedi. Bunun üzerine Esav, Yakup’a yemin etti ve behorluk hakkını ona sattı.

34- Yakup da Esav’a ekmek ve mercimek yemeğinden verdi. Esav da yemeği yedi, ardından da kalkıp gitti. Ve Esav, (böylece) behorluk hakkını küçümsedi.

 Bu ayetler, Esav’ın Yakub’a behorluk hakkını satarken hiçbir tereddüt yaşamadığını ve pişmanlık duymadığını söyler. O sırada behorluk hakkının Esav için bir değeri yoktur. Bir kap mercimek, Esav için en önemli konudur. Bu şekilde, hayatının ileri bir safhasında çok arayacağı ve özlemini duyacağı bir şeyden vazgeçer: Behorluk hakkından, ruhundan, kendi öz varlığından. Daha sonra, babasına, zaten Yakub’a vermiş olduğu duayı vermesi için yalvarır. “Sadece bir duan mı var Baba?” diye kükrer. İshak da Yakub’a verdiği duanın behorluk hakkının bir parçası olduğunu söyler. Esav’ın alabileceği başka dualar da vardır; ama hayatının, arzularının nispeten dindiği bu döneminde sahip olmak istediği dua artık elde edilemez. O, vakti zamanında değersiz olduğu fikriyle behorluk hakkını bir kap mercimeğe satmıştır.

 

Not: Bu bölümün sonlarında yer alan hususlardan Kur’an’da söz edilmemektedir.

 

 

26. Bab

İshak ile Avimelek

26:1- Ülkede, İbrahim’in zamanında yaşanan kıtlıktan başka bir kıtlık daha oldu. (Kıtlık nedeniyle) İshak da Gerar’a, Filistilerin avimelekinin yanına gitti.

            Avimelek isim değil bir ünvandır. İshak'ın, ülkesine gittiği avimelekin İbrahim’in çağdaşı olan kralın halefi, yani oğlu olduğu belirtilmektedir.

2- Yahve de ona (İshak’a) göründü ve dedi ki: “Mısır’a inme! Sana söyleyeceğim memlekette ikamet et.

            “וַיֵּרָ֤א” sözcüğü rü’yet, görünmek anlamına gelmektedir. Bu nedenle, Yahve’nin görünmesinin rüya şeklinde de olabileceği kanaati oluşmaktadır.

3- Bu memlekette göçmen kal. Ben de seninle olacağım ve seni bereketli kılacağım. Zira bu toprakları sana ve soyuna vereceğim ve baban İbrahim’e verdiğim yemine bağlı kalacağım.

4- Soyunu da gökteki yıldızlar kadar çoğaltacağım ve tüm bu toprakları senin onlara vereceğim. Yeryüzündeki bütün milletler de senin zürriyetin vasıtası ile bereketli kılınacaklar.

5- Çünkü İbrahim sözümü dinledi. Uyarılarıma, kurallarıma, hükümlerime ve öğretilerime (yasalarıma) uydu.”

6- (Bunun üzerine) İshak da Gerar’a yerleşti.

7- Yörenin halkı da ona karısını sordu. “O, kız kardeşimdir.” dedi. “O benim Karımdır.” demekten korkuyordu. “O yörenin adamları Rebeka için beni öldürür.” diye (düşündü). Çünkü o çok güzel görünümlüydü.

8- Ve öyle oldu. Orada uzun süre kaldıktan sonra Filistililerin avimeleki (kralı) pencereden dışarı baktı ve İshak’ın, karısı Rebeka ile eğlendiğini gördü.

9- Avimelek, İshak’ı çağırdı ve dedi ki: “İşte, o kesinlikle senin karındır. Niçin ‘O benim kız kardeşimdir?’ dedin. İshak da ona “Onun yüzünden öldürülmektedn korktum.” dedi.

10- Avimelek de dedi ki: “Bize bu yaptığın nedir? İnsanlardan biri kolaylıkla karınla ​​yatabilirdi ve sen de bize suç işletmiş olurdun.”

11- (Ardından) avimelek tüm halka seslendi: “Bu adama ya da karısına dokunan (zarar veren) kesinlikle öldürülecektir.”

12- İshak, o toprakta ekim yaptı ve aynı yıl (ektiği ürünün) 100 katını buldu. Yahve de onu bereketli kılmıştı.

13- Adam büyüdü (zenginleşti). Çok büyük olana kadar da büyüdü.

14- Onun da davarları, sığırları ve büyük bir evi oldu. Filistliler de onu kıskanıyordu.

15- Filistliler de babası İbrahim’in günlerinde babasının hizmetkarlarının kazdığı tüm kuyuları durdurdu ve (onları) toprakla doldurdu.

16- Avimelek de İshak’a “Bizden uzaklaş. Çünkü sen bizden çok fazla büyüdün (güçlendin).” dedi.

            Filisti kralı, babasının (selefi) İbrahim'e verdiği sözü [Başlangıç, 21:27) tutamamıştır. Ancak yine de halkın arasında düşmanlığın patlak vermesini önlemek için İshak’a dostça bir emir verdiği kanaatindeyiz. Bu kanaate de sonraki ayetlerdeki (26-31) ifadelerden anlıyoruz.

Benzer bir durum, Mısır'da gerçekleşmiş ve İshak'ın soyundan gelenlerin sayısı ve gücü çok artmıştı. Ancak Paro, avimelek gibi yapmamış, aksine İsrail oğullarını köleleştirilmişti. (Çıkış, 1:9).

17- İshak da oradan ayrıldı ve Gerar vadisinde konakladı ve orada yaşadı.

Gerar Çayı’nın (Saadya) özellikle yağmurlu dönemlerde akan türde bir nehir olduğu belirtilmektedir.

18- Babası İbrahim’in zamanında kazılan su kuyularını da yeniden kazdı. Çünkü İbrahim’in ölümünden sonra Filistliler onları da durdurmuştu. Ve onlara (kuyulara), babasının verdiği isimleri koydu.

19- İshak’ın hizmetkarları da vadide kazı yaptılar ve orada da coşkun bir su kaynağı buldular.

20- (Bunun üzerine) Gerar’ın çobanları, İshak’ın çobanlarıyla kavgaya tutuştular ve “Su bizimdir!” dediler. İshak da kendisiyle çekiştikleri için kuyuya Esek (Çekişme/itiraz) adını verdi.

21- Başka bir kuyu daha kazdılar. (Ancak Gerar’ın çobanları) onun için de çabaladılar. Ona da Sitna (Suçlama) adını verdi.

 İbranice Sitna, suçlayan anlamına gelen Satan (Şeytan) ile aynı kökten gelmektedir.

22- (İshak) oradan da ayrıldı ve başka bir kuyu kazdı. (Gerar’ın çobanları bu kez) onun için çabalamadılar. Bunun üzerine de (kuyunun) adını Rehovot (Genişlik/Ferahlık) koydu ve “Yahve, şimdilik bizim için yer açtı ve bu ülkede verimli olacağız.” dedi.

23- (İshak) Oradan da Beer Şeba’ya (Yedi Kuyu’ya/Yemin Kuyusu’na) çıktı.

24- Ve o gece Yahve kendisine göründü ve dedi ki: “Ben, baban İbrahim’in En Yücesi’yim. Korkma, çünkü seninleyim! Kulum İbrahim’in hatırı için Seni bereketli kılacak ve soyunu çoğaltacağım.”

25- Ve orada bir mizbah (sunak) inşa etti ve Yahve’nin adıyla (tevhide) çağırdı. Çadırını da oraya kurdu. İshak’ın kulları orada da bir kuyu kazdılar.

26- Avimelek de danışmanı Ahuzzat ve ordusunun komutanı Fikol ile birlikte, Gerar’dan onun (İshak’ın) yanına geldi.

27- İshak da onlara “Neden bana geldiniz?” dedi. “Zira benden nefret ediyorsunuz ve beni yanınızdan kovmuştunuz!”

28- Dediler ki: “Yahve’nin seninle olduğunu açıkça gördük ve dedik ki ‘Artık aramızda yeminli bir anlaşma olsun; seninle bir anlaşma yapalım.

29- Tıpkı sana dokunmadığımız ve sana sadece iyi  davrandığımız ve seni esenlik (huzur, barış) içinde uğurladığımız gibi sen de bize zarar verme. Zira sen, Yahve’nin mübarek kıldığı birisin.”

30- (İshak da) onlara bir sofra kurdu ve yiyip içtiler.

31- Sabah vaktinde de kalktılar ve birbirlerine yemin ettiler. İshak da onları gönderdi. Onlar da onun yanından esenlik içinde ayrıldılar.

32- Ve öyle oldu. Aynı gün İshak’ın hizmetkarları gelip kazdıkları kuyuyu ona anlattılar ve “Su bulduk.” dediler.

33- Ona da Şeva (yedi) adını verdi. Bu nedenle (kuyunun yakınında kurulan) kentin adı bugüne kadar Beer Şeba’dır (Yedi Kuyu’dur).

34- (İshak’ın büyük oğlu) Esav da 40 yaşında Hitli (Hetli) Beeri’nin kızı Yudit’i ve Hitli Elon’un kızı Basemat’ı kendine eş olarak aldı.

35- Bunlar (bu kadınlar), İshak ve Rebeka için birer sıkıntı kaynağı oldular.

 

Bu bölümde anlatılan konular Kur’an’da yer almamaktadır.

 

 

27. Bab

İshak, Yakup’u Kutsuyor

27:1- Ve öyle oldu. İshak yaşladı, görüşü de zayıflayınca büyük oğlu Esav’ı çağırdı ve “Oğlum” dedi. “Buyur, emret!” dedi.  

2- Dedi ki: “Bak, artık yaşlandım, ne zaman öleceğimi de bilmiyorum.

3- Şimdi teçhizatını, sadakı (ok kılıfını) ve yayını al ve kıra çık ve benim için hayvan avla.

4- Ve bana tam sevdiğim gibi lezzetli yiyecekler yap ve bana getir de yiyeyim. Öyle ki, ölmeden önce ruhum seni mübarek kılsın.”

Behor (ilk doğan oğlan) olduğu için, berahayı alma konusunda Esav’ın önceliği vardır ve İshak’ın onu bu haktan mahrum etmesi, aksini gerektirecek bir neden olmadığı sürece mümkün değildir. Anlaşıldığı kadarıyla Esav’ın Hetli kadınlarla olan evliliğine karşın, İshak, onun günahkarlık derecesinden haberdar değildir.

5- İshak, oğlu Esav ile konuşurken Rebeka onları dinliyordu. Esav da avlanmak üzere kıra çıktı.

6- Rebeka da oğlu Yakup’a dedi ki: “Babanın, kardeşin Esav’a şunu dediğini duydum:

7- ‘Bana av eti getir ve lezzetli bir yemek hazırla ki, yiyeyim ve ölmeden önce seni Yahve’nin huzurunda^ı mübarek (bereketli) kılayım.’

İkizler henüz doğmamışken, küçüğün daha üstün olacağı kendisine bildirilmiş olan Rebeka, berahayı Yakup’un alması gerektiğini ve iki oğlunun bir arada yaşayamayacağını bilmektedir. Çünkü Rebaka, birinin diğerinden güçlü olacağı ve büyüğün de küçüğüne hizmet edeceği aldığı kendisine bildirilen vahiyden öğrenmişti. (Başlangıç, 25:23)

İshak, her iki oğlunun da Allah’a hizmet yolunda birlikte görmek istemiştir. Ancak bunun gerçekleşmesinin mümkün olmadığı Rebeka’ya vahiyle bildirilmişti. Ancak, Rebeka’nın İshak’a bilgiyi iletmesi emredilmemişti. Bu nedenle de Rebeka bunu İshak’a açıklamadan çözmeye çalışmıştı.

“Yahve’nin huzurunda” ifadesini aslında İshak’ın konuşmasında yer almamaktadır.  Rebeka bu sözleri, İshak’ın vereceği berahanın önemini Yakup’un kavraması için eklemiştir.

8- Şimdi oğlum, sana emrettiğim şeyi dinle.

9- Şimdi sürüye git ve oradan bana 2 iyi oğlak getir. Onlarla da babanın sevdiği gibi lezzetli yiyecekler yapacağım.

10- Yemesi için de onu babana götür ki, ölmeden önce seni mübarek kılsın.”

“Sana emrettiğim şeyi dinle”. Büyük bir ihtimalle Yakup ya bu plana katılmakta isteksiz davranmış ya da işin ciddiyetini kavramamıştır. Bu durumu gören Rebeka, Yakup’a sözüne itaat etmesini emretmektedir. Çünkü Rebeka, berahanın aslında Yakup’un hakkı olduğunu vahiy yoluyla öğrenmişti. (Başlangıç, 25:23)

11- Yakup da annesi Rebeka’ya dedi ki: “Kardeşim Esav kıllı bir adamdır, ben ise tüysüzüm.

12- “Ya babam bana dokunursa?’ O zaman kendisini aldattığımı düşünür ve bereket yerine üzerime lanet getirmiş olurum.”

Yakup, annesinin planına itiraz etmektedir. Çünkü plan işe yaramaması durumunda amaca ulaşmamakla kalınmayacak aynı zamanda kendisi de bundan zarar dahi görebilecek.

13- Annesi, “Sana gelecek lanet bana gelsin, Sen beni dinle, git ve onları (oğlakları) al ve getir!” dedi.

Rebeka, herhangi bir lanetin olmayacağından emindir, çünkü “büyüğün küçüğe hizmet etmesi” gerektiği hususu vahiy ile kendisine bildirildiğinden, yaptığı işin doğru olduğundan emindir (Başlangıç, 25:23)

14- (Yakup) gitti ve onları alıp annesine getirdi. Annesi de babasının sevdiği gibi lezzetli yemekler yaptı.

15- Ve Rebeka, büyük oğlu Esav’ın evde bulunan sevdiği kıyafetlerini aldı ve küçük oğlu Yakup’a giydirdi.

16- Oğlakların postlarını da (Yakup’un) kollarına ve boynunun kılsız kısmına koydu.

17- Hazırladığı yemekleri ve ekmeği de Yakup’un eline verdi.

18- (Yakup) babasının yanına vardı ve “Ev baba!” diye seslendi.^ı Babası, “Buyur oğlum, sen kimsin?” dedi.

Yakup’un ilk hitabında sadece “Baba” demesinin nedeni, İshak’ın onun sesini tanıyıp tanımadığını anlamak istemesi olabilir. İshak, onu tanımış olsayadı belki de bu plandan vazgeçerdi.

19- Yakup, babasına dedi ki: “Ben, behor oğlun (ilk oğlun) Esav. Bana söylediğin gibi yaptım. Kalk, otur ve avımdan (av etinden) ye. Böylece ruhun beni mübarek kılsın.”

20- İshak dedi ki: “Nasıl böyle çabucak bulabildin, oğlum?” O da “Senin En Yücen Yahve bana rast getirdi.”

            İshak'ın Yakup’tan şüphesine yol açan ifade budur. Normalde ağzına “Yahve” lafzını almayan Esav'ın bu şekilde konuşması aslında İshak'ı şüphelendirmiştir.

21- İshak da Yakup’a dedi ki: “Biraz yaklaş da sana dokunayım, oğlum. Sen gerçekten oğlum Esav mısın, değil misin?”

22- Yakup, babası İshak’a yaklaştı. (İshak) ona dokundu ve dedi ki: “Ses, Yakup’un sesi, ama eller Esav’ın elleri.”

23- Onu tanıyamamıştı. Çünkü elleri, Esav’ın elleri gibi kıllıydı. Ve (İshak) onu mübarek kılmaya hazırlandı.

24- (Bir daha sordu:) “Sen gerçekten oğlum Esav mısın?” (Yakup) “Benim!” dedi.

25- Ve dedi ki: “Oğlum onu bana yaklaştır ki oğlumun av etinden yiyeyim ve ruhum seni mübarek kılsın.”  (Yakup da) ona takdim etti, o (İshak) da yedi. (Yakup) ona şarap da getirdi, o da içti.

26- Sonra babası İshak ona dedi ki: “Yaklaş da beni öp oğlum.

27- (Yakup da) yaklaştı ve onu öptü. (İshak)  onun elbiselerinin kokusunu aldı ve dedi ki: “İşte oğlumun kokusu, Yahve’nin bereketli kıldığı kırların kokusu gibi.

28- Yüce melekler de sana göklerin çiyinden ve yeryüzünün yağından (bereketli yerlerinden, topraklarından) versin. Bol buğday ve şarap da (versinler).

29- Halklar da sana kulluk (hizmet) etsin ve halklar sana boyu eğsin. Kardeşlerine de adonay (efendi, bey) olasın. Annenin çocukları da sana itaat etsin. Sana lanet eden mel’un, seni mübarek kılanın kendisi de mübarek olsun.”

Esav mübarek Kılınma Hakkını Yitiriyor

30- Ve öyle oldu. İshak, Yakup’u mübarek kılıdı. Ve öyle oldu. Yakup, babası İshak’ın huzurundan tam çıkmıştı ki kardeşi Esav avından döndü.

31- O da lezzetli yemek yaptı ve babasına getirdi ve dedi ki: “Babam kalksın ve oğlunun av etinden yesin ki, ruhu beni mübarek kılsın!”

Otoriteler, Esav’ın İshak’la konuşurken kullandığı “Babam kalksın ve oğlunun av etinden yesin ki, ruhu beni mübarek kılsın!” şeklindeki hitabı ile Yakup’un “Lütfen kalk ve otur da getirdiğim avımdan (av etinden) ye. Böylece ruhun beni mübarek kılsın.” şeklindeki hitap arasındaki belirgin farktan söz etmekte ve iki kardeş arasındaki karekter farklılığına dikkat çekmektedirler. Esav, babasına kaba ve emrivaki davranmakta; Yakup ise babasına karşı çok saygılı ve kibar davranmaktadır.

32- Babası İshak “Sen de kimsin?” dedi. “Ben, behor (ilk doğan) oğlun Esav’ım!” dedi.  

33- Ve İshak şiddetli şekilde sarsıldı ve dedi ki: “Hayvan avlayıp bana getiren kimdi öyleyse? Sen gelmeden önce de hepsini yedim ve onu mübarek kıldım. Ve evet, beraha (bereketli kılınma hakkı) onda kalacak.”

İshak, berahanın Ruah Akodeş (Kutsal Ruh) ile verilmiş olduğunun bilincindeydi. Dolayısıyla doğru yere gitmiş olduğu anlamına geliyor.

34- Esav, babasının sözlerini duyunca çok büyük ve acı bir çığlık attı ve babasına “Beni de mübarek kıl, ey babam!” dedi.

35- (İshak) da dedi ki: “Kardeşin bir hileyle (kurnazca/bilgece) geldi ve berahanı (mübarek kılınma hakkını) elinden aldı.”

36- (Esav) dedi ki: “İsmi boşuna Yakup (topuklu, topuk yakalayıcı) diye çağrılmıyor! İkinci defadır arkamdan geliyor.^ı (Önce) Behorluk hakkımı aldı, şimdi de berahamı (mübarek kılınma hakkımı) aldı! Bana da bir beraha (bereket) ayırmadın mı?”

^ı “arkamdan geliyor” İbranice Akav kökü. Buradaki kullanım, “hakkımı elimden almak için arkamdan fırsat kolluyor” anlamında bir deyimdir. Doğumları sırasında, Yakup, Esav’ın topuğunu tutmuştu. (Başlangıç, 25:26.)

37- (İshak) da dedi ki: “Onu sana efendin kıldım. Bütün kardeşlerini de ona kul (hizmetkar) eyledim. Onu buğday ve yeni şarapla da bağdaştırdım (destekledim, yanına yerleştirdim). Bu durumda senin için ne yapabilirim ki, oğlum?”

38- Esav da “Ey babam, sende yalnız bir tane mi beraha (mübarek kılınma hakkı) var. Beni de mübarek kıl, beni de ey babam!” dedi ve yüksek sesle ve ağlamaya başladı.

39- Babası İshak ona dedi ki: “Senin de meskenin (barınağın), yeryüzünün yağlı yerleri (verimli toprakları) ve yukarıdan göğün çiyi (yağmuru) olacak.  

40- Ancak kılıcın sayesinde yaşayacak, kardeşine de hizmet edeceksin.¹ Mağdur duruma düştüğünde de yükünü boynundan kaldıracaksın (kardeşine hizmet etme sorumluluğundan kurtulacaksın).

¹ “Kardeşine hizmet edeceksin.” Bu da bir berahadır: Yabancı bir işgalciye hizmet etmektense kardeşine hizmet etmek daha iyidir.

Yakup, Lavan’ın Yanına Kaçıyor

41- Esav da babasının Yakup’u bereketlendirdiğinden dolayı ona kin tutmaya başladı ve içinden de dedi ki: “Babam için yas tutulacak günler yakındır. O zaman kardeşim Yakup’u öldüreceğim.”

Esav’ın babasına olan saygısı eksilmiş değildir; dolayısıyla onu üzmek de istememektedir.

42- Büyük oğlunun planları Rebeka’ya (vahiy yoluyla) bildirildi. Haber gönderip küçük oğlu Yakup’u çağırdı ve ona dedi ki: “Bak, kardeşin Esav seni öldürmeyi planlayarak kendini teselli ediyor.

43- Oğlum, bana kulak ver! Şimdi kalk ve Harran’a, kardeşim Lavan’ın yanına kaç.

44- Kardeşinin öfkesi yatışana kadar da bir süre onunla kal.

45- Kardeşinin öfkesi dinip sana kızgınlığı geçip de ona yaptığın şeyi unutunca sana haber gönderir ve seni oradan alacağım. Zira ben aynı günde ikinizden de yoksun kalmak istemiyorum!”

Rebeka iyi niyetle, Esav’ın öfkesinin bir süre sonra dineceğini ummuş olabilir. Ancak, anlaşıldığı üzere Esav’ın kini hiç dinmediğinden dolayı Rebaka, oğlu Yakup’a haber gönderememiş; Yakup da 20 yıldan fazla sürgünde kalmış ve annesi ile de bir daha hiç görememiştir.

“Niçin bir günde ikinizden de yoksun kalayım ki?” ifadesi de çok ilginçtir. Çünkü Esav’ın da vefat eden kardeşi Yakup’un gömülmek üzere Mahpela mağarasına (katlı mağaraya) getirildiği gün öldüğü ve onun da kardeşi ile aynı gün gömüldüğü belirtilmektedir (bkz. Başlangıç 50:13).

46- Ardından Rebeka, İshak’a dedi ki: “Bu Hitli (Hetli) kadınlar yüzünden canımdan bezdim. Yakup da bu Hitli kızlar gibi bu memleketin kızlarından bir eş alırsa yaşamanın bana ne anlamı olacak!”

Anlaşılan Rebeka, İshak’a, Yakup’un hayatının tehlikede olduğunu söylemek istememiş ve onu Harran’a göndermek için de Hetli kadınların davranışlarını gerekçe olarak göstermiştir.

 

Bu bölümde anlatılan konular Kur’an’da yer almamaktadır.

 

28. Bab

28:1- İshak da Yakup’u çağırdı ve onu mübarek kıldı ve ona dedi ki: “Kenan kızlarından eş almayacaksın.

            İbrahim Nebi de, aynı isteği oğlu İshak için aynı şeyi istemişti. (Başlangıç, 24:2-4)

2- Kalk ve Paddan Aram’a, annenin babası Betuel’in evine git. Ve orada, annenin erkek kardeşi Lavan’ın kızlarından kendine bir eş al.

3- Her Şeye Kadir Olan (Gücü Yeten)¹ Yüce de seni mübarek kılsın ve verimli kılsın ve soyunu çoğaltsın ki soyundan halklar oluşsun.

            ¹”שַׁדַּי֙” (şedday) Her Şeye Kadir Olan (Gücü Yeten) demektir. Bu ifade Tevrat’ta 6 yerde geçmektedir. (Başlangıç, 28:3; 35:11; 49:25; Sayılar, 24:4, 16; Hezekiel, 1:24)

4- İbrahim’i mübarek kıldığı gibi, seni ve soyunu da bereketli kılsın ki Yahve’nin, İbrahim’e verdiği toprakların, üzerinde yabancı olarak yaşadığın bu toprakların varisi olasın.”

Beraha’nın Ruah Akodeş (Kutsal Ruh) ile Yakup’a verilmiş olduğunu anlayan İshak’ın, bu ayetlerde Yakup’u içtenlikle mübarek kıldığı ve ona İbrahim’e özgü berahayı özellikle verdiği görülmektedir.

5- Ardından da İshak, Yakub’u uğurladı. Yakup da, Arami Betuel’in oğlu (annesi Rebeka’nın kardeşi) Lavan’a (ulaşmak üzere), Padan Aram’a doğru yola çıktı.

Padan Aram’ın, Mezopotamya’da (Dicle ve Fırat Nehirleri arasında) ve Halep’in yaklaşık 185 km kuzeydoğusunda olan Harran (Başlangıç 27:43) olduğu düşünülmektedir.

6- Esav da İshak’ın, Yakub’u mübarek kıldığını ve onu kendisine eş almak üzere Padan Aram’a gönderdiğini ve ona “Kenan kızlarından biriyle evlenme.” dediğini öğrendi.

İshak’ın, Yakup’a verdiği ikinci berahaya, İbrahim’e söz verilmiş olan Filistin Topraklarını da kattığını gören Esav, bu berahayı kaybetmesini Hetli kadınlarla olan evliliğine bağlamıştır. Bu nedenle de İshak’a kendini sevdirmek ve ülke ile ilgili berahayı yeniden kazanmak umuduyla, İsmail’in (İbrahim Nebi’nin oğlu olan İsmail Nebi’nin) kızıyla evlenmiştir. (Raşbam)

7- Yakup’un, babasını ve annesini dinleyerek Padan Aram’a gittiğini de (gördü).

8- Esav da, Kenan kızlarının babası İshak’ı hoşnut etmediğini gördü.

9- Ve (bunun üzerine) Esav, İsmail’in yanına gitti ve sahip olduğu eşlere ek olarak kendisine İbrahim’in oğlu İsmail’in kızı, Nebayot’un da kız kardeşi olan Mahalat’ı eş olarak aldı.

Bir açıklamaya göre; İsmail, kızının Esav ile sözlendirmiş, ama evlilik gerçekleşmeden önce vefat etmiş. Bu nedenle de Mahalat’ı Esav’a veren kişi, ağabeyi Nebayot olduğu için burada onun adı geçmektedir. Ayrıca  Tora’da Malahat’ın adı sadece burada geçmektedir. Bazıları, onun 36:3’te adı geçen Basemat ile aynı kişi olduğunu belirtirler (Josephus Flavius, Antiquites 1:18:8).

Yakup’un Düşü

10- Yakup da Beer Şeba’dan ayrıldı ve Haran’a doğru yola çıktı.

11- Aşina (bilindik) yere geldi ve geceyi orada geçirdi; zira güneş batmıştı. Birkaç tane taş alıp başının çevresine dizdi ve (uyumak için) o yere uzandı.

12- Ve bir rüya gördü: Sanki yere sabitlenmiş ve başı göklere kadar erişen bir merdiven. Yüce meleklerden olan melekler de onun üzerine çıkıp iniyorlardı.

13- Ve işte, Yahve onun (Yakup’un) üzerinde belirdi ve dedi ki: “Ben Yahve’yim! Baban İbrahim’in ve İshak’ın ilahıyım (Yücesi Olanım). Üzerinde yatmakta olduğun bu toprakları sana ve soyuna vereceğim.

14- Senin de tohumun toprağın tozu gibi olacak. Batıya da doğuya da kuzeye de güneye de yayılacaksın. Yeryüzündeki tüm halklar da sen ve soyun aracılığıyla mübarek kılınacak.

15- Ve işte, Ben seninle beraberim. Gideceğin her yerde seni koruyacak ve seni bu topraklara tekrar geri getireceğim. Sana vadettiğim şeyi yerine getirinceye kadar da seni asla terk etmeyeceğim.”

16- Yakup uykusundan uyandı ve dedi ki: “Gerçekten Yahve burada ve ben bunu bilmiyordum!”

17- Korktu ve dedi ki: “Burası ne huşu (korku ve saygı) verici bir yer! Burası, yücelerin evinden başka bir yer olamaz ve burası semanın kapısıdır.”

            İbranicedeki “וַיִּֽירְא֥וּ” (vayireu) sözcüğü, azamet ve asalet karşısında duyulan büyük saygının getirdiği korku ve çekinmeyi ifade eder. Bu sözcüğün Arapça karşılığı huşudur.

18- Ve Yakup sabah erken kalktı ve başının altına yerleştirdiği taşı aldı ve onu bir anıt şeklinde dikti ve üzerine yağ döktü (onu meshetti).

            Bazı taşlara yağ dökerek onların meshedilmesi geleneği Yunanlılar, Romalılar, Hindular, Araplar ve Almanlar arasında yaygın olduğu belirtilmektedir. Ancak büyük bir ihtimakle bu sütunlar kutsanmaya ve tapılmaya başlandığından dolayı, Yüce Yahve’nin bu geleneği Musa zamanında yasakladığını şu ayette (ayette) görüyoruz: “Ne yüceler edineceksiniz, ne oyma bir put ya da sütun (dikili taş, heykel) dikeceksiniz. Ne de ülkenize, önününde secde etmek için bir taştan bir figür (heykel) koyacaksınız. Çünkü Ben, En Yüceniz Yahve’yim!” (Levililer, 26:1)

19- Ve daha önce kentin adı Luz iken, oraya Beyt-El (Yüce’nin Evi) adını verdi.

20- Ardından Yakub bir adak adadı ve dedi ki: “Eğer Yüce melekler benimle olursa ve bana kılavuzluk ederse ve bana yiyecek için ekmek, giymek için de elbise verirse (yani beni yoksulluktan korursa),

21- Babamın evine de esenlik içinde dönersem, o zaman Yahve benim en Yücem olacak!

Bu ayette ifadeler, Yakup’un henüz tam bir mümin olmadığı yada henüz Nebi olarak seçilmemiş olduğu kanaati oluşturmaktadır.

22- Sütun olarak diktiğim bu taş da Yücelerin Evi olacak. (Ey Yahve), bana vereceğin her şeyin ondalığını (1/10 zekatını) da mutlaka Senin için vereceğim.”

Bu ayetteki ifadeden de Yakup’un, Tevrat ve İncil’de ondalık olarak adlandırıln zekattan haberdar olduğu ve maddi durumunun düzelmesi durumunda Yüce Allah’ın emretmiş olduğu ondalığı vereceğinin sözünü vermektedir.

 

 

Bu bölümde anlatılan konular Kur’an’da yer almamaktadır.

 

29. Bab

Yakup, Paddan Aram’a Varıyor

29:1- Sonra da Yakup ayaklandı ve doğu insanlarının (halklarının) memleketine doğru yola çıktı.

2- Ve (ulaştığı yerde) baktı, tarlada bir kuyu gördü. İşte orada, onun yanında yatan üç koyun sürüsü vardı. Çünkü sürüler o kuyudan sulanırdı. Kuyunun ağzında da koca bir taş vardı.

3- Bütün sürüler oraya toplanınca, kuyunun ağzındaki taşı (çobanlar) yuvarlar ve davarlarını suladıktan sonra da taşı yine yerine, kuyunun ağzına geri koyarlardı.

            Bu kaya, ya içine bir hayvanın düşmesi nedeniyle suyunun kirlenmemesi ya da boşa akıp ziyan olmaması için kuyunun ağzına bırakılmış olabilir.

4- Yakup da onlara (çobanlara), “Kardeşler, neredensiniz?” dedi. (Çobanlar), “Harranlıyız” dediler.

5- Onlara “Nahor’un oğlu Lavan’ı tanır mısınız?” dedi. “Tanırız” dediler.

Lavan aslında Nahor’un oğlu değil, torunudur. Lavan, Nahor’un oğlu Betuel’in oğludur. Dolayısıyla “oğlu” sözcüğü, bazen “soyundan gelen” bazen de “ailesinden olan” anlamında kullanılır.

6- “Sağ mıdır?” dedi. “Evet, işte kızı Raşel (Rachel) davarlarla birlikte geliyor.” dediler.

Yine bir kuyu, Yahudi tarihinde başrol oynayan bir karaktere eş bulunmasına sahne olmaktadır. Nitekim İbrahim Nebi’nin hizmetkarı Eliezer de İshak’ın eşi Rebeka’yı kuyu başında bulmuştu (24:11). Yine benzer şekilde, Musa da müstakbel eşi Sippora ile kuyu başında karşılaşacaktır (Çıkış, 2:15). İbrahim ve İshak’ın hayatlarının anlatımlarında da gördüğümüz üzere, kuyular simgesel anlamda önemlidirler. Otoriteler, “bilgeliğin” kaynak sularıyla (pınarlarla) simgelendiğini söylerler.

7- (Onlara) dedi ki: “Bakın, gün (güneş) hâlâ tepede. Sürülerin toplanma vakti de değil. Neden davarı sulayıp otlatmaya gitmiyorsunuz?”

8- (Çobanlar da), “Tüm sürüler toplanana kadar yapamayız. Taşı, kuyunun ağzından (tüm çobanlar el ele verince) yuvarlayabiliyor ve davarı sulayabiliyoruz.” dediler.

9- Onlarla konuşurken Raşel de babasının davarıyla göründü. Çünkü (sürüyü) o güderdi.

10- Yakup da, annesinin erkek kardeşi Lavan’ın kızı Raşel’i ve annesinin erkek kardeşi Lavan’ın koyunlarını görürünce öne çıktı ve kuyunun ağzındaki taşı yuvarladı ve annesinin erkek kardeşi Lavan’ın sürüsünü suladı.

Yakup, kimseden yardım almaksızın, kuyunun üzerindeki taşı yerinden oynatabilmiş. Oysa normalde bu taşı kaldırmak için bir grup çobanın birlikte çabalaması gerekiyordu.

11- Ardından da Raşel’i öptü ve yüksek sesle ağladı.

Tevrat'ta Yakup’un Raşel’i tanışmadan öpmüş gibi anlatılmaktadır.  Oysa ilahi kitaplar olan Tevrat’ta ve kur’an’da çoğu kez olaylar sırasıyla ve ayrıntılı olarak anlatılmamaktadır.

  Ağlaması da; ülkesinden ve ailesinden ayrılarak yabancı bir memlekete geldiği ve kendisini garip hissettiği bir anda bir yakınını bulmanın vermiş olduğu psikolojik durumdan kaynaklanmış olabilir.

12- Ve Raşel’e, babasının kardeşi Rebeka’nın oğlu olduğunu söyledi. Raşel de koştu ve babasına haber verdi.

13- Lavan da, kızkardeşinin oğlu Yakup’la ilgili haberi duyunca onu karşılamak üzere koştu ve onu öptü ve kucakladı ve evine getirdi.¹ (Yakup), Lavan’a da tüm olanları anlattı.

¹ Önceki bablarda da (24:8) gördüğümüz gibi Lavan yine konuğunu koşarak karşılamaktadır.

14- Lavan ona dedi ki: “Sen yine ne de kemiğim ve etimsin (kanım ve canımsın).” (Yakup), onun yanında bir ay kaldı.

15- Ve Lavan ona dedi ki:  “Akrabamsın diye benim için bedava mı çalışacaksın? Bana ücretini söyle.”

16- Lavan’ın iki kızı vardı. Büyüğünün adı Lea, küçüğünün adı da Raşel’di.

17- Lea’nın gözleri hassastı (alımlıydı veya zayıftı), Raşel ise hem güzel hem de güzel görünümlüydü.

18- Yakup da Raşel’i sevdi ve (Lavan’a) dedi ki: “Küçük kızın Raşel için, 7 yıl sana kulluk (hizmet) ederim.”

19- Lavan da dedi ki: “Onu sana vermek, başkasına vermekten daha iyidir, yanımda kal (ve çalış).”

20- Yakup da Raşel için 7 yıl çalıştı. Fakat ona duyduğu sevgi nedeniyle bu (yedi yıl) ona birkaç gün gibi gelmişti.

21- (Süre dolunca) Yakup, Lavan’a dedi ki “Zaman doldu. Eşimi ver ona geleyim.”

“Ona geleyim” ifadesi, “birlikte yatmak; gerdeğe girmek” anlamına gelen bir deyimdir.

22- Lavan da bütün yöre halkını topladı ve bir ziyafet verdi.

23- Akşam olunca da kızı Lea’yı aldı ve onun (Yakup’un) yanına getirdi. (Yakup) onun (Lea’nın) yanına girdi (ve onunla yattı).

24- Lavan, şifhası (hanım hizmetkarı) Zilpa’yı da kızı Lea’ya şifha olarak verdi.

25- Sabah olunca (Yakup), bir de baktı ki (yanındaki) Lea’dır! Lavan’a “Bu bana yaptığın nedir? Yanında çalışmam Raşel için değil miydi? Neden beni aldattın?” dedi.

26- Lavan da dedi ki: “Bizim buralarda öyle yapılmaz. Küçüğü büyükten önce evlendirmeyiz.

27- (Gelin Lea’nın kutlama) haftasını doldur ve bir 7 yıl daha çalışmana karşılık onu (Raşel’i) da sana veririm.”

28- Yakup da öyle yaptı ve haftasını tamamladı. O (Lavan), kızı Raşel’i de ona eş olarak verdi.

            Yahudi geleneğinde Musa'ya kadar bir erkeğin iki kız kardeş ile evlenmesi yasak değildi. Musa’ya inen ayetler (Levililer, 18:18) ile kız kardeşleri aynı anda nikah altına almak yasaklanmıştır.

29- Şifhası (hanım hizmetkarı) Bila’yı da kızı Raşel’e şifha olarak verdi.

30- Ve (Yakup) Raşel’in de yanına girdi (onunla yattı) ve Raşel’i, Lea’dan daha çok sevdi. Ve (Lavan’a) 7 yıl daha hizmet etti.

Yakup’un Çocukları

31- Yahve de Lea’nın (Raşel kadar) sevilmediğini gördü ve onun rahmini açtı (çocuk sahibi olmasını sağladı). Raşel ise kısırdı.

32- Ve Lea hamile kaldı ve bir oğul doğurdu ve ona Ruben (bakın bir oğlan) adıyla seslendi ve “Yahve mutsuzluğumu gördü. Kocam şimdi beni sevecektir.” dedi.

33- Yine hamile kaldı ve bir oğul daha doğurdu ve “Yahve sevilmediğimi duydu ve bana bu oğlu da verdi.” dedi ve ona Şimon (O -Yüce- çilemi duydu) adıyla seslendi.

34- Yine hamile kaldı ve bir oğul daha doğurdu ve “Kocam şimdi bana bağlanır; çünkü ona üç oğul doğurdum” dedi ve bu nedenle de ona Levi (Bağlanma, tutunma) adıyla seslendi.

35- Yine hamile kaldı ve bir oğul daha doğurdu ve “Bu kez Yahve’ye şükredeceğim” dedi ve bu nedenle ona Yahuda (şükran, övmek) adıyla seslendi. Ve o da doğurmayı (bir ara) bıraktı.

 

Yakup’un Eşleri ve Çocukları:

Lea    = Ruben (1), Şimon (2),  Levi (3), Yahuda (4), İssakar (9), Zebulun (10), Dina (Kız)

Raşel = Yusuf (11), Bünyamin (12)

Bila (Raşel’in hizmetkarsi)=  Dan (5), Naftali (6)

Zilpa (Lea’nın hizmetkarsi)=             Gad (7), Aşer (8)

 

Bu bölümde anlatılan konular Kur’an’da yer almamaktadır.

 

30. Bab

30:1- Raşel de Yakup’a çocuk doğurmadığını görünce kız kardeşini kıskandı ve Yakup’a dedi ki: “Bana çocuklar ver, yoksa ölüyüm.”

2- Yakup’un da Raşel’e karşı öfkesi alevlendi ve dedi ki: “Senden rahmin meyvesini (çocuk) esirgeyen yüce melekler değil de ben miyim?”

3- Ve (Raşel) dedi ki: “İşte âmâtım (eşim olan hanım hizmetkar) Bila’dır. Onun yanına gir (onunla birlikte ol). Kucağıma doğursun ve ben de o sayede çocuk sahibi olurum.”

“אמת” (âmât) sözcüğü “hanım hizmetkar” demektir. Hanım sözcüğü de kız ve kadınlara verilen sandır. “Âmât” sözcüğü, Kur’an’da da “أَمَةٌ” (emet) şeklinde (Bakara, 2:221) geçmektedir.

4- Ve (Raşel) şifhası (hanım hizmetkarı) Bila’yı eş olarak ona verdi. Yakup da onun yanına girdi (onunla birlikte oldu).

5- Bila da hamile kaldı ve Yakup’a bir oğul doğurdu.

6- Raşel de “Yüce melekler hükmümü (benimle ilgili kararı) yerine getir. Duamı da duydu ve bana bir oğul verdi.” dedi ve bu nedenle ona Dan (hüküm verdi) adıyla seslendi.

7- Raşel’in şifhası (hanım hizmetkarı) Bila yine hamile kaldı ve Yakup’a ikinci bir oğul daha doğurdu.

8- Raşel de “Kız kardeşimle eşitlenmek için Yüce meleklerin tüm dolambaçlı yollarını kullanarak çabaladım ve başardım.” dedi ve ona Naftali (Çaba) adıyla seslendi.

9- Lea da (bir süredir) dayanmayı (çocuk sahibi olmayı) bıraktığını görünce, şifhası (hanım hizmetkarı) Zilpa’yı aldı ve Yakup’a eş olarak verdi.

10- Şifhası (hanım hizmetkarı) Zilpa da Yakup’a bir oğul doğurdu.

11- Lea da “Uğur geldi!” dedi ve ona Gad (Uğur) adıyla seslendi.

12- Lea’nın şifhası (hanım hizmetkarı) Zilpa, Yakup’a ikinci bir oğul daha doğurdu.

13- Lea da “Mutlu oldum! Kızlar da beni mutlu edecek.” dedi ve ona Aşer (Mutlu) adıyla seslendi.

14- Ruben de hasat günlerinde (baharın son zamanlarında) gitti ve kırda adamotu buldu ve annesi Lea’ya getirdi. Raşel de Lea’ya dedi ki: “Lütfen oğlunun getirdiği adamotundan bana da ver.”

15- (Lea) ona dedi ki: “Kocamı aldığın yetmedi mi? Oğlumun adamotlarını da mı alacaksın?” Raşel de “Pekala! Oğlunun adamotlarına karşılık o (Yakup) bu gece seninle yatacak.” dedi.

O akşam Yakup, Raşel’in çadırında kalacaktı. Fakat Raşel, adamotları karşılığında, bu hakkını (sırasını) Lea’ya vermektedir.

16- Yakup da akşam tarladan geldi. Lea da onu karşılamaya çıktı ve dedi ki: “Yanıma gelmelisin, çünkü seni oğlumun adamotlarıyla kiraladım.” O (Yakup) da gece onunla birlikte yattı.

17- Yüce melekler de Lea’yı (duasını) dinledi ve (Lea) hamile kaldı ve Yakup’a beşinci bir oğul doğurdu.

18- Lea da “şifhamı (hanım hizmetkarımı) kocama verdiğim için yüce melekler ödülümü verdi.” dedi ve ona İssakar (ödül var) adıyla seslendi.

Normal şartlarda bir kadının başka bir kadını kocasına eş olarak vermesi beklenmedik bir durumdur. Ancak Lea, sadece ve sadece İsrail oğullarında  daha fazla pay elde edebilmek için kıskançlığı bir kenara bırakmış ve Zilpa’yı Yakup’a eş olarak vermiştir. Bunun üzerine Allah da onu daha fazla çocukla ödüllendirmiştir.

19- Ve Lea yine hamile kaldı ve Yakup’a altıncı oğlunu doğurdu.

20- Ve Lea “Yüce melekler bana hayırlı¹ lütuflar lufetti. Kocam da kalıcı olan evini artık benimle yapacaktır (benimle yaşayacaktır); çünkü ona 6 oğul doğurdum.” dedi ve ona Zebulun (İkametgah) adıyla seslendi.

            ¹ “ט֖וֹב” (tov, tôvb) sözcüğü kelimesi iyi, güzel, faydalı demektir, bağlama göre hayır veya hayırlı anlamına da gelebilir.

21- (Lea) daha sonra da bir kız doğurdu ve ona Dina adıyla seslendi.

22- Yüce melekler, Raşel’i de anımsadı ve onun duasını işitti ve yüce melekler onun rahmini açtı.

23- Ve (Raşel) hamile kaldı ve bir oğul doğurdu ve dedi ki: “Yüce melekler utancımı kaldırdı.

24- Ve “Yahve bana bir oğul daha versin!” dedi ve ona Yusuf (ekleyecek/bir tane daha verecek) adıyla seslendi.

Yakup’un Sürüleri Artıyor

25- Ve öyle oldu. Raşel, Yusuf’u doğurunca Yakup da Lavan’a dedi ki: “Artık beni yolcu et de yerime, yurduma gideyim.  

26- Ve sana olan hizmetime karşılık eşlerimi ve çocuklarımı ver de gideyim. Sana nasıl hizmet ettiğimi biliyorsun.”

27- Lavan da dedi ki: “Eğer gözünde beğeni kazandıysam (benden hoşnutsan) lütfen (kal). Yahve’nin, senin sayende beni mübarek kıldığını kehanet yoluyla öğrendim.

28- Ve dedi ki: (benim için yaptıklarının) ecrini (karşılığını, ücretini, ödülünü) sen belirle, vereceğim.”

29- (Yakup) ona dedi ki: “Senin için nasıl çalıştığımı ve sürünün benimleyken nasıl geliştiğini sen biliyorsun.

30- Ben de gelmeden önce az şeye sahiptin. Benim gelişimle de (servetin) gitgide çoğaldı. Sayemde de Yahve seni bereketli kıldı. Peki ama ben de kendi evim için ne zaman bir şeyler yapacağım?”

31- Lavan, “Sana ne vereyim?” dedi. Yakup da dedi ki: “Bana bir şey verme! Şu önerimi kabul edersen, yine sürünü güder ve hayvanlarına bakarım.

32- Bugün sürünün içinde (seninle birlikte) gezeyim. Arasından gerek noktalı gerekse de çizgili kuzuları ve koyu işaretlere sahip tüm koyunları ve keçilerden de çizgili ya da noktalı olanları çıkar. Onlar benim ücretim olsun.

33- Doğruluğum da yarın (ileride) benim için ispat olacak. Ücret olarak aldıklarımı incelersin. (Bana ait olanları denetlediğinde) elimdeki keçilerden noktalı ve çizgili, koyunlardan da koyu renk işaretli olmayan her biri çalıntıdır (onları çalmışım demektir).”

34- Lavan da “Kabul. Umarım söylediğin gibi olur!” dedi.

35- Ve (Lavan), o gün halkalı ve çizgili tekeleri, noktalı ve çizgili tüm keçileri; üzerinde beyazlık olanların hepsini, koyunlardan da koyu renk işarete sahip olanların tümünü çıkardı ve bunları oğullarına teslim etti.

Lavan, bu hilesi sayesinde Yakup’ta kalan tamamen beyaz ve tamamen siyah hayvanların, önemsiz bir sayıda özel işaretli hayvan doğuracağını varsayar ve anlaşmayı duraksamadan kabul eder.

36- Ardından da Yakup ile (ayırdığı o sürünün) arasında üç günlük yol kadar uzaklık (yaklaşık 165 km) bıraktı. Yakup da Lavan’ın kalan davarını gütmeye devam etti.

Ek bir tedbir olarak, Lavan Yakup’un sürüleriyle geride kalanlar arasına büyük bir mesafe koydu ve hayvanların karışıp çiftleşmeleri olasılığını da ortadan kaldırmayı amaçladı.

Tüm bunları yapmak Lavan’ın doğal hakkı gibi görünmektedir; ne de olsa bir iş anlaşmasında herkes kendi çıkarını gözetmek durumundadır. Fakat ikiyüzlü Lavan uygulama safhasında anlaşmaya uymamıştır. Lavan’ın ikiyüzlülüğünün boyutlarını tamamıyla kavramak olanaksızdır.

Lavan’ın 35’inci ayette (ayette) detaylıca anlatılan hilesi dışında bir sonraki ayetlerde (31:1-42) Yakup’un, Lavan’ın elinden ne kadar çektiğini anlayabiliriz. Yakup’un oradaki savunmasına karşın Lavan’ın tek kelime cevap vermemesi dikkat çekicidir. Lavan Yakup’un haklı olduğunu, onun sadakatini ve dürüstlüğünü bilmektedir. Aslında aşağıda da belirtildiği gibi, bir işçinin işverene yönelik sorumluluklarının en yüksek standartları – onu her fırsatta aldatmaya çalışan (bkz. 31:36-42) bir sahtekarla uğraşmasına rağmen – Yakup’un davranışlarından yola çıkılarak belirlenmiştir. Otoriteler Lavan’ın tam olarak ne yaptığı konusunda farklı görüşler belirtirler; fakat Yakup’un daha sonraki suçlamasından anlaşıldığı üzere, Lavan anlaşmanın şartlarını tek taraflı olarak onlarca kez (31:41) Yakup’un aleyhine değiştirmiştir.

37- Yakup da kendine kavak, badem ve çınar dalları aldı ve dalların beyazını kısmen açıkta bırakacak şekilde soyarak, üzerlerinde beyaz şeritler oluşturdu.

38- Ve soyduğu bu çubukları oluklara (su yalaklarına), davarın tam karşısına dikti. Orası çiftleştikleri yerdi.

39- Çubukların önünde çiftleşince de çizgili, noktalı, benekli (yavrular) doğuruyorlardı.

40- Yakup da yavruları ayırıyordu. Lavan’ın sürüsündeki davarların da halkalılara ve tüm koyu renk işaretlilere bakmalarını sağlıyordu. Kendi sürülerini de ayrı yetiştirip, Lavan’ın sürüleriyle birleşmelerine izin vermiyordu.

Yakup da dayısının hilesi üzerine, yeni doğan her işaretli yavruyu ayırıp, sadece bunlardan oluşan bir başka sürü oluşturmuş ve bu sürüyü, diğerlerinin görebileceği şekilde önlerinde tutmuş. Bu şekilde arkadaki sürü bir şekilde etkilenip yeni çizgililer üretmişler.  Ayrıca ayıklanmış olan çubukları sadece erken doğuran kuvvetli sürülerin çiftleşmesinden önce yerleştirmiş, böylece en güçlü hayvanların kendisinde kalmasını garantilemiştir. Bir sonraki babta Yakup’un bu yöntemi, melekler sayesinde öğrendikten sonra uyguladığı anlaşılmaktadır. (bkz. 31:10-12).

41- Ve öyle oldu. Güçlü hayvanlar kızıştıklarında, çiftleşme çubukların önünde gerçekleşsin diye Yakup çubukları hayvanların gözleri önüne, oluklara yerleştiriyordu.

42- Ancak davar içinde zayıf olanlar için (çiftleştiklerinde, çubuk) yerleştirmiyordu. Böylece zayıflar Lavan’ın, güçlüler de Yakup’un oldu.

43- Ve adam (Yakup) fazlasıyla çoğaldı (zenginleşti). Çok sayıda davarın (koyun, keçi sürüsü) yanında, şifhaları (kadın hizetkarları) ve kulları (erkek hizmetkarları), develeri ve eşekleri oldu.

 

Bu bölümde anlatılan konular Kur’an’da yer almamaktadır.

 

31. Bab

Yakup, Lavan’dan Kaçıyor

31:1- Lavan’ın oğullarının “Yakup, babamıza ait olan her şeyi aldı. Tüm bu serveti babamıza ait mallardan edindi.” dediği (Yakup’un) kulağına geldi.

2- Yakup da Lavan’ı gördü; o da eskisi gibi dostça değildi.

3- Yahve de Yakup’a, “Atalarının topraklarına, akrabalarının yanına dön. Yanında olacağım.” dedi.

Hislerini saklamakta usta olan Lavan’ın duyguları, oğullarınınki kadar dışa vurulmamıştır, fakat o bile davranışlarıyla Yakup’a olan tavrını gizleyememiştir. Haran’da 20 yıl çalıştıktan sonra, Yakup ailesiyle birlikte Filistin topraklarına dönmek için oradan ayrılmaya karar verir. Lavan’ın ailesinin Yakup’un başarısından rahatsızlık duyduğu anlaşıldığı zaman bu kararın verilmesi çabuklaşmıştır.

Yakup, eşlerinin rızasını elde ediyor

4- Yakup da Raşel ve Lea’ya haber gönderdi ve sürüsünün yanına, çayıra çağırdı.

5- Ve onlara dedi ki: “Görüyorum ki babanızın yüzü eskisi gibi bana dönük değil (eskisi gibi davranmıyor). Ancak babamın Yücesi benimle birlikte.

            Yakup, sorumluluk bilincine sahip bir aile lideri olarak eşleriyle istişare etmektedir.

6- Var gücümle de babanıza hizmet ettiğimi sizler de biliyorsunuz.

7- Ancak babanız beni dolandırdı ve ücretimi (hakkım olanı, aleyhime) onlarca kez değiştirdi. Yine de yüce melekler, bana kötülük etmesine izin vermedi.

8- (Babanız) “Ecrin (karşılığın, ücretin, ödülün)  noktalı olanlar’ dediğinde, sürü noktalı (yavrular) doğurdu; ‘Ecrin çizgili olanlar’ dediğinde de  sürü çizgili (yavrular) doğurdu.

9- Böylece yüce melekler de babanızın hayvanlarını aldı ve bana verdi.

10- Ve öyle oldu. Sürü çiftleştiği vakit gözlerimi kaldırdım ve bir rüya gördüm. Keçilerle çiftleşen tekeler çizgili, noktalı ve benekli idi.

Yakup burada ilk kez olarak, kendi ücretini belirleyecek hayvanların doğumunu sağlayan ilginç çiftleştirme yöntemlerini, Lavan’ın hilekarlığından kaynaklanan kaybı telafi edebilmesi için kendisine bir rüya ile Allah’ın öğrettiğini açıklamaktadır.

11- Yüce meleklerden bir melek de bana “Yakup!” dedi, “Buyur, emret!” dedim.

“הִנֵּֽנִי” (hınneni) ifadesi “Buyur, emret!” anlamına gelmektedir. Arapçadaki “لَبَّيْكَ” (Lebbeyk) ifadesi de aynı anlamda gelmektedir.

12- Ve dedi ki: “Gözlerini kaldır; sürünün üzerine çıkan tüm erkek hayvanları (koç ve tekeler) halkalı, noktalı ve benekli olduğunu göreceksin. (Bu), Lavan’ın sana yaptıklarını gördüğümün işarettir.

13- Ben de Beyt-El’deki (Yüce Olanın Evi’ndeki) Yüce Olanım! Orada bir sütunu meshetmiş ve Bana bir adak adamıştın. Şimdi kalk ve bu memleketten çık ve doğduğun topraklara dön.”

14- Raşel ile Lea da dediler ki: “Babamızın evinde hâlâ pay ve mirasa sahip miyiz ki?

15- Onun gözünde birer yabancı değil miyiz? Bizi sattı ve bedelimizi de yedi.

16- Yüce meleklerin, babamızdan almış olduğu tüm servet de zaten bize ve çocuklarımıza aittir. O halde yüce melekler sana her ne dediyse yap!”

17- Yakup da çocuklarını ve eşlerini develere bindirdi ve yola koyuldu.

“Yakup, çocuklarını ve eşlerini”; Esav için bu sıralama Yakup’un tam tersidir: “Esav eşlerini, oğullarını, kızlarını…” (36:6). Çünkü Esav sadece kendi kişisel tutkularını tatmin etme amacıyla evlenmiştir; çocukları ise her zaman ikinci plandadır. Yakup için ise sorumlu olduğu bir ulusu dünyaya getirmektir (Gur Arye).

18- Bütün sığırlarını ve edindiği servetini ve Paddan Aram’dan satın aldığı hayvanları da aldı ve babası İshak’ın yanına, Kenan diyarına gitmek üzere yola çıktı.

19- Lavan da davarını kırkmak üzere gitmişti. Raşel de babasının elohimlerini (yücelerini/putlarını)¹ çaldı.

¹ Bunlar, insan şeklindeki heykelciklerdi (1. Samuel 19:13). Putlar, genellikle tanrıları veya tanrısal güçleri temsil eder. Putperestler de bunlara tapınır, dualarının desteklenmesi için aracı kılar veya kendilerine ruhsal yönden rehberlik ettiklerine, ruhsal yönden büyümelerine katkıda bulunduklarına inanırlar.

20- Ve Yakup, Arami Lavan’ın kalbini çaldı (ona yanlış bir izlenim verdi).

Yakup, Lavan ve oğullarının kendisiyle ilgili memnuniyetsizliklerinden haberdar değilmiş izlenimini vermiştir. Bu nedenle Lavan, Yakup’un ayrılmaya niyeti olduğunu hiç düşünmemiştir. Aksi takdirde Lavan Yakup’un gitmesini engelleyecek önlemler alırdı. Lavan’ın böyle yapacağı da sonraki ayetlerden anlaşılmaktadır.

21- Böylece sahip olduğu her şeyle birlikte kaçtı ve kalkıp nehri (Fırat Nehrini) geçti ve yüzünü Gilead dağına doğru çevirdi.

Yakup, bilinçli olarak gösterişli bir şekilde ayrılmaktadır. Sürülerinin başına geçmekte, tüm servetini sistemli bir biçimde toplamaktadır. Böylelikle Lavan’ın adamları durumdan şüphelenmeyecektir. Zira onun böyle açık bir şekilde gittiğini görenler, bu ayrılışın Lavan’ın bilgisi ve rızası dahilinde gerçekleştiği sonucuna varacaklardır. Eğer tüm bunları gizlilik içinde yapmış olsa, onun bir kaçak olduğunu herkes hemen anlayacaktır (Abravanel).

Gilad Dağları; Ürdün Nehri’nin doğusunda, Yabok Nehri’nin kuzeyinde, Fırat Nehri’nden de 550 km kadar güneyde bulunan dağlardır.

Lavan, Yakup’un Peşine Düşüyor

22- Üçüncü gün Yakup’un kaçtığı Lavan’a bildirildi.

23- (Lavan) yakınlarını da yanına alıp 7 günlük yol boyunca (Yakup’u) arkasından takip etti ve Gilad Dağı’nda ona yetişti.

Yakup, Lavan’dan üç gün önce başladığı bu yolu, ailesi ve sürüsüyle birlikte yaklaşık 10 günde almıştır. Yanında sürü ve küçük çocuklar olmayan Lavan ise bu yolu 7 günde almış.

24- Yüce melekler de o gece Arami Lavan’a rüyayla göründü ve ona dedi ki: “Sakın! Yakup ile hayır yada şer hiçbir şey konuşma.”

Lavan hem bir sahtekar hem de yanındakiler gibi bir putperest olmasına rağmen, Allah, Yakup’un onuruna Lavan’a rüyasında görünmektedir; tıpkı daha önce İbrahim’in eşi Sara için avimeleke (krala) rüyasında göründüğü gibi (Başlangıç, 20:3-7)

“İyi ya da kötü hiçbir şey konuşma”; Allah, bu sözleri Lavan’ın ağzını hiç açmaması gerektiği anlamında söylememektedir. Burada Lavan’ı, Yakup’a kötülük bir yana, iyilik yapmaktan bile söz etmemesi konusunda uyarmaktadır. Çünkü kötülerin iyiliği, iyiler için kötüdür.

25- Ve Lavan, Yakup’u geride bıraktı. Yakup, çadırını tepeye kurmuştu, Lavan ise yakınlarını Gilad Dağı’nda konaklattı.

26- Ve Lavan, Yakup’a dedi ki: “Ne yaptın! Beni kandırdın ve kızlarımı da kılıç esiri (savaş tutsağı) gibi götürdün!

27- Neden gizlice kaçtın ve bana hiçbir şey söylemeyerek beni aldattın? Oysa seni sevinçle; şarkılarla, tef ile ve saz ile uğurlardım!

28- Torunlarımı ve kızlarımı da öpmeme bile izin vermedin ve aptallık ettin!

29- Size zarar verecek güce sahibim. Ancak babanızın Yücesi dün gece bana konuştu ve ‘Sakın! Yakup’la ne hayır ne de şer (bir şey) konuşma.’ dedi.

30- Ve artık gittiğine göre, babanın evini çok özlediğin içindir. Ama yücelerimi (putlarımı) neden çaldın ki?”  

31- Yakup da dedi ki: “Çünkü korktum ve dedim ki kızlarını zorla elimden alırsın.

32- Yücelerini (putlarını) kimin yanında bulursan, o (benimle) yaşamasın. Akrabalarımızın huzurunda kendin ara, eşyalarımın arasında da sana ait ne bulursan al.” Ancak Yakup, Raşel’in onları çaldığını bilmiyordu.

33- Lavan da Yakup’un çadırına ve Lea’nın çadırına ve iki (hanım) hizmetkarın çadırına baktı, ancak bulamadı. Lea’nın çadırından çıktığında Raşel’in çadırına girdi.

34- (O esnada) Raşel putları almış, devenin semerine koymuş ve üzerlerine oturmuştu. Lavan da bütün çadırı aradı ama bir şey bulamadı.

35- Ve (Raşel) babasına dedi ki: “Senin önünde kalkamadığım için efendim kızmasın; çünkü kadınların tavrı benimledir (regl oldum).” (Lavan) aradı, ama (putları) bulamadı.

36- Bu Yakup’un çok ağırına gitti¹ ve Lavan’la tartışmaya başladı. Yakup, Lavan’a çıkışarak dedi ki: “Suçum ne? Ne günah işledim ki böyle öfkeyle peşime takıldın?

¹ Aslında araması için Lavan’ı bizzat Yakup davet etmiştir. Ancak Yakup, Lavan’ın eşyaları karıştırmak için bir bahane uydurdu şeklinde bir kanaatine varmış ve bunun için sinirlenmiş olabilir.

37- Bütün eşyalarımı aradın, evinin eşyalarından neyi bulabildin? Benim akrabalarımla seninkilerin huzurunda ortaya koy ki, ikimiz arasında hakemlik etsinler!

38- 20 yıldır yanındayım. (Bu süre içinde) koyunların ve keçilerin düşük yapmadılar. Süründen de bir koç bile yemedim.

39- Hiçbir zaman sana (vahşi hayvanlarca) parçalanmış bir hayvan da getirmedim ve kaybı şahsen üstlendim. (Buna rağmen) gündüz çalınanı da gece çalınanı da benden sordun.  

40- Ve beni; gündüzleri sıcak, geceleri de kırağı yedi bitirdi. (Mallara bir şey olmasın diye) uyku da gözlerimden göçtü.

41- Ve bu evinde geçirdiğim 20 yılımın hesabıdır; İki kızın için senin hesabına 14 yıl çalıştım, sürüne de 6 yıl (çobanlık ettim). (Ama hep hile yaptın) ücretimi de onlarca kez değiştirdin!

Yakup, Lavan’ın hilekarlığına gönderme yapmaktadır. Bu hilekarlık, onun sadece RAşel için 7 yıl çalışmak yerine, iki eş için 14 yıl çalışmasına neden olmuştur. Ancak Yakup, Lea’nın duygularını düşünerek üstü kapalı bir dil kullanmaktadır (Rabi Hoffmann)

42- Ve babamın ilahı (yücesi olan) ve İbrahim’in ilahı ve İshak’ın mededi^ı benimle olmasaydı, şimdi sen beni eli boş gönderirdin! Yüce melekler de çaresizliğimi ve avuçlarımın emeğini (verdiğim emeği) gördü ve dün gece (seni) uyardı!”

             “İshak’ın Mededi” ifadesiyle, onun kurban edileceği sırada yaşadığı “korku ve dehşet” nedeniyle Yüce’nin ona ettiği yardımın kasdedildiği belirtilmektedir.

43- Lavan da dedi ki: “Kadınlar benim kızlarım, çocuklar da benim çocuklarım, sürüler de benim sürülerimdir. Burada gördüğün her şey de bana ait. (Yine de) kızlarıma ya da doğurdukları çocuklara bugün ne yapabilirim ki?

44- Şimdi gel de ben ve sen bir antlaşma yapalım. Ve (bu antlaşma) aramızda tanık olsun.”

45- Yakup da bir kaya parçası aldı ve onu anıt olarak dikti.

46- Ve kardeşlerine¹ dedi ki “Taş toplayın!”  Herkes taş getirdi ve bir yığın yaptılar ve orada, yığının yanında yemek yediler.²

¹ Yakup sulh sağlandığı için her iki tarafın erkekleri için kullanmış olabilir. Çünkü 54’üncü ayette Yakup’un verdiği yemeğe herkesi davet ettiğini anlıyoruz; 55’inci ayette da Lavan ve adamlarının sabah geri döndüklerini görüyoruz.

² Yemek antlaşma töreninin bir parçasıdır ve antlaşmayı iki tarafın da kabul ettiğini göstermektedir (Radak).

47- Lavan da buna (taş yığınına) Yegar Saaduta adını verdi. Yakup da ona Gal’ed adını verdi.  

48- Lavan da dedi ki: “Bugün bu yığın, seninle aramızda bir tanıktır. Bu yüzden Gal’ed adını verdi. 

“Yegar Saaduta” Lavan’ın anadili olan Aramicede; Gal’ed ise İbranice’de “Tanık Yığın” ya da “(bu) yığın tanıktır” anlamına gelir (Raşi).

49- Ve adı “Mitspa” (gözeten) olsun. Çünkü dedi ki: “Birbirimizden uzak olduğumuzda da Yahve benimle senin aranı gözetsin.

50- Ve eğer kızlarıma kötü davranır yada başka kadınlarla evlenirsen, yanımızda kimse olmasa da bak Yüce melekler seninle benim aramda tanıktır.”

Lavan’ın ateş püsküren tavrı sona ermiş, aklı başına gelmiştir. Yakup’tan, sanki onun o kadar yıldır örnek bir eş ve baba olduğunu hiç görmemiş gibi kızlarına iyi davranacağına dair söz vermesini istemektedir. Antlaşma iki bölümden oluşmaktadır: 1- Yakup Lavan’ın kızlarına kötü davranmayacaktır (48-50); 2- Taraflar belirli bir sınır çizgisini kötü niyetle geçmeyecektir (51-53).

51- Lavan da Yakup’a dedi ki: “İşte bu yığın (taş yığını) ve işte seninle aramıza diktiğim sütun (anıt).

52- Bu yığın ve sütun birer tanık olsun. Bu yığının ötesine geçip de sana kötülük etmeyeceğim. Sen de bu yığını ve bu sütunu bana zarar vermek için geçmeyeceksin.

53- (Antlaşmaya uymadığımız takdirde de) İbrahim’in Yücesi de Nahor’un Yücesi de babalarının Yücesi de aramızda hüküm versin.” Yakup da babası İshak’ın mededi (korku ve dehşeti) üzerine yemin etti.

54- (Ardından) Yakup da dağda bir kesim yaptı (hayvan kesti) ve kardeşlerini yemeye davet etti. Yemek yediler ve bütün geceyi dağda geçirdiler.

55- Lavan da sabah erkenden kalktı ve torunlarını ve kızlarını öptü ve onları mübarek kıldı. Sonra da evine döndü.

 

Bu bölümde anlatılan konular Kur’an’da yer almamaktadır.

 

32. Bab

Yakup, Esav’la Karşılaşmaya Hazırlanıyor

32:1- Yakup yoluna devam etti ve yüce meleklerin melekleri onu karşıladı.

2- Yakup da onları görünce “Burası yüce meleklerin iki ordugahıdır.” dedi ve oraya Mahanayim (İki Ordugah) adını verdi.

3- Yakup da kendisinden önce, Edom çayırının¹ Seir bölgesindeki kardeşi Esav’a melekler² gönderdi.

¹ Buraya anlaşıldığı üzere Esav nedeniyle bu şekilde adlandırılmıştır. (Bkz: Başlangıç, 25:30)

² İbranice “Malakim”, melekler yani “haberciler/elçiler” anlamına da gelir.

4- Ve onlara şu talimatı verdi: “Adoni (Efendim) Esav’a deyin ki: ‘Kulun (hizmetkarın) Yakup diyor ki: ‘Şimdiye kadar Lavan’ın yanında yabancı olarak kaldım.

Yakup, talimatında, Esav’dan “Adoni” yani “Rabbim, Efendim, beyim”; kendisinden ise “Esav’ın kulu” yani “Esav’ın hizmetkarı” olarak söz etmektedir. Bu, sayede Esav, Yakup’un kendisine büyük bir saygı duyduğunu anlayacaktır.

5- Ve öküzlere ve eşeklere ve davarlara ve kullara (erkek hizmetkarlara) ve şifhalara (hanım hizmetkarlara) sahip oldum. Efendimi de hoşnut etmek için önceden haber gönderiyorum.”

6- Melekler (elçiler), Yakup’a döndüler ve “Kardeşine, Esav’a ulaştık. O da yanında 400 adamı ile seni karşılamaya geliyor!” dediler.

Yakup babasının berahasını aldıktan sonra, Esav’ın intikam tehdidinden korunmak için evden uzaklaşmak zorunda kalmıştı (Başlangıç, 27:1-45). Ve Yakup, Lavan’ın yanında da 20 yıl geçirdikten sonra babası İshak’ın yaşadığı topraklarına dönmektedir.

7- Yakup çok korkmuş ve daralmıştı. Beraberindekileri, davarı, sığırları ve develeri iki bölüğe (gruba) ayırdı.

8- Ve dedi ki: “Esav bir bölüğe gelir ve onu vurursa, geride kalan bölük kaçabilecek.”

Yakup yanındakileri (adamlarını) ve sürülerini riski azaltmak için bölmüştü, fakat eşlerini ve çocuklarını ayırmadı.

9- Sonra da şöyle dua etti: “Ey atam İbrahim’in Yücesi ve Ey babam İshak’ın Yücesi Yahve! Bana, dedin ki: ‘Ülkene ve akrabalarının yanına dön, ben de sana iyilik yapacağım.’

Dua. Bu, Yakup’un üç aşamalı planının ikinci bileşenidir. Yakup, Allah’ın yardımı olmadan, insanın tüm plan ve çabalarının boşa olacağını bilmektedir.

10- Ben kuluna gösterdiğin iyiliklerin ve hakikatlerin (gerçeklerin) tümünün karşısında küçüldüm (lütuf ve ihsanına layık değilim). Zira şu Ürdün’ü (bir ülkeyi sadece elimdeki) asamla geçtim. Şimdi ise iki bölüğe dönüştüm (gücüm ikiye bölündü).

11- Ve yalvarırım beni kardeşimin elinden, Esav’ın elinden kurtar. Çünkü gelip beni ve çocuklu anneleri vurmasından korkuyorum.

12- Sen de demiştin ki: ‘Sana mutlaka iyilik yapacağım ve senin tohumunu (soyunu) denizin kumu gibi yapacağım.”

13- Ve o geceyi orada geçirdi. Yanında bulunanlardan da kardeşi Esav’a hediye seçti.

14- (Hediyeler:) 200 dişi keçi ve 20 teke ve 200 koyun ve 20 koç,

15- Ve yavrularıyla birlikte 30 emziren deve ve 40 inek ve 10 boğa ve 20 dişi ve 10 erkek eşek.

Yakup iyi niyetini göstermek ve itaatkarlığını tekrarlamak için, yüklü bir hediye, daha doğrusu bir dizi hediye göndermektedir. Bu şekilde Esav’ın öfkesini dindirmeyi ummaktadır.

16- Bunları da ayrı sürüler halinde hizmetkarlarına verdi ve onlara, “Önüme geçin ve sürüler arasında belli bir mesafe bırakın.” dedi.

17- Öndekine de şu talimatı verdi: “Kardeşim Esav seninle karşılaştığında ve sana ‘Sen kiminsin? Nereye gidiyorsun? Bu önündekiler kimindir?’ diye sorarsa;

18- ‘Bunlar kulun Yakup’a aittir; Efendime, Esav’a gönderilen bir hediyedir. O da işte arkamızda.” diyeceksin.

19- Ve ikinciye (sürüye) de üçüncüye de sürüyü takip edenlerin hepsine de talimat verdi: ‘Esav’ ile karşılaştığınızda siz de onunla bu şekilde konuşacaksınız.

20- Ve ‘Kulun Yakup arkamızdan geliyor’ diyeceksiniz. Ve dedi ki: “Önümden giden hediyeyle (Esav’ı) yatıştırmış olur ve onu ancak (yatıştıktan) sonra görürüm. Belki o zaman beni affeder.”

Kime aitsin?… – Eğitsel anlamda, Esav’ın soruları iki kategoriye düşer:

1- “Kime aitsin? – Kimden yanasın; kime sadıksın? – Nereye gidiyorsun? – Hayattaki amacın nedir?”. Bu sorulara Yakup’un hizmetkarları – ve tarih boyunca Yakup’un takipçileri – her zaman Yakup’a bağlı olduklarını ve öyle kalacaklarını söyleyerek cevap vereceklerdir.

2- “Önündekiler kimin? – Sahip olduğunuz bu şeyler sadece sizin mi; yoksa toplumun yararına katkıda bulunmayı düşünür müsünüz?”. Yakup’un bu soruya cevabı olumludur. Yahudiler vergilerini öderler ve yaşadıkları ülkelerin daha iyi hale gelmesi için gayret gösterirler. Fakat bu bağlılık bir ön şarta bağlıdır: “İşte Yakup arkamızda”. Sadık birer vatandaş olmamıza karşın, bizi asıl şekillendirenin, Yakup’un idealleri olduğunu hiçbir zaman unutmamamız gerekir (Rabi Yusuf Dov Soloveitchik).

21- Böylece Hediye (Yakup’dan) önce gitti. Kendisi de o geceyi (konaklamış olduğu yerde) kampta geçirdi.

22- Gece vakti de kalktı ve iki eşini ve iki şifhasını (hanım hizmetkarını) ve on bir çocuğunu yanına aldı ve Yabok’un (Yabok Irmağının) sığ yerinden geçti.

Yabok Irmağı, Ürdün Nehri’ni doğudan besleyen kollardan biridir. Kineret (Tiberya) Gölü ile Ölü Deniz’in yaklaşık olarak tam arasındadır. Yakup ve yanındakiler, bu nehrin geçişe uygun sığ bölümünden karşıya geçmiştir.

23- Onları alıp nehri geçirdikten sonra tüm mallarını da (nehrin diğer yanına) geçirdi.

24- Ve (böylece) Yakup yalnız kaldı. Bir yabancı da (ortaya çıkıp) şafak sökene kadar onunla güreşti.

25- (Yabancı) üstün gelemediğini görünce (Yakup’un) uyluk yuvasına vurdu. Yakup’un kalçası da onunla güreşirken yerinden çıktı.

Uyluk yuvası – Ya da “kalça kemiği”; uyluğun kalçayla birleştiği yer

26- Ve (yabancı) dedi ki: “Bırak gideyim! Şafak söküyor!” (Yakup), “Beni mübarek kılmadıkça seni bırakmam.” dedi.

27- (Yabancı) dedi ki: “Adın ne?” (Dedi ki:) “Yakup.”

28- Ve dedi ki: “Artık adına Yakup değil, İsrail denilecek. Çünkü yüce meleklerle ve insanlarla mücadele ettin ve galip geldin.”

Melek bir beyanda bulunmaktadır: “Esav’ın belirttiği gibi topuklu, topuk yakalayıcı anlamına gelen (bkz. 27:36) “Yakup” şeklindeki ismi hak ettiğin söylenmeyecek.” Bunun yerine Yakup’a ek olarak “Sarut” yani “Üstünlük/Galibiyet” sözcüğünden gelen İsrail (yücenin yöneticisi/savaşçısı) ismi ile anılacaksın.

29- Yakup da “Lütfen bana adını söyle.” dedi. (Yabancı) “Neden adımı soruyorsun ki?” dedi ve ardından onu (Yakup’u) mübarek kıldı.

30- Yakub da o yerin adını Peniel (yücenin yüzü) koydu ve dedi ki: “Yüce melekleri yüz yüze gördüm ve (buna rağmen) canım bağışlandı.

31- Peniel’den ayrılırken güneş onun (Yakup’un) üzerine ışıdı. Uyluğundan dolayı da aksıyordu.

32- Bu nedenle İsrail oğulları, bugüne kadar uyluk çukuru üzerinde bulunan uyluk damarındaki siniri (tendonu, siyatik siniri) yemezler. Zira (yabancı) Yakup’un uyluk yuvasına, yerinden oynamış sinirin olduğu yere dokundu.

Siyatik siniri. Bu, bacaktaki büyük ve ana sinirdir ve omuriliğin arkasından çıkıp bacağın iç kısmından aşağıya kadar uzanır.

 

Bu bölümde anlatılan konular Kur’an’da yer almamaktadır.

 

33. Bab

Yakup, Esav’la Karşılaşıyor

33:1- Ve Yakup gözlerini kaldırdı ve baktı ve İşte Esav geldi ve yanında 400 adam. Çocukları, Lea ve Raşel ve iki şifha (kadın hizmetçileri olan eşi Bila ve Zilpa) arasında böldü.

2- Şifhaları ve çocuklarını öne, Lea ve çocuklarını onların arkasına, Raşel ve Yusuf’u da en arkaya yerleştirdi.

3- Ve onların önüne geçti ve ağabeyine yaklaşana kadar 7 defa yere secde etti.

Yapılan bu secde ibadet amacıyla değil, o dönemin bir adeti olarak selamlama kastıyla yapılan bir secdeydi.

4- Esav da onu karşılamak üzere koştu ve onu kucakladı ve boynuna sarıldı ve onu öptü ve (ikisi de) ağladılar.

5- (Esav) gözlerini kaldırdı ve kadınları ve çocukları gördü. Ve “Bunlar senin neyin olur?” dedi. (Yakup) “Yüce meleklerin, senin kuluna (hizmetkarına) lütfettiği çocuklardır.” dedi.

6- Şifhalar yaklaştılar ve onlar ve çocukları secde ettiler.

7- Lea da çocuklarıyla yaklaştı ve (onlar da) secde ettiler. Ardından Yusuf ve Raşel yaklaştı ve (onlar da) secde ettiler.

8- (Esav) dedi ki: “(Yolda) karşılaştığım tüm bu topluluklar nedir?” (Yakup) “Efendimin gözünde lütuf bulmak için.” dedi.

9- Esav da dedi ki: “Bende çok (mal) var, kardeşim! Senin olan sende kalsın!”

10- Yakub da dedi ki: “Hayır, rica ederim! Eğer şimdi senin gözünde lütuf bulduysam, o zaman hediyemi elimden al. Çünkü senin yüzünü görmek, yüce melekleri görmeye benziyor ve beni nezaketle karşıladın.

11- Ve sana getirilen bereket duamı¹ lütfen kabul et. Çünkü yüce melekler bana çok cömert davrandı ve her şeyim var”². Ve ona çok ısrar etti, o da (Esav da hideyeleri) aldı.

¹”bereket duam”. Raşi selamlaşma ve hatır sormak için Beraha sözcüğünün türevlerinin kullanıldığına dikkat çeker ve bu hediyenin de aradaki gerginliği giderme amaçlı olduğunu söyler.

^{2 “}Her şeyim var” yani ihtiyaç duyduğum her şeye sahibim. Yakup, elindekilerin azlığına veya çokluğuna bakmadan, sahip olduklarından razı olduğunu belirtmişti. Esav ise gösteriş yaparak konuşmuş ve “Bende çok var.” (33:9) demiş ve mallarının çokluğunu vurgulamıştı.

Yakup bu sözlerle, Esav’a, onun koruyucu meleği ile mücadeleye girdiğini, ona üstün geldiğini ima etmektedir. Bunun amacı Esav’a bir çeşit gözdağı vermek ve onun, “İlahi bir varlıkla görüşmüş olmasına karşın hâlâ hayatta kalabilmiş; artık ona zarar veremem” şeklinde düşünmesini sağlamaktır (Raşi).

12- Ve (Esav) dedi ki: “Haydi yola devam edip ilerleyelim. Ben de senin yanın sıra ilerleyeceğim.”

13- Ve o (Yakup), ona dedi ki: “Efendim de biliyor ki çocuklar cılız. (Yavrularını) emziren davar ve sığırların yükümlülüğü de üzerimde ve bir gün daha zorlanırlarsa tüm davar telef olur.

Hayatları boyunca ancak şimdi bulabildikleri kardeşlik sevgisiyle, Esav, Yakup’a eşlik etmekte ısrar eder ve Yakup’un yavaş ilerleyen sürüleri ve ailesine ayak uydurabilmek için gereken yavaş hızda gitmeyi önerir (Raşi). Fakat Yakup, bu buluşmayı olabildiğince çabuk bitirmek istemektedir. Esav’ın öpücükleri samimi olsun ya da olmasın, bu anlık dostluğun sonsuza kadar sürmesi beklenir bir şey değildir. Fakat Yakup, Esav’ın teklifini elbette çok politik bir yolla reddetmelidir. Esav’ı bu kadar zora sokmaya hakkı olmadığını, çünkü “çocuklarının cılız” olduğunu söyler. Çünkü Behor (ailenin en büyük erkek çocuğu) olan Reuven, bu sırada 12 yaşından sadece biraz daha büyüktür (İbn Ezra) Dahası, Esav ve birliklerinin hızlarından çok daha yavaş gitmedikleri takdirde, yorgunluktan “tüm davar telef olacaktır” (Raşi). Yakup’un öncelikle düşündüğü, küçük çocuklarıdır; fakat ağzından çıkan sözler konusundaki hassasiyeti, onların ölümü ile ilgili olasılığı telaffuz bile etmesine izin vermemiştir.

14- Bu yüzden de adoni (efendim) kulunun (hizmetkarının) önüne geçsin (ve yoluna devam etsin). Ben de Seir’e, efendime gelene kadar, önümdeki sürünün ve çocukların hızına göre yavaşça ilerleyeceğim.”.

Yakup’un Seir’e kadar gitmeye niyeti yoktur – zaten oraya kadar gitmemiştir de. Ancak Esav’a bu izlenimi verme amacındadır; böylece eğer Esav ileride kendisine saldırmayı planlarsa, hiç gerçekleşmeyecek bir karşılaşmayı beklemiş olacaktır. Diğer yandan “Emet – Doğruluk”un vücuda gelmiş hali olarak kabul edilen Yakup’un hiçbir zaman yalan söylemeyeceği düşünülmelidir. Bu açıdan, belli bir noktada Seir’e gitmeyi planlamış olması da muhtemeldir.

Diğer yandan asırlar sonra Nebi Ovadya, Yakup’un soyunun, Esav’ın soyunun yargısını gerçekleştirmek için Günlerin Sonu’nda Seir Dağı’na geleceklerine dair bir şöyle kehanette bulunur “Halkı kurtaranlar Esav’ın dağlarını yönetimleri altına almak için Siyon Dağı’na çıkacaklar ve egemenlik Yahve’nin olacak.” (Tevrat, Ovadya, 1:21;).

15- Esav da dedi ki: “Yanımdaki topluluğun bir bölümünü senin emrine vereyim.” (Yakup) “Ne gerek var? Efendimin gözünde lütuf bulmama izin ver.” dedi.

16- Böylece Esav o gün Seir yolunda geri döndü.

17- Yakup da Sukkot’a gitti ve kendisi için (orada) bir ev inşa etti. Sürüleri için de çardaklar yaptı. Bu sebeple de buraya Sukkot adını verdi.

Sukkot, “çardaklar, sığınaklar ve barınaklar” gibi anlamlara gelmektedir. Burası, Ürdün Nehri’nin doğu yakasında bir yerdir.

18- Ve Yakup, Padan Aram’dan (Harran’dan) geldikten sonra Kenan diyarındaki Şekem (Nablus) şehrine selametle (güven içinde) ulaştı ve şehrin önünde (şehrin görüş alanına) kamp kurdu.

Yakup Şekem’e varıyor. Yakup yaklaşık 22 yıllık bir aradan sonra Filistin topraklarına ulaşmıştır. Yakup, Allah’ın kendi soyuna vermeyi vadettiği bu topraklarda artık göçebe değil, yerleşik olduğunu göstermek için hemen bir arazi satın alır. Yakup aldığı arazide bir anıt inşa ettirir ve buraya, Allah’ın, kendi ilahı olduğuna dair sonsuz gerçeği hatırlatacak bir isim koyar.

19- Çadırını kurduğu arsayı da Şekem’in lideri (babası) Hamor’un oğullarının elinden 100 parça para karşılığında satın aldı.

1 parça gümüşün 1 şekel olduğu yönünde bir görüş vardır.  1 şekel, bugünkü ölçüyle 12,5 gramdı.  Bu hesap doğru ise Yakup, söz konusu araziyi 1250 gr gümüşe satılmış demektir.

Yakup bu araziyi satın alarak ülke içindeki mülkiyetiyle ilgili olarak tartışılmaz bir hakka sahip olmak istemiştir (Ramban). Yusuf Nebi, Şekem’de satın alınan bu toprağa gömülmüştür.(Yeşua 24:32)

20- Ve orada bir sunak dikti ve ona, İsrail’in Yücelerinin Yücesine  (El-elohe-İsrail’e) (Yahve’ye kulluğa) çağırdı.

            Yakup, Kenan diyarına (Filistin) sağ-salim ulaştığında burada Yahve adına  bir mezbah (sunak) inşa etmeyi adamıştı (Başlangıç, 28:17-22). Bugünkü adı Nablus olan Şekem’e ulaşınca da hemen bir arsa satın alarak bu mezbahı inşa edip Yahve’ye kulluk eder. Böylece Yakup, 22 sene önce yaptığı adağı yerine getirmiş oldu.

 

 

Bu bölümde anlatılan konular Kur’an’da yer almamaktadır.

 

34. Bab

Dina ve Şekemliler

34:1- Ve Lea’nın Yakup’a doğurduğu kızı Dina, bölge halkının kızlarını ziyarete çıktı.

2- Bölgenin beyi (kabile lideri) Hivi¹ Hamor’un oğlu Şekem de onu ​​gördü ve onu aldı ve onunla yattı ve ona kirletti.²

¹ Hamor’un, Hivi adındaki bir kabileye mensup biri olduğu anlaşılsa da 48:22’de ayetinden anlaşıldığı üzere, onun aslında Amori milletinden olduğu yönündedir Hivi, Aramice’de “yılan” anlamına gelir. Dolayısıyla Tora burada bu sıfatı kullanma suretiyle Hamor’u tarif etmiş olabilir.

² Kabile liderinin ailesinden olduğu için Şekem’in, Dina’yı alıp kaçırmasına ve ona tecavüz etmesine, sonra da kendi evinde alıkonulmasına kabileden kimsenin karşı çıkmadığı anlaşılmaktadır.

3- Ve ruhu Yakup’un kızı Dina’ya bağlandı ve o, kızı sevdi ve kızın kalbine konuştu (onu ikna etmeye çalıştı).

4- Şekem, babası Hamor’a da “Bu kızı bana eş olarak al.” dedi.

5- Yakup da kızı Dina’yı (Şekem’in) kirlettiğini öğrendi. Oğulları da çayırda (Yakup’un) sürüleriyle birlikteydi. Yakup da onlar (oğulları) gelene kadar sessiz kaldı.

6- Şekem’in babası Hamor da bunu konuşmak için Yakup’a gitti.

7- Yakup’un oğulları da (olayı) duydukları anda çayırdan geldiler. Üzgün ve çok öfkeliydiler. (Çünkü, Şekem) Yakup’un kızıyla yatarak İsrail’i aşağılayıp rezil etmişti; Böyle bir şey sala yapılmaz!

Dina’ya yapılan saldırı, son derece rahatsız edici. İnsan onurunun ve saygısının özüne vuruyor ve Dina’nın kişiliğine aleni bir saygısızlık gösteriyordu. Şekem’in bu davranışı sadece Dina’ya karşı değildi; aynı zamanda Yakup’un ailesine doğrudan bir hakaretti.

Tevrat’ta anlatılan bu hadise, bizi hayatın zorluklarının cesur gerçekliğiyle yüz yüze getiriyor. İnanç yolculuğumuzun her zaman kolaylık ve rahatlık ile işaretlenmediğini, ancak çoğu zaman karmaşıklık ve etik ikilemlerle dolu engebeli arazilerde gezindiğini kesin bir şekilde hatırlatır.

8- Hamor da onlara dedi ki: “Oğlum Şekem’in ruhu kızınızı özlüyor (Ona aşık oldu). Onu (kızını) ona (oğluma) eş olarak vermen için dua ediyorum.

9- Ve bizimle evlilik yapın (akraba olalım); Kızlarınızı bize verin, kızlarımızı da kendinize alın.

10- Bizimle birlikte yaşaycaksınız, ülke de önünüzde olacak. İçine yerleşin ve ticaret yapın; içinde de mülk edinin.”

11- Şekem de (Dina’nın) babasına ve kardeşlerine  dedi ki: “Gözlerinde lütuf (iyilik) bulmama izin verin. Bana ne söylerseniz veririm.

12- Evlilik antlaşmasını (şartlarınızı) ve vermem gereken hediyeyi istediğiniz kadar yüksek tutun. Bana ne söylerseniz vereceğim. Yeter ki kızı bana eş olarak verin.”

            Şekem ve babası, Yakup ve oğullarını razı etmek için her şeyi yapmaya hazır olduklarını belirterek olayı tatlıya bağlamak istemektedirler.

13- Yakup’un oğulları da Şekem ve babası Hamor’a art niyetle (kurnazlıkla) karşılık verdiler. Çünkü o, kız kardeşleri Dina’ya kirletmişti.

Tora, kardeşlerin bu konudaki tüm konuşmalarının “art niyetle” yapıldığını özellikle vurgulamaktadır. Onlar için karşılarında kendilerinden daha büyük bir kuvvetin varlığının ya da olası maddi avantajların hiçbir önemi yoktur. Bu zorbalığa (tecavüze ve evlerinde hapsedilmesine) hoşgörüyle bakmaları söz konusu değildir. Dolayısıyla Hamor ve Şekem’in tekliflerini kabul etmeye niyetleri yoktur.

14- Ve onlara dediler ki: “Böyle bir şeyi yapamayız. Sünnet olmamış bir adama da kız kardeşimizi veremeyiz. Zira bu bizim için utanç olur.

15- Ancak şu şartla size razı olacağız: Eğer her erkeğiniz bizim gibi sünnetli olursanız,

16- O zaman kızlarımızı size verir, kızlarınızı da kendimize alırız. Sizinle de birlikte yaşar ve tek bir ümmet (topluluk, millet) oluruz.

Bu ifade sünnet şartının gerçekleşmesi halinde tutulacağı belirtilen bir söz niteliğindedir. Ve Yakup’un olayın sonucunda oğulları Şekem’de katliama giriştikleri zamanki öfkesinin temelinde bu söz vardır. Evet; Şekem ve halkı kötüdürler ve cezayı hak etmişlerdir. Ancak hiçbir şey, Yakup’un bir sözün bozulmasına göz yummasını gerektirmez. Oğullarının bu sözü bozmaya hakları yoktur. Dolayısıyla hileli konuşmalarını, herhangi bir söz vermeyecek şekilde kamufle etmeleri gerekirdi. (Ramban)

17- Eğer bizi dinlemez ve sünnet olmazsanız, biz de kız çocuğumuzu alır ve (bu diyardan) gideriz.”

18- Onların sözleri Hamor’a ve Hamor’un oğlu Şekem’e iyi göründü.

Her ikisi (Hamor ve oğlu Şekem) de hırstan körelmiştir. Şekem, Dina için; Hamor ise Yakup’un ailesiyle kuracağı iş ilişkilerinden sağlayacağı kar için hırs doludur. Bu yüzden ikisi de kardeşlerin aslında kız kardeşlerini kurtarmak için bir yol aradıklarını fark edememiştir.

19- Ve genç adam, Yakup’un kızını arzuladığı için bunu yapmakta hiç vakit kaybetmedi. Babasının evinde de en saygın kişi oydu.

20- Hamor ile oğlu Şekem, şehirlerinin kapısına (kraliyet meclisine) geldiler ve şehirlerinin adamlarına dediler ki:

Tevrat’ın birçok yerinden anlaşıldığı üzere şehrin kapısı, mahkemelerin ve karar verme yetkisine sahip yaşlıların toplandığı yerdir. Dolayısıyla şehir kapısı, önemli konuların tartışılması için en uygun mekandır.

21- “Bu insanlar bizimle barışçıldırlar. Bırakın bu ülkede yaşasınlar ve orada ticaret yapsınlar. Ülke onlara da yetecek kadar geniş. Kızlarını kendimize eş olalım; kızlarımızı da onlara verelim.

22- Ancak, bizimle birleşmeye ve bizimle birlikte yaşamaya şu şartla razı olurlar:  Onların sünnetli oluşu gibi, biz de tüm erkeklerimizi sünnet edersek!

23- Onları sürüleri ve malları ve tüm hayvanları (sonunda) nasılsa bizim olmayacak mı? Gelin buna rıza gösterelim de bizimle yaşasınlar.”

Hamor, kendisinin ve oğlunun  kişisel çıkarının sözünü bile etmemektedir. Aksine bunu herkese cazip gelecek sözcüklerle anlatmakta ve halkının refahı için çalışan bir lider imajı çizmektedir.

“Sürüleri, malları ve tüm hayvanları (sonunda) nasılsa bizim olmayacak mı?” Halkının öneriyi kabul etmesini sağlamak için de Hamor, bu durumun onlar için çok karlı olacağını, zaman içinde Yakup ve ailesinin tüm mallarını ele geçireceklerini söylemektedir.

24- Şehrinin kapısından çıkan herkes Hamor’u ve Şekem’i dinledi ve şehrin kapısından çıkan her erkek sünnet edildi.

Bu ifadeden, şehir kapısından geçmek isteyen tüm erkeklerin sünnet olmak zorunda bırakıldığı anlaşılmaktadır.

25- Ve öyle oldu. Üçüncü gün (erkekler) acı çekerlerken, Yakup’un iki oğlu, Dina’nın kardeşleri Şimon ve Levi kılıcını aldı ve fark edilmeden şehre girdiler ve tüm erkekleri öldürdüler.

1. Görüş: Sünneti takip eden üçüncü gün, en acı çekilen gündür (Ibn Ezra).

2. Görüş: Kabilenin tüm erkeklerinin sünnet edilmesi üç gün sürmüştür. Bu nedenle de Şimon ve Levi üçüncü güne kadar beklemişlerdir. Ayrıca bu ayette (ayette), halkın ıstırabından söz edilirken “Keev” sözcüğüne yer verilmektedir. Bu sözcük sadece fiziksel acıyı değil, sünnete razı olmanın verdiği pişmanlığı da belirtmektedir (Daat Zekenim; Hizkuni)

Dina’nın öz kardeşleri olan Şimon ve Levi (Başlangıç 29:33, 34), Şekem halkı sünnet sebebiyle zayıf ve hasta olduğu zaman Dina’yı kurtarma girişiminde bulunmayı planlamışlardı. Ancak bunu yaparken bir görüşe göre şehrin (aşiretin); bir başka görüşe göre ise Dina’nın tutsak tutulduğu evin tüm erkeklerini öldürdükleri düşünülmektedir.

Bu olayın yaşandığı esnada Levi’nin 13 yaşında olduğunu belirtilmektedir. Bu nedenle Şimon’un, Levi’den 2-3 yaş daha büyük olduğu kanaati oluşmaktadır.

26- Hamor’u ve oğlu Şekem’i de öldürdüler. Dina’yı da Şekem’in evinden alıp yola çıktılar.

27- Ve Yakup’un oğulları, cesetlerin üzerinden geçip şehri yağmaladılar. Çünkü kız kardeşleri orada kirletilmişti.

28- Davarlarını da sığırlarını da eşeklerini de… Şehirde ve çayırda ne varsa aldılar.

29- Tüm servetlerini de tüm çocuklarını da tüm kadınlarını da esir aldılar. Evdeki her şeyi de yağmaladılar.

Bu ayetlerden, şehrin mi yoksa sadece Hamor’u ve oğlu Şekem’in mallarının yağmalandığı net olarak anlaşılamamaktadır. Aynı şekilde bunu yapanların sadece Şimon ve Levi mi, yoksa tüm kardeşlerin mi olduğu hususu da net olarak anlaşılamamaktadır.

30- Yakup da Şimon ve Levi’ye  dedi ki: “(Bu yaptığınız şey) ülkede oturan Kenanlılar ve Periziler arasında adımı kötüye çıkardınız. Sayıca da çok az adamım var. Ve bana karşı toplanıp saldırırlarsa ben de ailem de yok oluruz!”

Yakup, sorumlu bir aile lideri olarak henüz yerleştiği bu yerde çevre halkların dayanışma duygusuyla ailesine zarar verebilecekleri, hatta ailesini ortadan kaldırabilecekleri endişesine kapılmıştır.

31- Şimon ve Levi dediler ki: “(Şekem), kız kardeşimize bir … (sahipsiz vaya fahişe) gibi mi davransaydı!”

Şimon ve Levi, Yakup’un suçlamalarına bir tepki göstermek yerine, ortada, sonuçları ne olursa olsun görmezden gelemeyecekleri bir durumun mevcut olduğunda ısrar etmektedirler. Şekem’in, kız kardeşimize, gevşek ve sahipsiz bir kadınmış gibi davranmasını cezasız mı bıraksaydık?

Otoritelerin çoğu, Yakup’un silahlı direnişe her durumda karşı gelmediğinde birleşirler. Yakup sessiz kalmıştır. Oğullarının hareketinin haklı olduğuna katılmamaktadır; ancak yine de öfkesini bastırmıştır. Ve ölüm döşeğindeyken verdiği berahalarda doğrudan oğullarını değil, Şimon ile Levi’nin öfkelerini lanetlemiştir (Başlangıç 49:5-7). Tora’nın bu konudaki son sözü Şimon ve Levi’ye vermiş olması da dikkat çekicidir.

Bu anlatım, Yakup’un ailesinin mücadelelerine bir pencere açıyor ve Allah’ın seçkin kulları olan elçilerin de bizim gibi karmaşık sorunlarla boğuşan ve zor kararlar veren gerçek insanlar olduğunu hatırlatıyor.

 

Bu bölümde anlatılan konular Kur’an’da yer almamaktadır.

 

35. Bab

Yakup, Beyt El’e Dönüyor

35:1- Ardından yüce melekler, Yakup’a dedi ki: “Kalk ve Yüce’nin Evi’ne (Beyt-El’e) çık ve orada yerleş. Sen de kardeşin Esav’dan kaçarken sana görünen ilaha orada bir sunak yap.”

Bundan yaklaşık 22 yıl evvel, Yakup, Beyt-El’in kurulacağı yer olacağına dair söz vermişti (Başlangıç, 28:22; 35:6-7). Şekem’de yaşanan çalkantılı olayın ardından Allah, oraya geri dönmesini ve sözünü geciktirmeden yerine getirmesini istemektedir. Yakup itaat eder, kendisi ile birlikte olanları putperestlikten arındırır ve ailesini Şekem’den uzaklaştırır.

Allah’ın bu emri, Yakup ve ailesini, Allah ile olan antlaşma ilişkilerine yeniden bağlanmaya yönlendiren çok önemli bir dönüm noktası olarak hizmet eder.

2- Bunun üzerine Yakup ev halkına ve onunla birlikte olan herkese dedi ki: “Yanınızdaki yabancı yücelerden (putlardan) kurtulun ve kendinizi arındırın ve giysilerinizi değiştirin.

3- Kalkıp Yüce’nin Evi’ne (Beyt-El’e) çıkacağız. Sıkıntılı dönemimde bana (dualarıma) karşılık veren ve gittiğim yolculukta yanımda olan Yüce’ye orada bir sunak yapacağım.”

Tüm aile Beyt-El’e gidecek, fakat sunağı sadece Yakup inşa edecektir; çünkü kaçışın ve sürgünün acısını sadece kendisi yaşamış ve her aşamada Allah tarafından korunan o olmuştur.

4- Ve Yakup’a, ellerindeki yabancı yücelerini (putlarını) ve kulaklarındaki küpeleri verdiler. Yakup da bunları Şekem yakınlarındaki bir bıttım (yabani fıstık) ağacının altına gömdü.

Küpelerin putperest eylemlerde kullanıldığı belirtilmektedir.

5- Ve yola çıktılar. Çevrelerindeki şehirleri de yüce meleklerin dehşeti sarmıştı. (Bu nedenle) onlar da Yakup’un oğullarının ardına düşmediler.

6- Yakup da ve yanındaki tüm topluluk da Kenan Diyarındaki Luz’a, Yüce’nin Evi’ne (Beyt-El’e) geldi.

7- Ve orada bir sunak inşa etti ve buraya Yüce’nin Evi’ne (Yahve’ye kulluğa) çağırdı. Çünkü kardeşinden kaçarken, Yüce melekler orada kendisine görünmüştü.

8- Ve (annesi) Rebeka’nın dadısı Debora öldü ve Yüce’nin Evi’nin aşağısındaki meşenin altına gömüldü. Bu yüzden (o ağaca) Alon Bahut (ağlama meşesi) adı verildi.

Raşi’ye göre Debora, Lavan’ın Rebeka’ya İshak ile evlenmek üzere ayrılırken verdiği refakatçıdır (24:59). Buna göre Rebeka, eve dönmenin artık güvenli olduğunu Yakup’a söylemesi için Haran’a Debora’yı göndermiştir (30:25). Fakat yaşlı bakıcı dönüş yolunda ölmüştür. Ramban ise, Rebeka’nın yaşlı bir kadını bu kadar zorlu bir yolculuğa göndermesinin pek olası olmadığından yola çıkarak, Debora’nın bir süre Rebeka’yla kaldıktan sonra Padan Aram’a geri döndüğünü, fakat Yakup’un, Lavan’ın yanından ayrılınca Debora’yı tekrar yanına aldığını öne sürer. Böylece Yakup, annesi Rebeka’nın hatırına, onun küçüklüğündeki refakatçisini, yaşlı zamanında desteklemiştir.

“Debora”ismi, daha sonraları aynı isme sahip bir kadın Nebi ile ünlenmiştir (Hakimler, 4:4)

9- (Yakup) Padan Aram’dan dönünce Yüce melekler tekrar ona göründü ve onu mübarek kıldı.

Padan Aram’ın, Mezopotamya’da (Dicle ve Fırat Nehirleri arasında) ve Halep’in yaklaşık 185 km. kuzeydoğusunda olan Harran (Başlangıç 27:43) olduğu düşünülmektedir.

10- Ve yüce melekler ona dedi ki: “Adın Yakup’tur. Bundan sonra Yakup adınla çağrılmayacaksın. Bir adın da İsrail olacak. Çünkü Yahve, sana İsrail adınla seslendi.

Allah, Yakup’a ikinci bir isim olarak İsrail’i vereceği halde, ona “Yakup” şeklinde de hitap edilmeye devam edileceği de bildirilmektedir.

11- Ve yüce melekler ona dedi ki: “(Yahve diyor ki:) ‘Ben, Her Şeye Kadir Olan İlah’ım!^ı Verimli ol ve çoğal. Senden bir millet ve milletler topluluğu olacak ve belinden (soyundan) krallar çıkacak.

            ^ı “אֵ֤ל שַׁדַּי֙” “el şedday” ifadesi, “Her şeye kadir olan (gücü yeten) Yüce” anlamına gelmektedir.

12- Ve İbrahim’e ve İshak’a verdiğim toprakları sana da vereceğim. Bu toprakları senden sonra da senin soyuna vereceğim.”

13- Ardından yüce melekler, kendisiyle konuştuğu yerde, (Yakup’un) üzerinden yükseldi.

14- Yakup da (Yüce meleklerin) kendisine seslendiği yere bir taş sütun dikti. Üzerine de neseh (şarap sunusu) ve yağ döktü.

15- Ve oraya, yüce meleklerin kendisiyle konuştuğu o yere Beyt-El (Yüce’nin Evi) adını verdi.

16- Ardından da Yüce’nin Evi’nden yola çıktılar. Efrat’a varmak için (az) bir yol vardı ve Raşel ağrı (doğum sancısı) çekti ve sancısı ağırlaştı. 

17- Ve öyle oldu. Ağır sancılar çekerken ebe ona “Korkma! Bu da senin için bir oğuldur.” dedi.

18- Ve öyle oldu. Ruhu ayrılırken adını Ben-Oni (Yasımın oğlu) koydu. Ama babası ona Bünyamin (Sağın oğlu) adıyla seslendi. 

Yakup’un 11 oğlu vardır. Ve Raşel, Yusuf’un doğumundan 8 yıl sonra, hayatında hiç görmediği evine doğru giderken ikinci oğlunu doğur ve yolda vefat etti.

“Bünyamin” isminin; Sağın oğlu, Güneyin Oğlu veya Günlerin Oğlu gibi anlamlara gelmektedir.

19- Ve öyle oldu. Raşel öldü ve Efrat yolunda defnedildi ki burası Beytüllahim’dir.

İbrânîce'de “ekmek evi” anlamına gelen Beytüllahim, Yeruşalim'in (Kudüs’ün) yaklaşık 11 km güneyindedir.

20- Yakup, Raşel’in mezarına bir sütun dikti. Bu sütun da bu güne kadar mezarın işaretidir.

Ölünün mezarının başına mezar taşı dikme geleneğinin kaynağının bu olduğu belirtilmektedir. (Midraş – Bereşit Raba 82).

21- Ve İsrail yoluna devam etti ve çadırını Migdal Eder’in ötesine kurdu.

            “Ağıl Kulesi” anlamında “Migdal Eder”, adını, koyunların çalınma tehlikesine karşı inşa edilen gözetleme kulesinden almaktadır.

22- Ve öyle oldu. İsrail bu bölgede yaşarken, Ruben gitti ve babası Yakup’un filegeşi (ikincil eşi olan hanım hizmetkarı) olan Bila’nın yanına yattı. İsrail’in de haberi oldu. Yakup’un 12 oğlu da hayattaydı.

            Tevrat’ta Bila ve Zilpa’dan filegeşi (ikincil eşi olan hanım hizmetkarı) şeklinde söz ediliyor olsa da aslında onlar Yakup ile evlendikleri için birer hür kadındır. Çünkü yine Tevrat’ta, bu kadınların vefatından sonra, onlar için “Yakup’un eşleri” şeklinde söz edilmektedir (Bk: Başlangıç, 37:2).

23- Lea’nın oğulları: Yakup’un behor (ilk doğan) oğlu Ruben ve Şimon ve Levi ve Yahuda ve İssakar ve Zebulun.

24- Raşel’in oğulları: Yusuf ve Bünyamin.

25- Raşel’in şifhası^ı Bila’nın oğulları: Dan ve Naftali.

^ı Şifha (hanım hizmetkar); Tora, Bila ve Zilpa’dan bu şekilde bahsetmektedir; çünkü onlar, Yakup ile evlenmek için özgür bırakıldıklarında bile Raşel ve Lea’ya hizmet etmeye devam etmişlerdir. Fakat, Bila ve Zilpa’nın bütün oğulları, diğer çocuklarla aynı statüde değerlendirilirler. (Aamek Davar

26- Lea’nın şifhası Zilpa’nın oğulları: Gad ve Aşer. Yakup’un, Paddan Aram’da¹ doğan oğulları bunlardır.

¹ Bünyamin Padan Aram’da (Mezopotamya bölgesindeki Harran’da) doğmamış olmasına karşın, diğer 11 kardeş çoğunlukta olduğu için ayet (ayet) bu genellemeyi yapmıştır. Tora’nın böyle genellemeler yaptığı başka örnekler de mevcuttur (İbn Ezra)

27- Yakup da babası İshak’ın yanına, Hebron (el Halil) denen Kiryat Arba’daki Mamre’ye geldi. İbrahim ve İshak orada yaşardı.

Yaklaşık olarak 36 yıl birbirlerinden ayrı yaşayan baba İshak ve oğlu Yakup, yeniden birleşiyorlar. Fakat yeniden birleşmenin mutluluğuna, yolda ölmüş olan Raşel’in eksikliği gölge düşürmektedir. Baba-oğul bu birleşmeden sonra 21 yıl birlikte yaşayacaklardır. Ancak Tora’nın stili uyarınca, bir kişinin ölümü, o kişinin anlatımdaki rolü sona erdiği zaman hemen belirtilir (bkz. 11:32). İshak’ın ölümü, bu sebeple bu noktada verilmektedir.

28- İshak’ın da günleri 180 yıl sürdü.

29- Ve İshak, son nefesini verdi ve öldü¹ ve yaşlı ve günlere doymuş bir şekilde² halkına katıldı. Oğulları Esav ile Yakup da onu defnettiler³.

¹ İshak’ın ölümünü burada belirten Tora, kronolojik bir düzende gitmemektedir. Zira Yusuf, İshak’ın ölümünden 12 yıl önce satılmıştır. (Raşi)

² Günlere doymuş bir şekilde – İshak günlerinden tatmin olmuştur. Her bir günün kendisine kazandırdıklarından memnundur ve geleceğin kendisine yeni bir şeyler getirmesi konusunda herhangi bir arzu taşımamaktadır. Bu ifade, Tsadikler’in (dürüst olanların, adil olanların) ellerindekiyle mutlu olduklarının ve daha fazlasını arzulamadıklarının bir göstergesidir (25:8, Ramban o.a.)

³ Yakup Nebi de Mahpela mağarasına (katlı mağaraya) gömüldü.(Başlangıç, 49:31)

İshak Nebi Kur’an’da adı 15 defa anılmaktadır. İbrahim’in oğludur. Muhammed haricinde Kur’an’da adı geçip de kendisinden sonra gelen bütün peygamberlerin atasıdır. Yahudilerin, İbrâhim’den sonraki ikinci atasıdır. İshak Aleyhisselam; kendisine vahiy indirilen (2/136; 3/84; 4/163), alim (15/53; 51/28), dünyada bereketler verilen (37/113), Allah’ın kendilerine nimetlerini tamamladığı (12/6), güçlü iradeli ve basiretli olan (38/45), samimiyet sahibi halislerden kılınan (38/46), halis ve seçkin hayırlılardan olan (38/47,48), muhsin olanlardan (6/84), salihlerden olan (6/85; 37/112) ve alemlere faziletli kılınan (6/86) ve kendisine kitap ve hüküm verilen (6/89) bir nebidir (4/163; 6/84,89; 19/49,58; 29/27; 37/112)

 

36. Bab

Esav’ın Soyu

36:1- Bu, Esav’ın, yani Edom’un soyudur:

2- Esav şu Kenanlı kızlarla evlendi: Hitli (Hetli) Elon’un (Meşe) kızı Âdah (Süs) ve Hitli Zibeon’un (Renkli) torunu ve Ânah’nın (Cevap Veren) kızı Aholibamah (Yüksek Yerin Çadırı);

3- Ve Basemat (tatlı kokulu); İsmail’in (İsmail Nebi’nin) kızı ve Nevayot’un kızkardeşi.

4- Ve Âdah, Esav’a Elifaz’ı (Yüce’nin Gücü) doğurdu. Basemat da Reuel’i (Yüce’nin Dostu) doğurdu.

5- Oholibamah da Yeuş (Koleksiyoncu), Jalam (Yüce’nin Gizlediği) ve Korah’ı (Kellik) doğurdu. Esav’ın, Kenan diyarında doğan oğulları bunlardı.

6- Esav da karılarını ve oğullarını ve kızlarını ve evindeki tüm adamlarını ve hayvanlarının hepsini ve Kenan diyarında kazandığı malların tümünü aldı ve kardeşi Yakup’tan ayrıldı ve başka bir diyara gitti.

Tora, Esav’ın kendisini Yakup’tan uzaklaştırma kararını açıklarken, Yakup’a “Esav’ın kardeşi” nitelemesini yapmaktadır. Yakup’un Esav’ın kardeşi olduğu yeni bir şey değildir. Buna rağmen “kardeşi” sözcüğünün burada kullanılması, geçmişteki düşmanlığın artık son bulduğuna dair bir işarettir.

7- Birlikte yaşayamayacak kadar çok malları vardı. Yabancı olarak yaşadıkları bu topraklar da davarlarına yetmiyordu.

8- Esav, yani Edom, Seir’in dağlık bölgesine yerleşti.

Tora, iki kardeşin artık beraber yaşayamayacağını, çünkü ikisinin sürülerinin ülkenin şartlarına göre çok büyük olduğunu vurgulamaktadır. Fakat yine de bir soru sorulmalıdır: Ülkeyi terk etmesi gereken neden Yakup değil de Esav’dır?

1. Görüş: Giden Esav’dır; çünkü Yakup’un ailesinin Şekem’de gösterdiği askeri başarıdan korkmuştur. (Targum Yonatan)

2. Görüş: Behorluk hakkını satın alan Yakup, Kenan’a da hak kazanmıştır. (Raşbam)

3. Görüş: Kenan’da yaşayacak olan halkın, ileride uzun ve zorlu bir sürgüne maruz kalacağına dair bildirimin (Başlangıç, 15:13) bir parçası olmak istememiştir (Raşi).

9- Bu, Seir dağlık bölgesine yerleşen Edomlular’ın atası Esav’ın soyudur:

10- Esav’ın oğullarının adları şunlardır: Esav’ın karılarından Âdah’ın oğlu Elifaz ve Basemat’ın oğlu Reuel.

11- Elifaz’ın oğulları, Teman ve Ömer ve Sefo ve Gatam ve Kenaz’dır.

12- Timna, Esav’ın oğlu Elifaz’ın filegeşi (ikincil eşi olan hanım hizmetkarı) idi ve Elifaz’a Amalek’i doğurdu. Bunlar Esav’ın karısı Âdah’ın torunlarıdır.

13- Reuel’in oğulları, Nahat ve Zerah ve Şamma ve Mizza’dır. Bunlar Esav’ın karısı Basemat’ın torunlarıdır.

14- Zibeon’un torunu ve Ânah’ın kızı olan Esav’ın karısı Aholibamah’ın Esav’a doğurduğu oğullar, Yeuş ve Yalam ve Korah’tır.

15- Esav’ın oğullarının boy beyleri (kabile liderleri) şunlardır: Esav’ın ilk oğlu Elifaz’ın oğulları: Teman ve Ömer ve Sefo ve Kenaz,

16- Ve Korah ve Gatam ve Amalek. Bunlar Edom diyarında Elifaz’ın soyundan beylerdi ve Âdah’ın çocuklarıdır (torunlarıdır).

17- Esav oğlu Reuel’in oğulları şunlardır: Nahat ve Zerah ve Şamma ve Mizza. Bunlar Edom diyarında Reuel’in soyundan gelen beylerdi (kabile liderleriydi) ve Esav’ın karısı Basemat’ın torunlarıdır.

18- Esav’ın karısı Aholibamah’ın oğulları şunlardır: Yeuş ve Yalam ve Korah. Bunlar Ânah’ın kızı olan Esav’ın karısı Aholibamah’ın soyundan gelen beylerdir.

19- Esav’ın (Edom’un) oğulları (torunları) bunlardır ve bunlar da (yukardakiler) beyleridir.

Edom’un kökleri ileride Roma’ya dönüşecek ve Roma gelecekte İsrail oğullarının en önemli düşmanı olacaktır (Lekah Tov)

Seir’in Soyu

20- Ülkede yaşayan Hori (Özgür veya Horlu) Seir’in çocukları şunlardır: Lotan ve Şoval ve Zibeon ve Ânah,

21- Ve Dişon ve Eser ve Dişan. Seir’in Edom’da beylik eden Hori oğulları bunlardır.

22- Lotan’ın oğulları: Hori ve Hemam ve Timna, Lotan’ın kız kardeşidir.

23- Şoval’ın oğulları: Alvan ve Manahat ve Eval ve Şefo ve Onam.

24- Zibeon’un oğulları: Aya ve Ânah. Babası Zibeon’un katırlarını güderken çölde yemimi¹ bulan bu Ânah’dır.

¹ “yemim” sözcüğü; sıcak su kaynaları, sular, kaynaklar, kaplıcalar ve katırlar şeklinde farklı şekilde çevirilmektedir.

25- Ânah’ın çocukları şunlardır: Dişan (Dişon) ve Ânah’ın kızı Aholibamah (Esav’ın eşi).

26- Dişon’un oğulları şunlardır: Hemdan (Hamran) ve Eşban ve Yitran (Yetet) ve Keran.

27- Eser’in oğulları şunlardır: Bilan ve Zaavan ve Akan (Yaakan).

28- Dişan’ın oğulları şunlardır: Uz ve Aran.

29- Hori boy beyleri şunlardı: Lotan ve Şoval ve Zibeon ve Ânah,

30- Ve Dişon ve Eser ve Dişan. Seir diyarındaki Hori boy beyleri bunlardır.

Tora, Esav’ın çocukları tarafından tahttan indirilen Hori liderlerini listeleyerek, Allah’ın, İshak’ı, oğlu Esav’a büyük ve güçlü kralların seçtiği toprakları miras olarak vermek suretiyle onurlandırdığını göstermektedir.

Edom Kralları

31- İsrailoğıllarına hükmeden bir kralın olmadığı dönemde, Edom’u şu krallar yönetti:

32- Beor oğlu Bala Edom Kralı oldu. Şehrinin adı Dinhava’ydı.

33- Bala da ölünce, yerine Bosralı Zerah oğlu Yovav geçti.

34- Yovav da ölünce, Temanlılar diyarından Huşam kral oldu.

35- Huşam da ölünce, Midyan’ı Moab kırlarında yenilgiye uğratan Bedat oğlu Hadat kral oldu. Şehrinin adı Avit’tir.

Bu savaşın Mısır Çıkışı’ndan önce gerçekleştiği söylenmektedir. Midyan, Moab’a saldırdığı zaman, Edom kralı da Moab’ın yardımına koşmuş ve Midyan’ı yenmiştir. Buradan, Moab ve Midyan’ın düşman olduğunu öğreniyoruz; fakat bu iki ulus Bilam zamanında, İsrail oğullarından korktukları için aralarında bir antlaşma yapmışlardır (Raşi)

36- Hadat da ölünce, yerine Masrekalı Samla geçti.

37- Samla da ölünce, yerine Rehovot-Hannaharlı Şaul geçti.

38- Şaul da ölünce, yerine Akbor oğlu Baal-Hanan geçti.

39- Akbor oğlu Baal-Hanan da ölünce, yerine Hadat geçti. Şehrinin adı Pau’ydu. Karısı da Me-Zahav (Altın Su) kızı Matret’in kızı Mehetavel’dir.

40- Ailelerine (kabilelerine) ve bölgelerine göre Esav’ın soyundan gelen beylerin adları şunlardır: Timna ve Alva ve Yetet,

41- Ve Aholibamah ve Ela ve Pinon,

42- Ve Kenaz ve Teman ve Mivsar,

43- Ve Magdiel¹ ve İram. Sahip oldukları ülkede yaşadıkları yerlere adlarını veren Edom beyleri bunlardır. O, Esav’ın atası Edom’dur.

¹ Bazı kaynaklarda Magdiel’in, Roma’yı kuran kabile olduğu belirtilmektedir.

 

Bu bölümdeki hususlardan, Kur’an’da söz edilmemektedir.

 

37. Bab

Yusuf’un Rüyaları

37:1- Ve Yakup, Kenan diyarında, babasının yaşamış olduğu bölgeye (Hebron’a / El-Halil’e geçici olarak) yerleşti¹.

Burada 'geçici ikamet' anlamına gelen 'Lagur' sözcüğünün kullanıldığı, 'sürekli ikamet' ifadesi için ise 'Vayeşev' sözcüğünün kullanıldığı çevirmenler tarafından belirtilmektedir.

2- Bunlar Yakup’un tarihidir: Yusuf, onyedi yaşındayken kardeşleriyle birlikte davar sürüsü güderdi. Babasının eşleri Bila’nın ve Zilpa’nın oğullarının yanında da (üvey) bir çocuktu. Yusuf da onların kötülüklerini babasına ulaştırırdı.

Yusuf 17 yaşındayken; babası Yakup 108, dedesi İshak ise 168 yaşındadır. İshak, bundan sonra 12 yıl daha yaşamıştır. Yusuf’un satılışı, Yakup’un eve dönüşünden 9 yıl sonra gerçekleşmiştir. Geleneksel kronolojiye göre, Lea da bu sıralarda ölmüştür (bkz. Seder Olam 2).

3- Ve İsrail, Yusuf’u bütün oğullarından çok sevdi. Zira onun yaşlılığında doğmuş oğluydu. Ona uzun ve renkli bir pelerin de yapmıştı.

4- Kardeşleri de babalarının onu kendilerinden çok sevdiğini gördüler ve ondan nefret ettiler ve onunla selam (esenlik) içinde konuşmadılar.

            “שָׁלֹֽם” (shalom) yani “selam” (barış, esenlik) kelimesi ilk defa bu ayette geçmektedir.

5- Ve Yusuf bir rüya gördü ve bunu kardeşlerine anlatınca, ondan daha çok nefret ettiler.

6- Onlara demişti ki: “Şu gördüğüm rüyayı bir dinleyin!

7- Tarlada demet bağlıyorduk. Birden benim demedim kalktı ve dimdik durdu. Sizin demetleriniz de onu çevrelediler ve benim demetime doğru secde ettiler.”

Tora’da bir rüyaya yer veriliyorsa, söz konusu rüya geleceğe işaret ediyor demektir.

8- Kardeşleri de ona “Gerçekten de bizim melikimiz mi olacaksın yani? Ya da üzerimizde hakimiyet mi kuracaksın?” dediler ve rüyaları ve sözleri sebebiyle ondan daha da çok nefret ettiler.

9- Ve bir rüya daha gördü. Onu da kardeşlerine anlattı ve dedi ki: “Bakın başka bir rüya gördüm. Güneş, Ay ve on bir gezegen bana doğru secde ediyorlardı.”

İbranice'de “כּֽוֹכָבִ֔” (kowḵâḇ) sözcüğü "yıldız" anlamına gelmekle birlikte, tarih boyunca gökyüzünde görünen parlak cisimlerin hepsi için genel bir terim olarak kullanılmıştır. Bu bağlamda, "kowkâb" kelimesi eski İbranice'de gezegenleri de kapsayacak şekilde anlaşılabiliyordu, çünkü gezegenlerin doğrudan ayrı bir ismi yoktu. Nitekim Kuran’da da Yusuf’un rüyasında “عَشَرَ كَوْكَباً” (aşere kevkeben) yani 10 gezegen ifadesi kullanılmıştır. “Kevkeb” sözcüğü Arapça’da da “gezegen” demektir.

10- Babasına ve kardeşlerine anlattı, babası da onu azarladı ve ona “Bu gördüğün rüya ne biçim? Ne yani, ben annen ve kardeşlerin, gelip önünde yere mi eğileceğiz?” dedi.

Yakup’un burada annen diye kastettiği kişi, Raşel öldükten sonra Yusuf’u yetiştirme görevini üzerine alan Bila’dır.

11- Kardeşleri de onu kıskanmışlardı. Ancak babası bu sözü gözetti (düşündü).

Bazı otoriteler, bu kıskançlığı kardeşlerin duygularında yeni bir sayfa olarak görürler. Zira bu noktaya kadar Tora, kardeşlerin hep nefretlerinden bahsetmiş, ama kıskançlıklarını dile getirmemiştir. Kardeşler başlarda, Yakup’un büyük sevgisinden dolayı Yusuf’tan nefret etmişler; fakat onu bir çocuk olarak gördüklerinden Yusuf’un kendilerine karşı bir tehdit oluşturduğunu düşünmemişlerdir. Fakat kardeşler de zeki kişilerdir. Tekrar eden bir temaya sahip rüyaları duydukları zaman, içlerinde bir yerde onlar da Yusuf’un haklı olduğunu anlamışlardır. Bu nedenle de duyguları nefretten kıskançlığa dönüşmüştür. (Rabenu Behaye)

 

Kardeşleri Yusuf’u Satıyor

12- Ve (bir gün) kardeşleri, babalarının davarını Şekem’de^ı gütmek üzere gittiler.

Şekem, Kudüs’ün 48 km kuzeyindeki Nablus şehridir.  Kardeşlerin Şekem’e yaptıkları saldırının ardından, nefret edildikleri bu bölgeye gitmelerinin çılgınca olduğu düşünülebilir (34:30). Fakat onlar, bölge halkının kendilerinden korkmasını sağlayan (35:5) Allah’a güvenmektedirler. Alternatif olarak söz konusu saldırı, aradan geçen zamanla unutulmuş da olabilir (Radak)

13- İsrail de Yusuf’a dedi ki: “Biliyorsun ki kardeşlerin Şekem’de sürüyü otlatıyorlar. Haydi seni de yanlarına göndereyim.” Yusuf da “Elbette!” dedi.

14- Ve (babası) dedi ki: “Git, Kardeşlerin ve davarın durumuna bak ve bana haber getir.” Böylece (Yakup), onu Hebron vadisinden gönderdi ve (Yusuf) Şekem’e vardı.

15- Ve kırda dolaşırken bir yabancı onu gördü ve “Ne arıyorsun?” dedi.

16- Dedi ki: “Kardeşlerimi arıyorum. Şimdi sürüyü nerede otlatıyorlar, bana söyle.”

17- Adam da “Buradan ayrıldılar. Çünkü ‘Haydi, Dotan’a gidelim.’ dediklerini duydum.” dedi. Yusuf da kardeşlerinin peşinden gitti ve onları Dotan’da buldu.

Dotan, Şekem’in 28 km kadar kuzeyinde bir şehir.

18- Ve onu uzaktan gördüler ve daha onlara yaklaşmadan onu öldürmek için bir plan kurdular.

19- Ve birbirlerine dediler ki: “İşte, bizim rüyacı geliyor.

20- Şimdi gelin ve onu öldürüp kuyulardan birine atacağız ve (babamıza) ‘Vahşi bir hayvan onu yuttu.’ diyelim ve onun hayalleri (rüyaları) neymiş görelim.”

21- Ruben bunu duydu ve (Yusuf’u) onların elinden kurtarmak istedi ve dedi ki: “Can almak yok!”

22- Ve Ruben onlara dedi ki: “Kan dökmeyin! Onu çöldeki şu kuyuya atın, ama ona dokunmayın.” Amacı onu kurtarmak ve babasına döndürmekti.

Kardeşler, Yusuf’u öldürme konusunda kararlıdırlar. Fakat Yusuf için kurtuluş, hiç de beklenmedik bir yerden gelir: Yakup, Behorluk haklarının bir bölümünü Yusuf’a vermiştir. Bu durumda, asıl Behor olan Ruben, en çok yara almış kişidir (Başlangıç, 35:22; 1. Tarihler, 5:1). Fakat o sırada Ruben bunu hiç düşünmemiş ve kardeşlerine karşı çıkmış. Ancak yine de kardeşlerinin karşısında Yusuf’u açıkça korumayacaktır. Bu nedenle Yusuf’u öldürmek için daha temiz bir yol önererek bir bahane yaratmaktadır. Fakat asıl amacı bir yolunu bulup Yusuf’u kurtarmaktır.

23- Yusuf da yanlarına ulaşınca pelerinini, üzerindeki uzun ve renkli pelerini Yusuf’un üzerinden çıkardılar.

24- Ve onu aldılar ve kuyuya attılar. Kuyu da boştu; içinde su yoktu.²

Bura gereksiz gibi görünen kullanım aslında bir mesaj vermektedir: Kuyu “su açısından” boştur. Ama içinde yılan ve akrep gibi başka şeyler olabilirdi. (Raşi)

25- Ve yemek yemeğe oturdular¹. Gözlerini kaldırdıklarında da Gilad’dan² gelmekte olan bir İsmaili (Arap) kervanı gördüler. Develeri, Mısır’a götürmek üzere baharat ve pelesenk (kokulu bir reçine, balsam) ve ladin reçinesi (çam sakızı) taşımaktaydı.

¹ Yemeğe oturmaları, kardeşlerin vicdanlarının tamamen rahat olduğunu göstermektedir. Aksi takdirde, Yusuf’un yakarışları hâlâ kulaklarındayken rahatça yemeğe oturamazlardı (Sforno)

² Gilad, Ürdün’ün kuzeybatısında bulunan antik bir şehir.

26- Yahuda, kardeşlerine dedi ki: “Kardeşimizi öldürüp kanını örtersek (ölümünü gizlersek) elimize ne geçecek?

27- Gelin onu İsmaililere satalım. Böylece ona kendi elimizle zarar vermemiş oluruz. Ne de olsa o kardeşimizdir; etimizden ettir (kanımız, canımızdır).” Kardeşleri de kabul ettiler.

Tora, tıpkı yukarıda Ruben için yaptığı gibi, bu noktada Yusuf’un hayatını kurtardığı için Yahuda’dan söz etmektedir. Yusuf’a karşı yapılan komplonun başını çekenlerin adını ise anmamaktadır (Oznayim LaTora).

28- Oradan geçen Midyanlı (Medyenli) tüccarlar¹ da Yusuf’u çekip çukurdan çıkardılar. Ve (kardeşleri) 20 parça gümüş² karşılığında Yusuf’u İsmaililere sattılar. Ve (tüccarlar) Yusuf’u Mısır’a götürdüler.

¹ Medyenli tacirler, İsmailli tüccarlardır. Yani Medyen’de yaşayan Araplardır. Nitekim Medyenlilerin başka bir yerde İsmailliler olarak adlandırıldıklarını görmekteyiz (Hakimler, 8:24).

² 1 parça gümüşün 1 şekel olduğu yönünde bir görüş vardır.  1 şekel, bugünkü ölçüyle 22,8 gramdı.  Bu hesap doğru ise Yusuf, 465 gr gümüşe satılmış demektir.

29- Ruben de kuyuya döndü ve Yusuf’u kuyuda göremedi ve (duyduğu keder ve dehşetten dolayı) giysilerini yırttı.

30- Ve kardeşlerinin yanına döndü ve dedi ki: “Delikanlı yok! Ben şimdi nerelere gideyim!”

31- Yusuf’un pelerinini aldılar ve küçük bir oğlak kestiler ve pelerini kanına batırdılar.

32- Ve uzun ve renkli pelerini (babalarına) gönderdiler. Ve  babalarına getirdiler ve “Bunu bulduk! Şimdi bunun oğlunun pelerini olup olmadığına bir bak!” dediler. 

33- Ve (Yakup) onu tanıdı ve dedi ki: “Oğlumun pelerini bu! Vahşi bir hayvan onu yemiş olmalı! Yusuf gerçekten de parçalanmış…”

34- Yakup da (kederle) elbiselerini yırttı ve üzerine çul geçirdi ve oğlu için günlerce yas tuttu.

35- Bütün oğulları ve kızları da ona taziyede bulunmaya (onu teselli etmeye) çalıştılar. Fakat o taziyelerini reddetti ve dedi ki: “Mezara, oğlumun yanına inene kadar yas tutacağım.” Böylece babası onun için ağladı.

36- Medaniler¹ de (Yusuf’u) Mısır’a, Paronun memurlarından, muhafız birliği komutanı Potifar’a sattılar.²

¹ Medaniler – Anlaşıldığı kadarıyla Medaniler ve Midyanlılar (Medyenliler) farklı iki kabiledirler (25:2). Bir açıklamaya göre Midyanlılar, Yusuf’u Medaniler’e satmışlar. Ancak başka bir görüşe göre ise; Medaniler, Midyanlılar (Medyenliler) ile aynı kişilerdir. Midyanlıların, İsmaililer (Araplar) ile de aynı kişiler olabilecekleri yönünde de bir görüş vardır.

² Muhafız birliği komutanı: (1. Krallar, 25:8, Yeremya 39:9). Dolayısıyla kraliyet hapishanesi, onun evinde bulunmaktadır.

Potifar, bir Mısır ismidir. Pa-diu-par sözcüğü eski Mısır dilinde “eve (saraya) ait olan” demektir; dolayısıyla Kâhyalık, ya da saray içi bir görevi simgelemektedir. Eski Mısır dilinde Par sözcüğü “ev/saray” anlamındadır ve Paro (Paro) (12:15) sözcüğünün de köküdür. Potifar ismi aynı zamanda eski yazıtlarda sıkça rastlanan Pa-diu-ap-Ra – “Ra’nın verdiği/bahşettiği” sözcüğüyle de ilişkili olabilir. Ra, eski Mısır inancında güneş tanrısıdır. İleride bahsi geçen Poti Fera’nın anlamı da benzerdir (41:45)

 

Burada anlatılan hususlar, Kur’an’da, Yusuf Suresinde de (4-20 ayetlerinde) yer almaktadır.

 

38. Bab

Yahuda ile Tamar

38:1- Ve öyle oldu. Yahuda, o dönemde kardeşlerinin yanından (güneye) indi ve adı Hira olan Adulamlı bir adamın yanına gitti.

Bazı yahudi kaynaklar, Yusuf’un satılması fikrini verenin Yahuda olduğunu bu nedenle de kardeşlerin, Yusuf’un başına gelenlerden Yahuda’yı sorumlu tuttup suçladıklarını, Yahuda’nın da bunun üzerine aileden ayrılıp Adulam’a yerleştiğini belirtirler. (Raşi)

Adulam, Şekem’in 76 km kadar güneyinde ve Hebron’un yaklaşık 20 km kuzeyinde bir şehir.

2- Ve Yahuda, orada ismi Şua olan bir tüccarın kızını gördü ve onu (eş olarak) aldı ve yanına gitti.

3- Ve (kadın) hamile kaldı ve bir oğul doğurdu ve ona Er (uyan) adıyla seslendi.

4- Yine hamile kaldı ve bir oğul daha doğurdu ve ona Onan (güç) adıyla seslendi.

5- Sonra bir oğul daha doğurdu ve ona Şela (dua) adıyla seslendi. Onu doğurduğunda Keziv’deydi.

Keziv, Adulam’ın 5.5 km kadar güneybatısında bulunan bir kent.

6- Yahuda da Er için bir eş aldı; adı Tamar (Hurma) idi.

7- Ve öyle oldu. Yahuda’nın behor (ilk doğan) oğlu Er, Yahve’nin gözünde kötüydü. Yahve de onu öldürdü (vefat etti).

8- Yahuda da Onan’a dedi ki: “Kardeşinin eşine git (onunla yat) ve ona karşı kayınbiraderlik görevini yerine getir ve kardeşine tohum (soy) yetiştir.”

“Kayınbiraderlik görevi” olarak bilinen ve yahudilerde de gelenek haline dönüşen “Yivum” uygulamasını ilk başlatan kişinin Yahuda olduğu belirtilmektedir.

“Yivum” özetle; bir erkek, çocuğu olmadan ölürse, erkek kardeşi, onun dul karısıyla evlenmelidir. Bu ikinci evlilikten doğacak olan oğul, ölen kişinin manevi oğlu sayılacaktır. Yibum yapmayı reddeden biri, kayınbiraderlik görevinden muaf olabilmek için ve bu evliliğin gerçekleşmemesi için Halitsa adlı bir tören gerçekleştirme seçeneğine sahiptir. Günümüzde ise genellikle Yivum yapılmadığı, sadece Halitsa uygulandığı belirtilmektedir.

9- Onan da tohumun (çocuğun) kendi soyu olmayacağını öğrendi. Ve öyle oldu, ne zaman kardeşinin karısına gitse, kardeşine soy vermesin diye tohumunu (menisini) yere döktü.

10- Yaptığı şey Yahve’nin gözünde kötüydü. Bu yüzden (Yahve) onu da öldürdü.

            Kanaatimizce; Allah’ın hoşnut olmadığı şey, Yahudilerin iddia ettiği gibi Onan’ın yivum geleneğine aykırı davranması değil; evlenmiş olduğu kardeşinin eşiyle sürekli cinsel ilişkide bulunduğu halde kocalık vazifesini tam olarak yerine getirmeyerek menisini dışarı akıtması yoluyla hem kadını aşağılaması hem de onu çocuktan mahrum bırakarak onu kısır gibi göstermesidir. 

11- Yahuda da gelini Tamar’a dedi ki: “Oğlum Şela büyüyene kadar babanın evinde dul olarak otur. O (Şela) da kardeşleri gibi ölmesin!” Tamar da gitti ve babasının evine yerleşti.  

12- Ve uzun bir zaman geçti ve Yahuda’nın eşi olan Şua’nın kızı öldü. Yahuda da yası bittikten sonra Adulamlı dostu Hira ile birlikte Timna’ya, sürüsünü kırkanların yanına gitti.

Seçkin bir adamın davarının kırkılması, bu dönemlerde fakir halka açık ziyafetlerle kutlanan coşkulu bir olaydır. (Ramban)

13- (Gelini) Tamar’a da “Kayınbaban sürüsünü kırkmak için Timna’ya gidiyor.” diye söylendi.

Timna, Adulam’ın 7.5 km kadar kuzeydoğusunda, günümüzde Tibna olarak bilinen bir kent.

14- O (Tamar) da dulluk giysilerini çıkardı ve peçe taktı ve Timna yolunda bulunan Enayim’in girişinde oturdu. Çünkü (Tamar), Şela büyümüş olmasına rağmen hâlâ onunla evlendirilmediğini görmüştü.

Bu, Tamar’ın neden böylesine ağırbaşlılıktan uzak bir davranış içine girdiğini açıklamaktadır. Dul kalan Tamar, Yahuda’nın ailesinden çocuk sahibi olma hakkını sonuna kadar korumaya kararlıdır. (Raşi)

15- Yahuda da onu görünce fahişe sandı. Çünkü yüzü örtülüydü.

16- Ve yolda ona dönüp dedi ki: “İstersen yanına gelirim (seninle yatabilirim).” Onun, kendi gelini olduğunu bilmiyordu. Ve (Tamar) dedi ki: “Yanıma gelmen için bana ne vereceksin?”

17- (Yahuda), “Sürümden sana bir oğlak gönderirim.” dedi. (Tamar), “Oğlağı gönderinceye kadar bana bir şey rehin versen.” dedi.

18- (Yahuda), “Sana ne rehin vereyim.” dedi. (Tamar), “Mührünü, kuşağını ve elindeki asanı.” dedi. Ve (Yahuda) onları verdi ve ona geldi (onunla yattı). Ve (Tamar) ondan hamile kaldı.

            “חֹתָֽמְ” (hatem) sözcüğü mühür, imza ve işaretleme gibi anlamlara gelmektedir. Bu kelime Arapçada da yine “خَتَم” (hatem) şeklinde kullanılmaktadır.           

19- Ve kalkıp gitti ve peçesini çıkardı ve dul giysisini giydi.

20- Yahuda da rehin bıraktıklarını geri almak için Adullamlı dostuyla (kadına) oğlağı gönderdi. Ancak onu (kadını) bulamadı.

21- Bulunduğu yerin insanlarına da ‘Enaim’de yol kenarındaki fahişe nerede?” dedi. “Burada kutsal fahişe yok.” dediler.

Amorilerin, Arnon Nehri’nin (günümüzde Ürdün’deki Mücib Nehri’nin) doğusunda ve Lut Gölü (Ölüdeniz) civarında yaşayan halk olduğu belirtilmektedir. Çevre halklar tarafından “Dağlılar” olarak isimlendirilen bu halk, daha sonra buradan sürülmüştür. Amori halkında; genç kızlar evlenmeden önce 7 gün fahişelik yaptıkları ve bundan elde ettikleri ücretleri de putları için harcadıkları şeklinde bir gelenek olduğu belirtilmektedir. (Herodotus 1:199; Talmud, Ketubot 3b).

22- Ve Yahuda’ya döndü ve dedi ki: “Onu (kadını) bulamadım. Oranın insanları da ‘Burada fahişe yok.’ dediler.”

23- Yahuda da dedi ki: “Bırak (eşyalar) onda kalsın. Yoksa (alay konusu olur ve) biz utanırız. Ben, oğlağı gönderdim ama sen onu (kadını) bulamadın.”

24- Yaklaşık üç ay sonra Yahuda’ya, “Gelinin Tamar zina etmiş, zinadan dolayı da şu an hamile.” denildi. Yahuda da “Onu (meydana) çıkarın ve yakın.” dedi.

25- (Tamar) çıkarılmak üzere iken kayınpederine haber gönderdi: “Bunlar kime aitse ben ondan hamileyim! Şimdi bu mührün ve kuşağın ve asanın kime ait olduğunu söyle!”

26- Yahuda da (eşyaları) tanıdı ve dedi ki: “O, benden daha doğrudur (daha masumdur). Çünkü onu oğlum Şela’ya almadım.” Ve (Yahuda) bir daha ona gitmedi (onunla yatmadı).

Böylece Yahuda, geliniyle yatmış olduğunu, doğacak çocuğun da babasının kendisi olduğunu herkesin önünde itiraf etmiş oldu.

27- Ve öyle oldu. Doğum yaklaştı, (Tamar’ın) rahminde de ikiz vardı.

28- Ve doğum yaparken (ikizlerden) biri elini (dışarı) uzattı. Ebe de (çocuğun elini) yakaladı ve bileğine kızıl (bir ip) bağladı ve dedi ki: “Önce bu çıktı.”

            Ebe, ikizlerden ilk doğan erkek çocuğun (bebor) belli olması için böyle bir işlem yapmıştır.

29- Ve öyle oldu. (Çocuk) elini içeri çekti ve kardeşi doğdu ve (ebe) dedi ki: “Kendin için büyük bir gedik açtın?”^ı Bu nedenle de Perez (Kuvvet; dayanıklılık) adıyla çağrıldı.

Bu ifade; “Kendini hangi kuvvetle böyle öne çıkarabildin?”, ya da “Kendini böylesi öne çıkaracak kuvveti nereden buldun?” şeklinde de anlaşılabilir.

30- Sonra da bileğinde kızıl (ip) olan kardeşi çıktı ve Zerah (nur topu, parlak) adıyla çağrıldı.

 

Not: Bu bölümde anlatılanlar ile ilgili olarak Kur’an’da herhangi bir bilgi yer almamaktadır.

 

39. Bab

Yusuf ile Potifar’ın Karısı

39:1- Ve Yusuf, Mısır’a indirildi. Paronun bir subayı ve muhafızların komutanı olan Mısırlı Potifar da onu oraya indiren İsmaililerden satın aldı.

Potifar’ın, Paronun yakın çevresine mensup olduğu bilindiğine göre, onun Mısırlı olduğu da açıktır. Ama Tora, yine de Potifar’ın milliyetini bu bölümde tam üç kez belirtmektedir (39:1,2,5).

Açıklama: Bu ve sonraki ayetlerde Mısır’a giderken “indi/indiler”; Kenan diyarına (Filistin topraklarına) dönerken de “çıktı/çıktılar” ifadesinin bilinçli olarak kullanıldığını görüyoruz.

Yüce Allah’ın, yaklaşık 3500 yıl önce göndermiş olduğu bu vahiy ile; birbirinden yaklaşık 400 km uzakta olan iki yerin ya rakımlarına ya da dünya üzerindeki konumlarına veya her ikisine de dikkat çektiği kanaatindeyiz. Çünkü Jaruselam’ın (Kudüs’ün) rakımı 754 m iken; Yusuf Nebi’nin yaşadığı antik Mısır’ın başkenti olan Memfis’in rakımı 25m dir. Yine Jaruselam (Kudüs), 31.70  kuzey paraleli üzerindeyken; antik Mısır’ın başkenti olan Memfis, 29,50 kuzey paraleli üzerindedir.

2- Yahve de Yusuf ile birlikteydi. Ve o (Yusuf) muvaffak biriydi. Mısırlı efendisinin de evinde idi.

3- Efendisi de, Yahve’nin onunla olduğunu ve yaptığı her işte Yahve’nin onu muvaffak kıldığını gördü.

4- Yusuf da onun gözünde lütuf buldu ve ona hizmet etti. Ve (Potifar), onu evine gözetmen (sorumlu) olarak atadı, sahip olduğu her şeyi de onun eline (sorumluluğuna) verdi.

5- Onu, evine ve sahip olduğu her şeye gözetmen olarak atadığı andan itibaren de Yahve, Yusuf’un hatırı için Mısırlının evini bereketli kıldı. Yahve’nin bereketi de evde ve tarlada ve sahip olduğu her şeyin üzerindeydi.

6- Sahip olduğu her şeyi de Yusuf’un eline bıraktı. Yediği ekmek (yemek) dışında^ı da hiçbir şeyle ilgilenmedi. Yusuf da güzel yapılı ve yakışıklıydı.

            Potifar. Yusufa öyle güvenmiştir ki. hem işlerini düzenli ve başarılı bir şekilde yürütmesinden hem de ai lesine kötü gözle bakmamasından dolayı ona kendisinden daha fazla itimat etmiştir.

Mısırlılar’ın, yabancıların el sürdüğü yiyeceği pislenmiş saymalarıydı. Bu nedenle de”Yediği ekmek dışında” ifadesinin kullanıldığı belirtilmektedir. (bkz. 43:32; Ibn Ezra; Herodotus 2:41)

7- Ve öyle oldu. Ardından, efendisinin karısı Yusuf’a göz dikti ve (ona) “Benimle yat!” dedi.

8- Fakat reddetti ve efendisinin karısına dedi ki: “Bak! ben evde olduğum için adoni (rabbim, efendim) evde ne olduğunu bilmiyor ve sahip olduğu her şeyi benim elime (sorumluluğuma) verdi.

9- Bu evde benden daha yetkili kimse yok. Ve (efendim), siz hariç benden hiçbir şeyi esirgemedi. Çünkü siz onun eşisiniz.  O halde böylesi büyük bir kötülüğü nasıl yaparım! Hem yüce meleklere karşı da hata etmiş (suç işlemiş) olurum!”

            İbranicedeki “חָטָ֖א” (hata) sözcüğü,  Arapçadaki “خطا” (hata) sözcüğü ile aynı anlama gelmektedir. Ancak Arapçadaki “hata” sözcüğünün Türkçedeki gibi sadece “yanılma, yanılgı”anlamına gelmediği; aynı zamanda “kasten ve bilerek işlenen suç/günah” anlamına da geldiğini Kur’an’da yer alan “Kafirler, müminlere ‘Bizim yolumuza uyun, sizin hatalarınızı da biz yükleniriz.’ derler. Oysa onların günahlarından hiçbir şeyi yüklenecek değildirler. Onlar yalancıdırlar.” (Ankebut, 29:12) şeklindeki ayetten de anlıyoruz.

10- Yusuf ile her gün konuştuysa da Yusuf onu dinlemedi. Onunla da yatmadı, onunla da olmadı.

11- Ve öyle oldu. O gün, işini yapmak için eve girdi. Evin insanlarından (çalışanlarından) biri bile içerde yoktu.

12- Ve (Kadın) onu giysisinden yakaladı ve “Benimle yat!” dedi. (Yusuf) giysisini (kadının) elinde bıraktı ve dışarı kaçtı.

13- Ve öyle oldu. (Kadın) onun, giysisini elinde bırakıp dışarı kaçtığını görünce,

14- Evinin insanlarına seslendi ve onlara dedi ki: “Bakın! Bizi (mutlu edip) güldürmesi¹ için (kocam) yanımıza bir İbrani getirdi. (Ama o) yanıma geldi ve benimle yatmak istedi. Ben de yüksek sesle çığlık attım!

¹ “צָחֲקָ֨” (tsahak) sözcüğü, bağlama göre “gülmek, kıkırdamak, sevinçten gülmek” gibi anlamlara gelmektedir. Bu kelime, genellikle mutluluk, sevinç veya keyif durumlarında kullanılır.

15- Ve öyle oldu. Sesimi yükseltip bağırdığımı duyunca giysisini yanımda bıraktı ve dışarı kaçtı.”

16- Bu nedenle de efendisi (rabbi, adonayı) eve gelinceye kadar Yusuf’un giysisini yanında tuttu.

17- Ona da aynı şeyleri anlattı: “Buraya getirdiğin İbrani kul benimle eğlenmek için yanıma geldi (benimle yatmak istedi).

18- Ama yüksek sesle çığlık atınca, giysisini yanımda bıraktı ve dışarı kaçtı.”

19- Ve öyle oldu. Efendisi, karısının kendisine “Kulunun bana yaptığı şey bu!” dediğini duydu ve öfkesi alevlendi.

20- Yusuf’un efendisi de onu (Yusuf’u) aldı ve hapishaneye, melikin mahkumlarının tutulduğu yere attı. Böylece orada  hapishanedeydi.

21- Yahve de onunla birlikteydi. Ona merhamet¹ etti ve lütufta bulundu.  Ve hapishane baş muhafızının gözdesi yaparak ona lütufta bulundu.

¹ “חֶ֕סֶד” (hesed); “merhamet, iyilik, lütuf, sevgi, ihsan, hayırda bulunma, şefaat, adalet, erdem ve fazilet” gibi anlamlara gelmektedir.

22- Hapishanenin baş muhafızı da hapishanedeki tüm mahkûmları Yusuf’un eline teslim etti. Ve orada ne olursa, bunu yapan oydu (Sorumlusu Yusuf’tu).

23- Ve hapishanenin baş muhafızı, elinin altındaki hiçbir şeyle ilgilenmedi. Çünkü Yahve, Yusuf ile birlikteydi ve yaptığı her işte Yahve onu muvaffak kılıyordu.

 

Burada anlatılan hususlar, Kur’an’da, Yusuf Suresinde de (21-35 ayetlerinde) yer almaktadır.

 

40. Bab

Yusuf, Hapishanede Rüya Yorumluyor

40:1- Ve öyle oldu. Sonra da Mısır Melikinin sakisi¹ ile fırıncısı² Mısır Melikine karşı hata (suç) işlediler.

            ¹ İçki sunanın, krala ikram ettiği şeyin üzüm şarabı olduğunu Başlangıç 40:11 ayetinden anlıyoruz.

            ² Adoni: efendi, bey, sahip ve yönetici gibi anlamlara gelmektedir.

Eski Mısırlılardan kalan tarihi eserlerde onların, şekerleme ve aşçılık sanatını büyük bir mükemmelliğe taşıdıklarına dair kanıtların olduğu belirtilmektedir.

2- Bunun üzerine Paro da bu iki kuluna, baş sakiye ve fırıncıbaşına çok öfkelendi.

3- Böylece onları muhafız birliği komutanının evine, Yusuf’un hapsedildiği yere hapsetti.

4- Muhafız birliği komutanı da Yusuf’u onlara hizmet etmesi için atadı. Ve günlerce hapishanede kaldılar.

5- Ve Mısır melikinin hapishanesinde tutuklu olan sakisinin ve fırıncısının ikisi de rüya gördüler. İkisi de aynı gece rüya gördüler. Her rüyanın da kendine özgü anlamı vardı.

6- Yusuf da sabahleyin yanlarına geldi ve onlara baktı ve üzgün olduklarını gördü.

7- Bu yüzden de efendisinin evinde kendisiyle birlikte hapishanede kalan Paronun memurlarına sordu: “Bugün neden bu kadar üzgün görünüyorsunuz?”

8- Onlar da ona “Rüya gördük ve onu çözümleyecek (yorumlayacak) kimse yok.” dediler. Yusuf da onlara dedi ki: “Tabirler yüce meleklere ait değil mi?” “Lütfen bana (rüyanı) anlat.”

9- Başsaki de rüyasını Yusuf’a anlattı: “Rüyamda önümde bir asma vardı.

10- Asmada da üç dal vardı. Tomurcuklanırken de çiçekleri açtı. Salkımları da olgun üzümler verdi.

11- Paronun da kâsesi elimdeydi. Üzümleri aldım ve Paronun kâsesine sıktım, kâseyi de Paronun eline verdim.”  

12- Yusuf da dedi ki: “Bunun yorumu şudur: Üç dal, üç gün demektir.

13- Üç gün içinde Paro başını kaldıracak (hakkındaki kararı verecek) ve seni görevine geri getirecek. Onun Başsaki olduğun zamanki gibi de Paronun kâsesini onun eline vereceksin.

14- Ve her şey yolunda giderse, lütfen beni hatırla ve bir iyilik yap. Paroya benden söz et ve beni bu evden çıkart.

15- Zaten İbranilerin diyarından kaçırılmıştım. Ayrıca burada hapishaneye atılmamı gerektirecek bir şey de yapmadım.”

16- Fırıncıbaşı da (rüyayı) güzel yorumladığını gördü ve Yusuf’a dedi ki: “Ben de bir rüya gördüm. Başımın üstünde üç sepet beyaz ekmek vardı.

17- En üstteki sepette de Paro için pişirilmiş yiyecekler vardı. Kuş da başımın üzerindeki sepetten onları yedi.”

18- Yusuf da dedi ki: “Bunun yorumu şudur: Üç sepet üç gün demektir.

19- Üç gün sonra Paro başını kaldıracak (hakkındaki kararı verecek) ve seni ağaca asacak. Kuş da etinden yiyecek.”

20- Ve öyle oldu. Üçüncü gün Paro, doğum gününde tüm kullarına bir şölen verdi. Kullarının arasında da başsakinin ve fırıncıbaşının başını kaldırdı (haklarındaki kararını verdi).

21- Ve başsakiyi tekrar görevine döndürdü, (o da) Paronun eline kâse sundu.

22- Yusuf’un onlara yorumladığı gibi de fırıncıbaşıyı astı.

23- Yine de, başsaki Yusuf’u zikretmedi¹ ve onu unuttu.

¹ İbranicedeki “זָכַ֧ר” (zâkar) sözcüğü,  Arapçadaki “ذكر” (zikr) sözcüğü ile aynı anlama yani “anmak, hatırlamak” anlamına gelmektedir. Ve Tevrat’ta ilk defa bu ayette geçmektedir.

 

Burada anlatılan hususlar, Kur’an’da, Yusuf Suresinde de (36, 41, 42. ayetlerinde) yer almaktadır.

 

41. Bab

Yusuf, Paronun Rüyasını Yorumluyor

41:1- İki yıl ve günün ardından da paro bir rüya gördü. Ve işte, nehrin (Nil’in) kenarında ayakta duruyordu.

            Bu iki tam yıl; Yusuf'un hapse girmesinden sonra geçen süre de olabilir, fırıncıbaşının serbest bırakılmasından sonra geçen süre de olabilir.

            Yusuf’un hangi Mısır hükümdarı zamanında yaşadığı ile ilgili farklı görüşler bulunmaktadır: 

1. XII. Hanedanlığın kurucusu I. Osirtasen olabilir. Çünkü; müreffeh ve başarılı bir saltanat geçirdiği Heliopolis'teki granit bir dikilitaşta geçiyor (Wilkinson, 'Eski Mısırlılar,' 1:30, ed. 1878).

            2. XV. Hanedanlığın V. kralı Assa veya Assis olabilir. (Smith'in 'Bible Dict.' sanatında Stuart Peele sanat. Mısır).

            3. XV. Hanedanlığın kralı olan Apophis olabilir. Yunan makamları, bunun Yusuf’un hamisi olduğunda hemfirikir oldukları belirtilmektedir. (Thornley Smith, 'Joseph ve Zamanları', s. 42)

2- Ve nehirden güzel görünümlü ve semiz 7 inek çıktı ve sazlıkta otlamaya başladılar.

3- Ve işte, onların ardından nehirden çirkin görünümlü ve cılız başka 7 inek çıktı ve nehrin kıyısında diğer ineklerin yanında durdu.

4- Ve çirkin görünümlü ve cılız olan inekler, 7 güzel görünümlü ve semiz olanı (ineği) yedi. Ve bu sırada paro uyandı.

5- Sonra tekrar uyudu ve rüya gördü; Bir sap üzerinde güzel ve dolgun 7 başak çıktı.

            Bu tahılın mısır veya buğday olduğu yönünde farklı görüşler bulunmaktadır.

6- Ve işte, onların ardından doğu rüzgarıyla (samyeli ile) yanmış 7 (cılız) başak çıktı.

7- Cılız başaklar da 7 güzel görünümlü ve dolgun başağı yuttu. Ve bu sırada paro uyandı. İşte bu da bir rüyaydı.

8- Ve öyle oldu. Sabahleyin (paronun) ruhu daraldı ve Mısır’ın tüm büyücülerine ve tüm bilginlerine haber gönderip çağırdı. Paro onlara da rüyasını anlattı. Ancak onları paroya yorumlayacak kimse yoktu.

9- Başsaki de paroya konuştu ve dedi ki: “Bugün hatalarımı zikrediyorum (suçlarımı anımsıyorum)!

10- Paro, kullarına öfkelenmişti. Beni de muhafız birliği komutanının evinde gözaltında tutmuştu. Beni de fırıncıbaşıyı da.

11- Ve aynı gece rüya gördük; o ve ben. Her birimizin rüyasının da kendine özgü anlamı vardı.

12- Ve orada, bizimle birlikte muhafız birliği komutanının kulu İbrani bir genç vardı. Ona anlattık, o da rüyalarımızı yorumladı. Her birimize de rüyalarımıza göre yorum yaptı.

13- Ve öyle oldu. Ve bize nasıl yorumladıysa öyle oldu; (paro) beni görevime geri getirdi, onu (fırıncıbaşıyı) da astı.”

14- Paro da Yusuf’u çağırttı. Ve (Yusuf’u) hapishaneden çıkardılar. Traş oldu ve giysilerini değiştirdi ve paroya geldi.  

15- Ve paro, Yusuf’a dedi ki: “Bir rüya gördüm, onu yorumlayabilecek kimse de yok. Senin hakkında şöyle denildiğini duydum; duyduğun rüyayı yorumlayabiliyorsun.

16- Yusuf da yanıt verdi ve paroya dedi ki: “Bu, benim (ilmimin) üstümde. Ama paroya esenlik cevabını verecek olan yüce meleklerdir.”

17- Paro da Yusuf’a karşılık verdi ve dedi ki: “Rüyamda nehrin kenarında duruyordum.

18- Nehirden güzel görünümlü ve semiz 7 inek çıktı ve sazlıkta otlamaya başladılar.

19- Ardından da nehirden çirkin görünümlü ve cılız 7 inek çıktı. Mısır’da onlar kadar çirkin görünümlü inek görmedim.

20- Ve çirkin görünümlü ve cılız olan inekler, ilk 7 semiz ineği yedi.

21- Onları yuttuklarında da onları yuttuklarını kimse bilemezdi. Çünkü hâlâ başlangıçtaki kadar çirkindiler. Sonra da uyandım.

22- Bir de rüyamda bir sap üzerinde dolgun ve güzel görünümlü 7 başağın filizlendiğini gördüm.

23- Ardından da solmuş, cılız ve doğu rüzgarıyla (samyeli ile) kavrulmuş 7 başak daha filizlendi.

24- Bu cılız başaklar da 7 güzel görünümlü başağı yuttu. Büyücülere bunu anlattım, ancak hiçbiri yorumlayamadı.”

25- Yusuf da paroya dedi ki: “Paronun, (iki) rüyası birdir. Öyle ki yüce melekler yapmak üzere oldukları şeyi paroya anlatmış.”

26- 7 güzel görünümlü inek 7 yıl demektir. 7 güzel görünümlü başak da 7 yıldır. Bu bir tek rüyadır.

27- Ardından çıkan cılız ve çirkin  görünümlü 7 inek, 7 yıl demektir.  Doğu rüzgarıyla (samyeli ile) kavrulmuş 7 boş başak da, 7 yıl kıtlık yaşanacak (demektir).

28- Ve paroya söylediğim şudur: Yüce melekler, yapmak üzere oldukları şeyi paroya göstermiş.

29- Mısır bütün topraklarında 7 yıl boyunca büyük bir bolluk yaşanacak.

30- Ama ardından 7 kıtlık yılı başlayacak ve Mısır ülkesindeki tüm bolluk unutulacak ve kıtlık ülkeyi kırıp geçirecek.

31- Ülkedeki bu bolluk, ardından gelen o kıtlık sebebiyle hatırlanmayacak bile. Çünkü (kıtlık) çok şiddetli olacak.

32- Ve bu rüya paroya iki defa tekrarlandı. Bunun da anlamı, yüce melekler tarafından kesin karar verilmiş. Bunu da en kısa zamanda yüce melekler gerçekleştirecek.

33- Ve şimdi paro, zeki ve bilge bir kişi belirlemeli ve onu Mısır’ın başına atamalıdır.  

34- Paro, bunu yapsın ve 7 bolluk yılında Mısır topraklarını beşte birlesin (ürünlerin beşte birini vergi olarak alsın). (O ürünleri) toplamak için de toprağın tümünde memurlar görevlendirsin.

            Mısır halkının mahsüllerin onda birini Mısır kralına vergi olarak verdiği belirtilmektedir. Dolayısıyla söz konusu bereketli 7 yıl boyunca verginin iki katına çıkarıldığını görüyoruz.

35- Ve gelmekte olan bu iyi yılların tüm yiyeceklerini (her çeşit ürünü) toplasınlar. Paronun eli (denetimi) altında da şehirlerde yiyecek biriktirsinler ve bekçiliğini yapsınlar.

36- Mısır ülkesinde gerçekleşecek 7 kıtlık yılı için de bu (ürünler) yiyecek olacak. Böylece ülke de kıtlıktan kırılmayacak.”

Yusuf Mısır’ın Yöneticisi Oluyor

37- Bu öneri paroya ve yetkililerine iyi göründü.

38- Paro da hizmetkarlarına (danışmanlarına) dedi ki: “İçinde yücelerin ruhuna sahip bunun gibi birini bulabilir miyiz ki!”

39- Paro, ardından Yusuf’a dedi ki: “Madem yüce melekler tüm bunları sana açıkladı, senden daha zekisi ve bilgilisi yoktur.

40- Sen, evimin üstünde olacaksın (ülkemin sorumlusu olacaksın). Tüm halkım da senin ağzından öpecek (sana itaat edecek). Ve senden tek üstünlüğüm tahtım olacak.”

41- Ve paro, Yusuf’a dedi ki: “Bak, seni Mısır topraklarının tümüne (yönetici) atıyorum.”

42- Ve paro, yüzüğünü (kraliyet mührünü) elinden çıkardı ve onu Yusuf’un eline taktı. Ve ona en iyi ketenden elbiseler giydirdi, boynuna da altın bir zincir taktı.

43- Ve onu kendisine ait ikinci kraliyet arabasına bindirdi¹ ve önünde “Abrek!”² diye seslendiler. Ve (böylece) onu tüm Mısır’ın başına atamış oldu.

            ¹  Bu bir Mısır geleneğidir. Tarihi Mısır eserlerinde, kral sürekli olarak savaş arabasında görünür. (Havernick)

            ² “אַבְרֵ֑ךְ” (abrek) sözcüğü Tevrat’ta sadece burada geçmektedir. Anlamı hakkında; “Bereket getir”, “sevin”, “mutlu ol”, “diz çök” ve “Genel vali” gibi farklı yorumlar yapılmaktadır.

44- Ve paro, Yusuf’a dedi ki: “Paro benim! Tüm Mısır ülkesinde, onayın olmadan kimse ne elini ne de ayağını kaldıracak.”

45- Ve paro, Yusuf’a Safenat-Paneah (Yaşam Kaynağı konuşuyor) adıyla seslendi. Ve On’un (On şehrinin) Başkoheni^ı Poti Fera’nın kızı Asenat’ı ona eş olarak verdi. Yusuf da Mısır topraklarının tümünü dolaştı.

            Tevrat’ta ilk defa bu ayette geçen “כֹּהֵ֥ן” (Kohen) terimi “dini lideri” anlamına gelmektedir. Yine Tevrat’tan anlaşıldığına göre “kohen” kelimesi diğer dinlere hizmet eden din adamları için de kullanılmıştır.

46- Ve Yusuf, Mısır’da, paronun önünde görev aldığında 30 yaşındaydı¹. Paronun huzurundan çıktı ve Mısır topraklarının tümünü dolaştı².

¹ Yusuf, Mısır’a geleli 13 yıl olmuş. (Bkz: Başlangıç, 37:2)

² Bu, Yusuf’un yönetici olarak ilk Mısır topraklarını gezişidir.

47- Ve toprak, 7 bolluk yılı boyunca avuç dolusu ürün verdi.

48- Ve böylece Mısır ülkesinde 7 yıl boyunca üretilen tüm yiyeceği (her çeşit ürünü) topladı. Yiyecekleri de şehirlerde depoladı. Her şehrin içine de çevresindeki tarlalarda yetişen yiyeceği depoladı.

49- Ve Yusuf, denizin kumu kadar çok fazla yiyecek biriktirdi. Öyle ki, numaralandırmaktan (sayımdan) vazgeçtiler. Çünkü (ürün) sayılamayacak kadar çoktu.

50- Kıtlık yılı gelmeden önce de Yusuf’un iki oğlu doğdu. Başkohen Poti Fera’nın kızı Asenat ona doğurdu.

51- Yusuf da behor olana (ilk doğana) Menaşşe adıyla seslendi.  Çünkü “Yüce melekler, bana tüm sıkıntılarımı ve babamın evini (sıla hasretini) unutturdu.” dedi.

52- İkincisine de Efrayim (verimli) adıyla seslendi.  Zira “Yüce melekler, beni ızdırap çektiğim ülkede verimli kıldı.” dedi.

53- Ve Mısır diyarında 7 yıllık bolluk sona erdi.

54- Ve Yusuf’un dediği gibi, 7 yıllık kıtlık gelmeye başladı. Ve her ülkede kıtlık vardı, ama tüm Mısır’da ekmek vardı.

55- Mısır diyarı kıtlık çekince de halk ekmek için paroya yakardı. Paro da tüm Mısırlılara, “Yusuf’a gidin ve size ne diyorsa onu yapın!” dedi.

56- Kıtlık, tüm bölgeye yayılınca da Yusuf tüm ambarları açtı ve içlerindekini Mısırlılara sattı. Tüm Mısır topraklarında da kıtlık şiddetliydi.

57- Ve tüm bölge, tahıl satın almak için Yusuf’a, Mısır’a geliyordu. Çünkü tüm bölgede kıtlık şiddetliydi.

 

Burada anlatılan hususlar, Kur’an’da, Yusuf Suresinde de (50-56 ayetlerinde) yer almaktadır.

 

42. Bab: Yusuf’un Kardeşleri Mısır’a Gidiyor

 

42:1- Ve Yakup, Mısır’da erzak¹ olduğunu gördü ve oğullarına dedi ki: “Neden birbirinize bakıp duruyorsunuz?”

            ¹”Şeber” sözcüğü erzak anlamına gelmektedir. Aynı zamanda “ümit” anlamında geldiği de belirtilmektedir.

2- Ve dedi ki: “İşitim ki Mısır’da erzak varmış. Oraya inin ve bize oradan erzak satın alın ki yaşayalım ve ölmeyelim.”

3- Böylece Yusuf’un on kardeşi erzak satın almak için Mısır’a indiler.

4- Ama Yakup, Yusuf’un kardeşi Bünyamin’i onlarla göndermedi ve “Onun başına bir felaket gelmesinden korkuyorum!” dedi.

            “אָסֽוֹן” (ason) yani felaket sözcüğü Tevrat’ta ilk kez burada geçmektedir.

            Ailenin erkeklerinin Mısır'a gelmesinin nedeni, sonraki ayetlerde de görüleceği üzere Yusuf’un yetişkin erkeklere doğrudan satış yapması ve kimseye yüklü miktarda mal satmamasıdır. Bunun birkaç nedeni olabilir:

1- Gıda maddelerinin birilerinin tekeline geçmesini önlemek,

2- Tüm halkın yiyeceğe ulaşmasını sağlamak,

3- Erzak karaborsasının oluşmasını önlemek ve

4- Karaborsa sayesinde birilerinin malları pahalı satarak haksız yollarla zenginleşmesini  önlemek.

5- (Erzak) satın almak için gidenler arasında İsrail oğulları da vardı. Çünkü Kenan diyarında da kıtlık vardı.

6- Yusuf da ülkenin yöneticisi idi.  Herkese de (erzak) satan oydu. Yusuf’un kardeşleri de geldiler ve ona secde ettiler.

7- Yusuf da kardeşlerini gördü ve onları tanıdı. Ancak onlara yabancı gibi davrandı ve onlara sert konuştu ve onlara dedi ki: “Nereden geldiniz?” “Kenan diyarından. Yiyecek¹ satın almaya geldik.” dediler. 

¹ “אֹֽכֶל” (ökel), sözcüğü Arapçada olduğu gibi yiyecekler anlamına gelmektedir. Yiyecek sözcüğü de besin ve gıda ile aynı anlamlara gelmektedir.

8- Yusuf, kardeşlerini tanımıştı, fakat onlar kendisini tanımadılar.

9- Ve Yusuf, onlarla ilgili rüyaları hatırladı ve onlara “Siz casussunuz! Ülkenin çıplaklığını (zayıf yönlerini) öğrenmek için geldiniz!” dedi.

10- Ona dediler ki: “Hayır efendim! Sadece gıda satın almaya gelen kullarınız!

11- Biz hepimiz aynı adamın oğluyuz. Ve biz kullarınız güvenilir kimselerdir; casus değil!”

12- Yusuf da onlara “Hayır! Siz ülkenin çıplaklığını (zayıf yanlarını) öğrenmek için geldiniz!” dedi.

13- Dediler ki: “Biz kulların 12 kardeşiz. Hepimiz Kenan diyarından bir adamın oğullarıyız. En küçüğümüz babamızın yanında kaldı, diğeri de artık yok.”

14- Yusuf da onlara dedi ki: “Size dediğim gibi, siz casussunuz!

15- Sınanacaksınız ve paronun hayatı üzerine andolsun ki en küçük kardeşiniz buraya gelmedikçe buradan çıkmayacaksınız!

            Bu bir yemin ifadesidir. Kim yalan söyler ya da yalan söylediği ortaya çıkarsa, Paronun hayatına kasdetmiş veya öldürmüş gibi cezayı (ölümü) hak edecektir.

16- Aranızdan birini gönderin de kardeşinizi alıp getirsin. Kalanlarınız ise tutuklanacak. Söylediklerinizin doğru olup olmadığını öğrenmek için de sınanacaksınız ve eğer (kardeşiniz) yoksa paronun hayatı üzerine andolsun ki casus olduğunuz kesinleşecek!”

17- Ve üç gün onları nezarette tuttu.

18- Üçüncü gün de onlara dedi ki: “Dediğimi yapın ve hayatta kalın! Şüphesiz ki ben, yücelerden korkarım.

19- Eğer gerçekten dürüst insanlarsanız bir kardeşiniz nezarette kaldığınız yerde tutuklu kalacak. Geri kalanlar da gidin ve ailelerinize erzak götürün.

20- Küçük kardeşinizi de bana getirin. Sözleriniz de doğrulanacak ve ölmeyeceksiniz.” Ve öyle yaptılar.

21- Ve birbirlerine “Belli ki kardeşimize yaptığımızın cezasını çekiyoruz. Bize yalvardığında nasıl ızdırap çektiğini gördük, ama dinlemedik. Bu sıkıntı da onun için başımıza geldi.” dediler.

22- Ruben de onlara dedi ki: “Size ‘çocuğa karşı suç işlemeyin.’ dememiş miydim? Ama dinlemediniz. İşte şimdi onun kanı (hesabı) soruluyor.”

23- Yusuf’un, konuşmalarını dinlediğini bilmiyorlardı. Çünkü (konuşmaları boyunca) aralarında bir aracı (tercüman) vardı.  

24- Dönüp uzaklaştı ve ağladı. Ve onlara geri döndü ve yine sert konuştu. Aralarından da Şimon’u aldı ve gözlerinin önünde onu hapsetti.

25- Ardından çuvallarının tahıl ile doldurulmasını ve paralarının çuvallarına geri koyulmasını, yol için de onlara yolluk verilmesini emretti.

26- Böylece erzaklarını eşeklerine yüklediler ve oradan ayrıldılar.

27- Ve içlerinden biri, (gece) konakladıkları yerde eşeğine yem vermek için çuvalını açınca gümüşünü gördü; işte (para) çuvalının ağzındaydı.

28- Kardeşlerine de “Gümüşümü geri vermişler. İşte çuvalımda!” dedi. Kalpleri yerinden fırlamıştı. Birbirlerine titreyen seslerle “Yücelerin bize bu yaptığı nedir?” dediler.

29- Ve Kenan diyarına, babaları Yakup’un yanına geldiler ve başlarına gelenleri ona anlattılar:

30- “Ülkenin adonisi (rabbi efendisi) olan adam bizimle sert bir şekilde konuştu ve bizi ülkenin casusları sandı.

31- Ona dedik ki: “Biz dürüst insanlarız; biz casus değiliz!

32- Biz bir babanın oğlu olan on iki kardeşiz. Biri artık yok, en küçüğümüz de şu anda Kenan diyarında ve babamızın yanında.”

33- Ülkenin efendisi olan adam da bize dedi ki: “Dürüst olup olmadığınızı göreceğiz: Kardeşlerinizden birini yanımda bırakın ve evlerinizin kıtlığını gidermek ihtiyacınız olanları alın ve gidin.

34- Küçük kardeşinizi de bana getirin. O zaman sizin casus olmadığınızı, dürüst kişiler olduğunuzu anlar ve o zaman kardeşinizi size veririm. Böylece ülkede ticaret yapabilirsiniz.”

35- Ve öyle oldu. Çuvallarını boşalttılar ve her bir erkeğin gümüş kesesi kendi çuvalındaydı. Hem onlar hem de babaları korkuya kapıldı.

Çuvalların sadece birinde para bulunması belki dikkatsiz bir görevlinin hatası sonucu olabilirdi. Fakat tüm çuvallarda para çıkması bunun dikkatsizlik değil, bir planın parçası olduğunu göstermektedir.

36- Babaları Yakup da onlara dedi ki: “Beni çocuklarımdan mahrum ettiniz. Yusuf yok! Şimon da yok! Şimdi de Bünyamin’i mi alacaksınız? Bütün bunlar da benim başıma geliyor!”

37- Ruben de babasına dedi ki: “Eğer onu (Bünyamin’i) sana getirmezsem, iki oğlumu öldürebilirsin! Onu benim elime teslim et, ben de onu sana geri getireceğim.”

Ruben’in aslında 4 oğlu vardır. Burada sözü edilenler, Hanok ve Palu’dur (46:9).

38- Yakup da dedi ki: “Oğlum seninle aşağıya (Mısır’a) inmeyecek! Çünkü kardeşi öldü ve o yalnız kaldı. Yolda başına bir felaket gelirse o zaman ak saçlı başımı şeole (ölüler diyarına, mezara) kederle indirmiş olursunuz.”

           

Burada anlatılan hususlar, Kur’an’da, Yusuf Suresinde de (58-65 ayetlerinde) yer almaktadır.

 

43. Bab

Kardeşlerin Mısır’a İkinci Yolculuğu

43:1- Ve kıtlık ülkede şiddetliydi.

2- Ve öyle oldu. Mısır’dan getirdikleri gıdalar tükendi. Yakup da oğullarına, “Yine gidin ve bize biraz gıda satın alın.” dedi.

3- Ve Yahuda ona dedi ki: “Adam bizi içtenlikle uyardı ve kardeşiniz sizinle olmadıkça yüzümü görmeyeceksiniz.” dedi.

            Ruben de daha önce babasını ikna etmeye çalışmış, ancak babası kabul etmemişti (Başlangıç, 42:37,38). Şimdi de Yahuda babasını ikna etmeye çalışmaktadır.

4- Kardeşimizi de bizimle gönderirsen, (Mısır’a) iner ve senin için de gıda satın alırız.

5- Eğer göndermezsen biz de (Mısır’a) inmeyiz. Çünkü adam bize, “Kardeşiniz sizinle olmadıkça yüzümü görmeyeceksiniz!” dedi.

Yahuda, Mısırlı yöneticinin sözlerini aktarırken, kardeşlerinin önceden kullandığından (42:34) daha güçlü bir dil kullanmaktadır. Kardeşler Yakup’a, Bünyamin’in gitmesine karşı çıkacak bir neden bırakmamak için, durumu oldukça hafif terimlerle aktarmışlardı (42:29-38). Örneğin Yusuf’un “Kardeşlerinizden birini yanımda bırakın” (42:33) dediğini söylerken, Şimon’un gerçekte “hapsedilmiş” olduğunu (42:24) açıklamaktan kaçınmışlardı. Dolayısıyla Yakup’un bu noktada Bünyamin’in gitmesine razı olması için, ancak çok acil bir durum olması gerekmektedir. Yahuda da bu sebeple, Bünyamin yanlarında olmadığı sürece gitmeyeceklerini sözlerine özellikle eklemiştir.

6- İsrail, “Adama başka bir kardeşiniz olduğunu söyleyerek neden bana kötülük ettiniz ki?” dedi.

7- Ve dediler ki: “Adam bize kendimiz ve doğduğumuz yerle ilgili sorular sorup durdu. ‘Babanız hâlâ yaşıyor mu? Başka kardeşiniz var mı?’ dedi. Biz de sadece sorulara cevap verdik. Onun ‘Kardeşinizi de (Mısır’a) indirin.’ diyeceğini nereden bilebilirdik ki!”

8- Yahuda da babası İsrail’e dedi ki: “Çocuğu benimle gönder. Sen de biz de yavrularımız da ölmeyelim ve yaşayalım diye kalkalım (Mısır’a) inelim.

9- Ona da ben kefil olacağım. Onu benden sor. Eğer onu geri getirmez ve önüne çıkarmazsam, sonsuza kadar sana karşı suçlu sayılayım.

10- Ve oyalanmasaydık şimdiye kadar iki defa (gidip) dönmüş olurduk.”

11- Babaları İsrail de onlara “Eğer öyle olacaksa o zaman şunu yapın: Bu diyarın en iyi ürünlerinden; biraz pelesenk (kokulu bir reçine, balsam), biraz bal, baharat ve biraz da ladin reçinesi (çam sakızı), fıstık ve badem alıp adama hediye götürün.

12- Yanınıza da iki kat para alın. Çuvallarınızın ağzına konan ve  iade edilmiş olan gümüşü de geri götürün, belki de bir ihmaldi.

13- Kardeşinizi de alın ve kalkın, o adamın yanına dönün.

14- Her Şeye Kadir Olan Yüce de size karşı adamın yüreğine merhamet koysun da kardeşinizi ve Bünyamin’i sizin için bıraksın. Ben de çocuklarımdan (mahrum) olursam yas tutarım.”

15- Adamlar da hediyeleri ve iki kat parayı ve Bünyamin’i yanlarına aldılar ve Mısır’a indiler ve Yusuf’un huzurunda durdular.

16- Yusuf da Bünyamin’i yanlarında görünce, evin kahyasına dedi ki: “Adamları eve getirin, bir hayvan kesin ve eti hazırlayın. Çünkü bu adamlar öğlen benimle yemek yiyecekler.”

            Yusuf’un bu karşılaşmada kardeşleriyle hiç konuşmadığı görülmektedir. Onları evine göndermesinin amacı da onlarla özel bir ortamda uzun uzun görüşüp konuşmak olabilir.

17- Adam da Yusuf’un dediği gibi yaptı ve adamları Yusuf’un evine getirdi.  

18- Adamlar, Yusuf’un evine götürüldüklerini görünce çok korktular ve dediler ki: “İlk seferinde çuvallarımıza geri konmuş olan gümüş için götürülüyoruzdur. Fırsat kollayıp üzerimize saldıracaklar ve bizi kul olarak alacaklar, eşeklerimize de (el koyacaklar)!”

19- Yusuf’un evinin kahyasına da evin kapısında yaklaştılar ve dediler ki:

20- “Efendimiz, gerçekten de ilk seferinde gıda satın almak için aşağıya (Mısır’a) indik.

21- Ve öyle oldu; konağa gelince çuvallarımızı açtık ve her birimizin çuvalının ağzında gümüşünün olduğunu gördük.  Gümüşümüz de eksiksizdi. Onu da tekrar elimizle size getirdik.

22- Yiyecek satın almak için de kendimizle başka gümüşleri de getirdik. Gümüşü çuvallarımıza kimin koyduğunu da bilmiyoruz.”

23- (Kâhya), “Size selam (esenlik) vardır. Sizin ve babanızın Yücesi Olana karşı takvalı¹ olan (Yusuf), çuvallarınıza sizin için hediye bırakmıştır. Gümüşleriniz bana geldi.” dedi. Ardından da Şimon’u yanlarına getirdi.

            ¹ “תִּ֣ירְאִ֔” (tira) kelimesi, “saygı duymak, dikkat etmek, korkmak ve utanmak” gibi anlamlara gelmektedir. Bu sözcüğün Arapça’sı da  “تَّقْوٰ” “takva” sözcüğüdür. “Allah’a karşı takvalı olmak” da kısaca “Allah’ın rızasını kazanmak için emirlerini yerine getirmek, yasaklarından da kaçınmak” şeklinde tarif edilebilir.

24- Ve adam, onları Yusuf’un evine getirdi ve onlara su verdi. Onlar da ayaklarını yıkadılar. (Adam) eşeklerine de yem verdi.

25- Yusuf’un geleceği öğlen vaktine kadar da (getirmiş oldukları) armağanları hazırladılar. Zira orada yemek yiyeceklerini duydular.

26- Yusuf eve gelince de getirdikleri armağanları ona sundular ve ona secde ettiler.

Bu noktada, Yusuf’un, Bünyamin de dahil tüm kardeşleri, ilk defa olmak üzere Yusuf’a secde etmektedirler. Yusuf’un ilk rüyası (37:7) böylece gerçekleşmektedir.

27- (Yusuf) onlara hal hatırını sordu ve dedi ki “Bana sözünü ettiğiniz yaşlı babanız selamette midir? Hâlâ yaşıyor mu?”

28- “Kulunuz babamız selamettedir ve hâlâ yaşıyor” dediler ve secde ettiler.

29- (Yusuf) gözlerini kaldırdı ve kardeşini, annesinin oğlu Bünyamin’i gördü ve dedi ki: “Bana bahsettiğiniz en küçük kardeşiniz bu olmalı. Yüce melekler sana da şefkat ve merhamet göstersin evladım.”

Bünyamin, ağabeyi Yusuf ile buluştuğunda 30 yaşındadır.

30- Ve Yusuf’un kardeşine karşı merhamet duyguları kabardı ve aceleyle ağlayacak bir yer aradı. Kendi odasına gitti ve orada ağladı.

31- Ve yüzünü yıkadı ve çıktı. Kendini toparladı ve “Yemeği getirin!” dedi.

32- Ve ona (Yusuf’a) ayrı yemek getirdiler, onlara da getirdiler. Onunla yemek yiyen Mısırlılara da. Çünkü Mısırlılar, İbranilerle yemek yemezlerdi. Çünkü bu onlar için çok iğrençti.

Mısırlıların, genel olarak yabancılarla birlikte yemek yeme konusunda oldukça titiz oldukları belirtilmektedir (başlangıç, 39:6). Antik Mısırlıların, kendileri için kutsal olan koyunun etini yiyenlerden de nefret ettikleri belirtilmektedir. Bu ayette özellikle “İbranilerden” söz edilmesinin nedeni ise, sözü edilen yabancıların İbrani olmasıdır.

33- Ve ilk doğan sırasına göre, büyükten küçüğe göre onları oturttular. En küçüğü de gençliğine göre onun (Yusuf’un) önünde… Adamlar şaşkınlık içinde birbirlerine baktılar.

Kardeşlerin çoğunun 7 yıl içinde doğduğu belirtilmektedir. Mısırlı bir yöneticinin de kimin daha büyük olduğunu sadece görünüşlerinden anlamış olması olanaksızdı.

34- Ve (Yusuf) kendi önünden onlara yemekler gönderdi. Bünyamin’in payı, ötekilerden 5 kat fazlaydı. Böylece onunla içtiler ve neşelendiler.

Yemek bir taktik savaşına benzemektedir. Yusuf, Bünyamin’e yakınlık göstererek kardeşlerin onu kıskanıp kıskanmadıklarını sınamış olabilir.

 

44. Bab

Kaybolan Kâse

44:1- Ve evinin kahyasına emretti: ‘Adamların çuvallarını taşıyabilecekleri kadar gıda ile doldur. Herkesin gümüşünü de kendi çuvalının ağzına koy.

2- En küçüğünün çuvalına da benim kasemi, gümüş kâsemi koy;  tahılın gümüşünü de.” (Kahya), Yusuf’un dediğini yaptı.

3- Gün aydınlandı ve adamlar yolcu edildi; onlar ve eşekleri…

4- Şehirden¹ henüz çıkmış ve fazla uzaklaşmamışlardı ki Yusuf, evinin kahyasına dedi ki: “Git adamların peşine düş. Kendilerine yetiştiğinde de onlara de ki: ‘İyiliğe neden kötülükle karşılık verdiniz?

¹ Kaynaklarda, bu antik Mısır’ın başkentinin,  Kahire’nin 22 km kadar güneyinde, Nil Nehri’nin de batı kıyısında bulunun Memfis olduğu; Yusuf’un da yaşadığı şehrin burası olduğu belirtilmektedir.

5- Efendimin şarap içtiği ve kehanette bulunduğu şey bu değil mi? Bunu yapmakla kötülük ettiniz!’

6- Ve böylece onlara yetişti ve onlara bu sözleri tekrarladı.

7- Ona dediler ki: “Efendim neden böyle konuşuyorsun? Bizden uzak olsun, biz kulların böyle şey yapmayız.

8- Çuvallarımızın ağzında bulduğumuz gümüşleri Kenan diyarından size geri getirmiştik. Buna rağmen  efendinizin evinden nasıl olur da gümüş ya da altın çalarız?

9- (O çalınan) biz kullarınızdan kimin yanında çıkarsa (o kişi) öldürülsün. Bizler de efendimin kulu olacak.”

10- (Kahya) “Dediğiniz gibi olsun! Kimin yanında bulunursa, o benim kulum olacak. Geri kalanlar da suçsuz sayılacak.” dedi.

11- Ve her biri hızlıca kendi çuvalını indirdi ve açtı.

12- Büyükten küçüğe doğru hepsinin çuvalını aradı. Ve kâse, Bünyamin’in çuvalında bulundu.

            Yusuf’un kahyası, kasenin Bünyamin’in çuvalında olduğunu biliyor olabilir. Bu anlaşılmasın diye de aramaya en büyüğün çuvalından başlamıştır.

13- Bunu üzerine giysilerini parçaladılar. Ve çuvallarını eşeklerine yükleyip şehre geri döndüler.

14- Yahuda ile kardeşleri de Yusuf’un evine geldiler. (Yusuf) hâlâ oradaydı. Ve onun huzurunda yere kapandılar.

15- Yusuf da onlara “Bu yaptığınız nedir? Benim gibi birinin kehanette bulunabileceğini anlamadınız mı?” dedi.

16- Yahuda da dedi ki: “Efendime ne diyebiliriz, ne anlatabiliriz ki? Kendimizi de nasıl temize çıkaralım? Yüce melekler de kullarının suçunu ortaya çıkardı. Efendim, biz de kendisinde kâse bulunan da artık hepimiz kulunuzuz (hizmetkarınız)!”

17- O da dedi ki: “Hayır! Bunu yapmak benden uzak olsun. Kase kimde bulunduysa o benim kulum olacak. Size gelince, selamet (esenlik) içinde babanızın yanına (Kenan diyarına) çıkabilirsiniz.”

18- Yahuda da ona yaklaştı ve dedi ki: “Aman efendim! Lütfen izin verin Ben kulunuz, efendimin kulağına bir şey söylesin! Lütfen kuluna öfkelenme, çünkü sen de paro gibisin.

            Yahuda bu ifadesiyle Yusuf'un yetki açısından Paro gibi önemli bir konumda olduğunu ve gözünde saygın bir yere sahip olduğunu dile getirmektedir.

19- Efendim, (biz) kullarına ‘Babanız ya da kardeşiniz var mı?’ diye sormuştu.

20- Efendime de “Yaşlı bir babamız ve yaşlılık günlerinde doğmuş küçük bir oğlu var. Kardeşi ölünce annesinin çocuklarından sadece o kaldı. Babası da onu sever.” demiştik.

            Yahuda bu konuşmayı yaptığı sırada ağabeyi Ruben 45, Yusuf 39, Bünyamin ise 33 yaşlarında idi.

21- (Biz) kullarına da ‘Onu bana getirin. Gözüm onun üstünde olacaktır.” demiştin.

22- Efendime de ‘Genç, babasının yanından ayrılamaz. Ve eğer giderse babası gerçekten ölür.’ demiştik.

23- (Ancak) kullarına ‘Eğer en küçük kardeşiniz sizinle birlikte (Mısır’a) inmezse, bir daha yüzümü görmeyeceksiniz!’ demiştin.

24- Kulun olan babamızın yanına çıktığımızda, söylediklerini kendisine ilettik.

25- Babamız da ‘Dönün ve bize biraz yiyecek satın alın.’ dedi.

26- Ve dedik ki: ‘(Mısır’a) inemeyiz. En küçük kardeşimiz de yanımızda olursa ineriz. Çünkü yanımızda en küçük kardeşimiz olmadan adamı göremeyeceğiz.’

27- Kulunuz babamız da bize dedi ki: “Siz de biliyorsunuz ki, eşim (Raşel) bana iki oğul doğurdu.

28- Ve biri benden ayrıldı. Ben de ‘Gerçekten de (vahşi hayvanlarca) parçalanmıştır.’ dedim. O zamandan beri de onu hiç görmedim.

44:27,28 ayetlerindeki bu sözler, Yakup’un orijinal cevabında yazılı değildir (43:6,7). Bu da Tora’nın bazı bölümlerinde daha özet, diğer bölümlerinde de daha detaylı bilgi verildiğine dair kuralla uyum içindedir. Tora, detayları, en uygun olacakları yerlerde vermeyi tercih eder.

29- Şimdi de bunu önümden alırsanız ve başına bir felaket gelirse, ak saçımı ölüler diyarına (mezara) kederle indirmiş olursunuz’.

30- Ve şimdi, ben kulunuz babama vardığımda genç yanımızda olmayacak. Oysa (babamın) canı, (Bünyamin’in) canına bağlı!

31- Gencin olmadığını gördüğü anda da ölecektir! Biz kullarınız da, kulunuz babamızın ak saçını ölüler diyarına kederle indirmiş olacağız!

32- Ben kulun da ‘Eğer onu geri getirmez ve önüne çıkarmazsam, sonsuza kadar sana karşı suçlu sayılayım.” diyerek, babamın önünde ona kefil oldum.

33- Şimdi lütfen genç yerine ben kul olarak size kalayım. Delikanlı da kardeşleriyle birlikte (Kenan diyarına) çıksın.

34- Genç yanımda yokken babama nasıl çıkarım? Babamın başına gelecek kötülüğü görmeye de dayanamam!”

 

43 ve 44’üncü Babta yer alan hususlar, Kur’an’da Kur’an’da, Yusuf Suresinde de (66-83 ayetlerinde) yer almaktadır.

 

45. Bab

Ve Yusuf, Kardeşlerine Kim Olduğunu Açıklıyor

45:1- Ve Yusuf, artık orada bulunanların önünde kendini tutamadı ve “Herkes benden (yanımdan) çıksın!” diye bağırdı. Ve Yusuf, kendini kardeşlerine tanıttığında yanında kimse yoktu.

2- Ve o kadar yüksek bir sesle ağladı ki Mısırlılar da duydular, paronun ev halkı da duydu.

3- Ve Yusuf kardeşlerine “Ben Yusuf’um! Babam hâlâ yaşıyor mu?” dedi. Kardeşleri de dehşete kapıldılar ve huzurunda ona cevap veremediler.

4- Ve Yusuf, kardeşlerine “Bana yaklaşın!” dedi. Ve yaklaştılar. Ve dedi ki: “Ben, Mısır’a sattığınız kardeşiniz Yusuf’um!

Kardeşleri onu Mısırlı Safenat-Paneah olarak tanıyorlardı. İbranice olan Yusuf ismi, Mısır’da unutulmuştu.

5- Fakat şimdi, beni buraya sattığınız için üzülmeyin ve kendinizi suçlamayın. Çünkü hayatı korumak için beni sizden önce (Mısır’a) gönderen yüce meleklerdir.

Yusuf, kardeşlerine başlarından geçen her şeyin Allah'ın bir takdiri olduğunu; kuyuya atılmasının da köle olarak satılmasının da hapse girmesinin de vuku bulan kıtlığın da … kısacası herşeyin Allah'ın bir planı çerçevesinde geliştiğini söylemektedir.

6- Çünkü bölgede 2 yıldır kıtlık var. Toprak sürülmeyecek ve 5 yıl daha hasat edilmeyecek.

7- Yeryüzünde sizden bir kalıntı bırakmak (soyunuzu korumak), sizleri de büyük bir kurtuluşla hayatta tutmak için beni sizden önce (Mısır’a) gönderen yüce meleklerdir.  

8- Şu anda beni buraya gönderen siz değilsiniz, Yüce meleklerdir. Beni, paroya bir baba (hoca, danışman), sarayının da efendisi, tüm Mısır’ın da yöneticisi yaptı.

9- Acele edin ve babama çıkın ve kendisine deyin ki: “Oğlun Yusuf diyor ki: ‘Yüce melekler, beni tüm Mısır’ın efendisi yaptı. Bana (Mısır’a) in ve gecikme!

10- Goşen¹ bölgesinde oturacak ve bana yakın olacaksın. Sen de çocukların da torunların da davarın da sığırların da sana ait olan her şey de...

¹ Burası, Nil deltasının doğusunda ve günümüzdeki Süveyş kanalının batısında kalan verimli bir bölgedir. Hakkında “ülkenin en iyi bölgesi” (47:6) denmesinin sebebi budur. En önemli şehri Rameses’ti (bkz. 47:11). Hem Yusuf’a hem de Kenan diyarına yakın olan bir bölgedir (46:29).

Bir başka kaynağa göre ise Goşen, Pelusium’un güneyinde ve Kahire’nin kuzeyinde kalan Heroopolis olarak belirtilmektedir (46:28, Septuaginta o.ç.; Ptolemy, Coğrafya 4:5)

Yusuf’un ailesinin gelecekteki evi olarak Goşen’i seçmesinin iyi bir nedeni vardır. Burada Mısır’ın putperest ve ahlaki çöküntü içindeki toplumundan ayrı yaşayabileceklerdir. Goşen, ayrıca Mısır’da nefret edilen bir meslek olan koyun çobanlığını da rahatça devam ettirebilecekleri bir yerdir (46:34)

11- Senin de ailenin de sana ait olan her şeyin de yoksullaşmaması için, orada ihtiyaçlarını karşılayacağım. Çünkü 5 yıl daha kıtlık var!”

12- Ve işte, sizler de kardeşim Bünyamin de sizinle konuşanın ben olduğumu gözlerinizle görüyorsunuz.

13- Mısır’da ne kadar güçlü olduğumu da tüm gördüklerinizi de babama anlatın ve babamı hemen buraya getirin.”

14- Ve kardeşi Bünyamin’in boynuna sarıldı ve ağladı. Bünyamin de onun boynuna s arıldı ve ağladı.

15- Diğer kardeşlerini de öptü ve onlar için ağladı. Ardından da kardeşleri onunla konuştu.

16- Paronun evinde de “Yusuf’un kardeşleri geldi.” sözü duyuldu. Paro da kulları da hoşnut oldu.

17- Paro da Yusuf’a dedi ki: “Kardeşlerine de ki ‘Şunu yapın: Hayvanlarınızı (erzakla) yükleyin ve gidip Kenan diyarına çıkın.

18- Babanızı da ailelerinizi de alın ve bana gelin. Size Mısır’ın en iyisini (en verimli toprağını) vereceğim. Sizler de ülkenin yağını (zenginliğini) yiyeceksiniz.’

19- Şimdi sana da emredildi. (Kardeşlerine) de ki: ‘Şunu yapın: Mısır diyarından kendiniz için de çocuklarınız için de eşleriniz için de arabalar alın. Babanızı da alın ve gelin.

20- Mallarınızı da dert etmeyin. Çünkü Mısır’daki her şeyin en iyisi sizindir.’

21- İsrail’in oğulları da söyleneni yaptılar. Paronun buyruğu üzerine Yusuf da onlara arabalar verdi, yol için de azık verdi.

22- Her birine de giysi verdi. Bünyamin’e de 300 parça gümüş ve 5 parça giysi verdi.

23- Babasına da şunları gönderdi: Mısır’ın en iyilerini taşıyan 10 eşek. Babasının yolculuğu için de tahıl ve gıda ve et yüklü 10 dişi eşek.

24- Ve kardeşlerini gönderdi. Onlar da gittiler. Onlara, “Yolda çekişmeyin (geçmişteki yaptıklarınız için tartışmayın)!” de dedi.

25- (Kardeşleri) Mısır’dan çıktılar ve Kenan diyarına, babaları Yakup’un yanına geldiler.

26- Ve ona dediler ki: “Yusuf hâlâ yaşıyor! Üstelik tüm Mısır’ın yöneticisi!” Ve Yakup’un yüreği durdu, onlara inanmadı.

27- Yusuf’un kendilerine söylediklerinin tümünü ona anlattılar. Yusuf’un kendisini (Mısır’a) taşımak için gönderdiği arabaları görünce de babaları Yakup’un ruhu canlandı.

28- Ve İsrail, “Oğlum Yusuf hâlâ hayatta! Ve ölmeden önce gidip onu göreceğim!” dedi.

 

Burada anlatılan hususlar, Kur’an’da, Yusuf Suresinde de (84-98 ayetlerinde) yer almaktadır.

 

46. Bab

Yakup, Mısır’a Gidiyor

46:1- Ve İsrail, sahip olduğu her şeyle birlikte yola çıktı ve Beer Şeba’ya geldi ve babası İshak’ın ilahına orada kurbanlar sundu.

2- Ve gecenin bir vaktinde yüce melekler, İsrail’e dedi ki: “Yakup! Yakup!” (Yakup) “Buyur, emret!” dedi.

“הִנֵּֽנִי” (hınneni) ifadesi “Buyur, emret!” anlamına gelmektedir. Arapçadaki “لَبَّيْكَ” (Lebbeyk) ifadesi de aynı anlamda gelmektedir.

3- Dedi ki: “Ben Yüce olan İlah’ım;¹ babanın ilahı. Mısır’a inme hususunda korkma. Orada senden büyük bir ulus yapacağım.

            ¹ “אֵ֖ל” (el) Yüce, “אֱלֹהֵ֣י” (elohe) de “ilah” yani “Yüce Olan” demektir. Dolayısıyla da “הָאֵ֖ל אֱלֹהֵ֣י” (ha-el elohe) “Yüce olan Yüceyim veya Yüce olan İlahım” demek oluyor. Bu ifade Tevrat’ta sadece burada geçiyor.

4- Ve seninle birlikte Mısır’a inecek ve seni oradan mutlaka çıkaracağım. Yusuf da elini gözlerinin üzerine koyacaktır.”

            “Yusuf da elini gözlerinin üzerine koyacaktır” ifadesi ile ilgili üç yorum vardır:

1- Yusuf, gözleri görmeyen babasını iyileştirecek: “Şu gömleğimi götürün ve onu babamın yüzüne koyun; gözleri açılacaktır.” (Kur’an, Yusuf, 12:93)

2- Yusuf’un yanında vefat edeceksin. Yusuf da gözlerini kapatacak. O dönemlerde bir kişinin vefatından hemen sonra gözlerini oğlunun kapatması adettendi. (İbn Ezra, 1,403)

3- Allah, Yakup’a Mısır'a gidişinde oraya yerleşme ve hayatını devam ettirme konusunda herhangi bir telaş yaşamamasını; zira gerekli ortam ve imkanın Yusuf tarafından hazırlandığını belirterek onu teskin etmektedir. (Sfomo, s. 247)

5- Yakup da Beer Şeba’dan çıktı. İsrail’in oğulları da babaları Yakup’u ve çocuklarını ve eşlerini, onu taşımak için Paronun gönderdiği arabalara bindirdiler.

6- Sürülerini de Kenan diyarında edindikleri servetlerini de aldılar ve Mısır’a gittiler. Yakup da onunla birlikte tüm soyu da…

7- (Yakup), oğullarını da oğullarının oğullarını da kızlarını da oğullarının kızlarını da tüm soyunu da kendisiyle birlikte Mısır’a getirdi.

8- Bunlar da Mısır’a gelen İsrail halkının, Yakup’un ve oğullarının isimleridir: Yakup’un behoru (ilk oğlu) Ruben’di.

9- Ruben’in oğulları da: Hanok ve Pallu ve Hezron ve Karmi.

10- Şimon’un da oğulları: Yemuel ve Yamin ve Ohat ve Yakin ve Sohar ve Kenanlı kadının oğlu Şaul.

11- Levi’nin oğulları da: Gerşon ve Kehat ve Merari.

            Kehat’ın (Kohat) Musa, Harun ve Samuel Nebinin dedesi olduğu belirtilmektedir. (Hirsch Seligsohn, “Kohath”, JE, Vll, 529)

12- Yahuda’nın da oğulları: Er ve Onan ve Şela ve Peres ve Zerah. Ancak Er ile Onan Kenan diyarında ölmüştü. Ve Peres’in oğulları: Hesron ve Hamul.

13- İssakar’ın oğulları da: Tola ve Puvva ve Yov ve Şimron.

14- Zebulun’un oğulları da: Seret ve Elon ve Yahleel.

15- Bunlar da Lea’nın Yakup’a doğurduğu oğullardır. Lea, onları ve kızı Dina’yı Paddan Aram’da doğurmuştu. Yakup’un bu oğulları ve kızları ile birlikte tüm canları¹ 33’tür.

            ¹“נֶּ֖פֶשׁ” (nefeş) sözcüğü; can, hayat, nefes gibi anlamlara gelmektedir.

Ayette (ayette) 33 kişiden söz edilmektedir; oysa (ölmüş olan Er ve Onan dışında) listelenen isim sayısı 32’dir. Bu sayı Levi’nin kızı Yokebed ile 33’e tamamlanmaktadır (Sayılar, 26:59). Ayetteki çoğul “kızları” sözcüğünün bu fikri desteklediği düşünülebilir. Zira kız olarak sadece Dina’yı öne çıkarıp bazılarını ise arka planda bırakması ise tamamen ilahi takdirin bir sonucudur.

16- Gad’ın oğulları da: Sifyon ve Hagi ve Şuni ve Esbon ve Eri ve Arodi ve Areli.

17- Aşer’in de çocukları: Yimna ve Yişva ve Yişvi ve Beria ve kız kardeşleri Serah. Ve Beria’nın oğulları: Hever ve Malkiel.

18- Lavan’ın, kızı Lea’ya verdiği Zilpa’nın Yakup’a doğurduğu çocukları bunlardır. Lea da bunları Yakup’a doğurdu; tamamı 16 can idi.

19- Yakup’un karısı Raşel’in de oğulları: Yusuf ve Bünyamin.

20- Yusuf’un da Mısır’da başrahip Potifera’nın kızı Asenat’tan Menaşşe ve Efrayim adında 2 oğlu oldu.

21- Bünyamin’in oğulları da: Bala ve Beker ve Aşbel ve Gera ve Naaman ve Ehi ve Roş ve Muppim ve Huppim ve Ard.

22- Ve bunlar, Raşel’in Yakup’a doğurduğu çocuklardır; tamamı 14 can idi.

23- Dan’ın oğulları da: Huşim.

             Dan'ın tek oğlunun ismi belirtilmiş olmasına rağmen ayetteki ifade “oğulları” şeklinde çoğuldur.

24- Naftali’nin oğulları da: Yahseel ve Guni ve Yeser ve Şillem.

25- Bunlar da Lavan’ın kızı Raşel’e verdiği Bila’nın çocuklardır. Bila da bunları Yakup’a doğurdu; tamamı 7 can idi.

İsrail oğulları Goşen’e Yerleşiyor

26- Yakup’un oğullarının eşleri dışında, Yakup ile Mısır’a gelen ve (Yakup’un) uyluğundan çıkmış olanların (onun soyundan olanların) tamamı 66 can idi.

27- Yusuf’un da Mısır’da doğan oğulları 2 candı. Ve Yakup’un evinden Mısır’a gelen canların tamamı 70 can idi.

70 kişinin dökümü şöyledir: Lea’nın soyundan 32, Zilpa’dan 16, Raşel’den 11, Bila’dan da 7 olmak üzere, Kenan’da toplam 66 kişi Mısır’a gelmiştir.

Yusuf ve iki oğlu Mısır’dadır; Yoheved de Mısır’a girişte doğmuştur (ya da toplama Yakup katılmıştır (bkz. 46:15).

Böylece toplam 70 kişi oluyor.

28- (Yakup) Goşen’e giden yolu göstermesi (orada hazırlık yapması) için Yahuda’yı da önden Yusuf’a gönderdi. Ve Goşen bölgesine vardılar.

29- Yusuf da arabasını (kendisi) sürdü ve babası İsrail’i karşılamak üzere Goşen’e çıktı. Ve kendisini ona takdim etti ve boynuna sarıldı ve uzun süre ağladı.

30- İsrail de Yusuf’a dedi ki: “Yüzünü ve hâlâ hayatta olduğunu gördüm ya, artık (huzurla) ölebilirim.”

31- Yusuf, kardeşlerine ve babasının ev halkına dedi ki: “Çıkıp paroya anlatacağım ve ona diyeceğim ki, ‘Kenan diyarındaki kardeşlerim ve babamın ev halkı bana geldiler.

32- Bu adamlar davar çobanıdırlar ve (Kenan’da) hayvancılıkla uğraşırlardı. Ve davarlarını da sığırlarını da kendilerine ait her şeyi de (beraberlerinde) getirdiler.

33- Paro sizi çağırtıp ‘Ne iş yaparsınız?’ dediğinde,

34- ‘(Biz) kullarınız, biz de babalarımız da çocukluğumuzdan şimdiye kadar hayvancılıkla uğraştık.’ diyeceksiniz. Böylece Goşen’de yerleşebilmeniz mümkün olacak. Çünkü davar çobanlığı Mısırlılar için iğrençtir.”

Bir açıklamaya göre bunun sebebi, koyunların Mısırlılar için kutsal oluşlarıdır. Dolayısıyla Mısırlılar, koyunları yiyecek amacıyla yetiştirenlere kötü gözle bakarlardı (Raşi 1,512; Başlangıç, 43:32). Bir başka açıklamaya göre Mısırlılar tamamen vejetaryendiler (İbn Ezra 1,406).

 

Burada anlatılan hususlar, Kur’an’da, Yusuf Suresinde de (100-104 ayetlerinde) yer almaktadır.

 

47. Bab

47:1- Yusuf da paroya geldi ve dedi ki: “Babam, kardeşlerim, davarı, sığırları ve sahip oldukları her şey ile Kenan diyarından çıktılar. Şu anda Goşen bölgesindedirler.”

2- Kardeşleri arasından da 5 kişi seçti ve onları paroya takdim etti.

3- Paro da Yusuf’un kardeşlerine, “Ne iş yaparsınız?” dedi. Paroya şöyle dediler: “Kulların davar çobanıdır; biz de babalarımız da.

4- Ve yeryüzünde kalmak (yaşayabilmek) için geldik. Çünkü Kenan diyarında şiddetli bir kıtlık var, kullarının davarı için de otlak yok. Lütfen izin ver, kulların Goşen diyarında yaşasınlar.”

5- Paro da Yusuf’a dedi ki: “Babanla kardeşlerin sana gelmişler.

6- Mısır ülkesi de önündedir. Babanı ve kardeşlerini ülkenin en iyi bölgesine yerleştir; Goşen bölgesinde yerleşsinler. Aralarında da becerikli olduğunu bildiğin kişiler varsa, onları da sürülerime¹ yönetici ata.

¹ Mısır’da koyunlardan nefret edildiği, Paronun sürülerinin de atlardan ve katırlardan oluştuğu rivayet edilir. (Ezra 1,407)

7- Yusuf, babası Yakup’u da getirdi ve onu paronun önünde durdurdu^ı. Ve Yakup, paroyu kutsadı (mübarek kıldı).

Yakup’un bu karşılaşmada yaşlı ve zayıf olduğu için, zorlukla ayakta durduğu, bu nedenle de Yusuf’un ona destek olduğuna dair bir işaret teşkil ettiği belirtilir.

8- Paro da Yakup’a, “Ömrünün yıllarının günleri ne kadardır (tam olarak kaç yaşındasın)?” diye sordu.

9- Yakup da dedi ki: “Hac (konaklama) yıllarımın günleri 130 yıldır. Ömrümün günleri de az ve zor oldu. (Ancak) Babalarımın (dünyadaki) misafirlik günlerinde yaşadıkları yılların günlerine ulaşamadı (atalarım kadar uzun yaşamadım).”

10- Ve Yakup, paroyu bereketli kıldı ve paronun huzurundan çıktı.

Yakup’un 2108 yılında doğduğu (25:26) konuşmanın olduğu yılın da 2238 (MÖ 1523) olduğu tahmin edilmektedir.

Otoriteler, bir kralın, gelen bir ziyaretçiyle ilgili olarak sorulacak birçok şey varken özellikle yaşını sormasının dikkat çekici olduğuna değinirler. Metnin yüzeysel okunuşuyla, paronun, karşısındaki kişinin ne kadar yaşlı olduğunu görünce çok etkilendiği sonucu çıkarılabilir. Hatta belki de Yakup, paronun o ana kadar gördüğü en yaşlı kişidir. Paro da bu nedenle böyle bir soru sorma ihtiyacı duymuştur. Yakup da cevaben, İbrahim ve İshak kadar uzun yaşamadığını, fakat zorluklarla dolu bir hayat sonucu yaşlandığını söyler (Raşbam; Ramban).

11- Ve Yusuf, babasını ve kardeşlerini yerleştirdi. Paronun emrettiği gibi de Mısır diyarında, ülkenin en iyi bölgesine, Rameses diyarında (onlara) mülk verdi.

12- Ve Yusuf, babasına ve kardeşlerine ve babasının ev halkına, en küçüğüne kadar (sahip oldukları çocukların sayısına göre) yiyecek sağladı.

            Bu ayetten anlaşıldığı üzere Yusuf, Mısır’da kıtlık olduğu halde kendi ailesini kayırmamış ve onların temel ihtiyaçlarını sayılarına göre karşılamış, daha fazlasını da vermemiş.

13- Bütün ülkede de ekmek (yiyecek) yoktu. Çünkü kıtlık çok şiddetliydi. Mısır diyarı ile Kenan diyarı da kıtlık yüzünden zayıf düştü.

14- Yusuf, (halkın) satın aldığı tahıldan kazanılan parayı da Mısır ve Kenan topraklarında toplanan bütün parayı da paronun evine (sarayına, hazinesine) getirdi.

Başlangıç 41:34 ve 47:24-26 ayetlerinde anlatıldığı üzere 7 yıl süren bolluk döneminde halkın elde ettiği tüm ürünlerin beşte birinin vergi olarak alındığını görüyoruz. Şimdi ise toplanan ürünlerin nakliyesi, yıllarca depolamasının maliyeti ve israfın önlenmesi gibi nedenler de hesaba katılarak para karşılığında halka satıldığı kanaati oluşmaktadır.

15- Mısır ve Kenan diyarında (halkın elindeki) para tükenince de tüm Mısır, Yusuf’a dedi ki: “Bize ekmek (yiyecek) ver! Gözünün önünde ölelim mi? Paramız bitti.”

16- Yusuf da dedi ki: “Sürülerinizi getirin. Mademki paranız tükendi; o zaman sürülerinize karşılık size (erzak) veririm.”

17- Ve sürülerini Yusuf’a getirdiler. Yusuf da davar ve sığır sürüleri, atlar ve eşekler karşılığında onlara ekmek (yiyecek) verdi¹. Ve o yıl, sürülerinin karşılığında onları ekmekle besledi.

¹ Davar ve sığırların halktan alınmadığı, onlarla kağıt üzerinde “sahiplik anlaşması” yapıldığı; at ve eşeklerin ise halktan fiilen alındığı yönünde bir görüş mevcuttur.

18- Ve o yıl sona erdi. İkinci yıl yine geldiler ve Yusuf’a dediler ki: “Efendimizden hiçbir şeyi esirgeyecek değiliz. Ancak paranın bitmesi ve hayvanların efendimize devredilmesiyle, kurumuş cesetlerimiz ve toprağımızdan başka efendimize verecek bir şeyimiz kalmadı.

19- Hem biz hem de toprağımız, gözünüzün önünde ölüp gidelim mi? Bizi ve toprağımızı ekmek (yiyecek erzak) karşılığında satın alın, bizler de (böylece) paronun kulu olalım¹, toprağımız da (onun olsun). Ve bize tohum verin ki yaşayalım ve ölmeyelim! Ve (ekim yapalım ki) toprak ıssız kalmasın!”

20- Yusuf da Mısır’ın tüm topraklarını paronun malı haline getirdi. Zira kıtlığın şiddetine dayanamadığı için herkes tarlasını satmıştı. (Böylece) ülke de paronun (şahsi mülkü) oldu.²

¹ Halkın “kul (devletin hizmetkarı/işçisi) olalım” teklifine karşın, Yusuf insanları değil, sadece toprakları Paronun malı olarak almış. Böylece halk, 24’üncü ayette açıklandığı üzere elde ettikleri ürünün beşte birini vergi olarak devlete vermek suretiyle kendi geçimlerini sağlamaya devam etmiş ve hükümete de yük olmamış. Ayrıca Yusuf’un, halkı yiyecek karşılığında kul (devletin hizmetkarı/işçisi) yapmasının da doğru olmadığı kanaatindeyiz.

² Bir görüşe göre kıtlık 7 yıl sürmediği, çünkü kıtlığın ikinci yılında Yakup Nebi’nin Paroyu mübarek/bereketli kılması nedeniyle kıtlığın o yıl sona erdiği belirtilmektedir. (Tosafta Sota 10:9).

21- Ve (Yusuf) Mısır’ın bir ucundan öbür ucuna kadar tüm halkı şehirlere taşıdı.

Bir görüşe göre; Yusuf nüfusu şehirden şehire transfer etmiştir. Böylece halkın artık toprağa sahip olmadığı vurgulanacak, kraliyetin toprağa olan hakimiyeti tartışılmaz olacak ve hiçbir birey önceden sahip olduklarının üzerinde hak iddia edemeyecektir. Yusuf halkı kendi evlerinde bıraktığı takdirde, her birinin eski mallarına, sanki hala kendi malıymış gibi bağlanacağından endişelenmiştir. Bu açıdan, herhangi birinin devlet malının bir bölümüne sahip olmasının, sadece kralın isteğine bağlı olduğunu açıkça belirtmek istemiştir (Raşi; Radak).

22- Ve sadece kohenlerin (din adamlarının) toprağını satın almadı. Çünkü kohenler için Paro tarafından öngörülmüş kural (pay) vardı. Paronun kendilerine verdiği payı (erzağı/maaşı) da yiyorlardı. Bu yüzden de topraklarını satmadılar.

23- Yusuf da halka dedi ki: “İşte, bugün hem sizi hem de topraklarınızı paro için satın aldım! İşte size tohum, (icar yoluyla) toprağı ekin.

24- İleride (ürününüz olduğunda), ürünlerden 1/5’lik bir bölümü paroya vereceksiniz. (Kalan) 4 pay ise; tarlanın (ekmeniz için) tohumu ile sizin, ev halkınızın ve çocuklarınızın yiyeceği olacak.”

25- Dediler ki: “Hayatımızı kurtardın! Efendimizin katında lütuf bulalım ve paronun kulları (hizmetkarları) olalım.”

            Bu sözlerden halkın Yusuf'un ekonomi politikasından memnun olduğu anlaşılmaktadır.

26- Yusuf da bunu, bugüne kadar (Tora’nın yazıldığı Musa’nın zamanına kadar) bir kanun haline getirdi. (Buna göre:) Mısır’ın (tarım) toprağının (üzerinde yetişen ürünlerin) beşincisi (beşte biri) paroya aittir. Sadece kohenlerin toprakları paroya ait olmadı.

27- Ve İsrail, Mısır’da, Goşen bölgesinde yaşadı ve orada mülk edindiler^ı ve verimli oldular ve sayıca çok fazla çoğaldılar.

^ı Yusuf’un verdiği topraklardan başka topraklar da satın aldılar.

28- Yakup da Mısır’da 17 yıl yaşadı. Ve Yakup’un günleri, hayatının yılları, 7 yıl ve 40 ve 100 yıl oldu.

Normalde Tora büyük sayıları önce verir (bkz. 23:1; 25:7). Fakat Tora burada sırayı tersine çevirerek, küçük sayının “hayatının yılları” ifadesine yakın olmasını sağlamıştır. Zira Yakup, Paro kendisine kaç yaşında olduğunu sorduğu zaman, “Yaşantımın günleri oldukça az ve zor oldu. Babalarımın hayat içindeki yolculuklarında yaşadıkları kadar uzun yaşamadım.” (47:9)

Yakup Mısır’a geldiğinde 130 yaşındaydı (Başlangıç, 47:9). Bu duruma göre Mısır’da 17 yıl yaşamış oldu.

29- Ve İsrail’in (Yakup’un) ölüm günleri yaklaştı. Oğlu Yusuf’u çağırdı ve ona dedi ki: “Senin gözünde lütuf bulduysam, şimdi elini uyluğumun altına koy¹ ve bana hak (gerçek, adil, samimi) davran ve hesed et² ve lütfen beni Mısır’da gömme.

¹ Eski Ahid döneminde elleri sünnetli organın altına koyarak yemin etmek, en ağır yemin kabul edilirdi. Benzer bir yeminleşme, İbrahim ile baş kahyası arasında olmuştu. İbrahim, kahya’ya oğlu İshak için Kenanlıların kızlarından eş almayacağına ve Memleketi Ur’a giderek oradan kız getireceğine dair ona yemin ettirmişti. (Başlangıç, 24:2)

            Sonraki dönemlerde bu uygulama kalkmıştır. Bir kimsenin cinsel organına dokunmak haram kabul edilmiştir. Yahudi geleneğinde sonraki dönemlerde yeminler, elin Tevrat Tomarı (Sefer Tora) ya da tefilin gibi bazı kutsal gereçler üzerine konması suretiyle yapılmaya başlanacaktır. (Bk: B.T., Şevuot 38b; RaŞY, 1, 248.)

            ² “חֶ֕סֶד” (hesed); “merhamet, iyilik, lütuf, sevgi, ihsan, hayırda bulunma, şefaat, adalet, erdem ve fazilet” gibi anlamlara gelmektedir.

30- Atalarımla birlikte yatacağım. Sen beni Mısır’dan (dışarı) çıkar ve onların mezarlarına gömeceksin.” Yusuf da “Söylediğin gibi yapacağım.” dedi.

            İsrail geleneğinde Kenan İli'nde (Filistin’de) defnedilme adeti Yakup'un bu uygulamasına dayandırılmaktadır. Gelenekte “bas ve haşrin (öldükten sonra dirilme ve toplanma) Filistin'de olacağı kabul edildiği için, Yahudilerden Filistin dışında dirilenlerin yer altından çok büyük bir azapla geçecekleri zorlu yolculuktan sonra buraya ulaşacakları kabul edilmektedir. (Bk. RaŞY. I, 523)

31- Ve dedi ki: “Bana yemin et”. Ve (Yusuf) ona yemin etti ve İsrail, şükür için yatağın başucuna secde etti.

Yahve için yapılan secdelerle ilgili benzer örnekler: Başlangıç, 47:31; 48:12; Çıkış, 4:31; 12:27; 20;5; 23;24; 24:1; 33:10; 34:8; Levililer, 9:24; Yasanın Tekrarı, 26:10

 

Not:Bu bölümde yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da herhangi bir bilgi yer almaktadır.

 

48. Bab

Yakup, Efrayim ile Menaşşe’yi Kutsuyor

48:1- Ve öyle oldu. Bir süre sonra, Yusuf’a “Baban rahatsız” denildi. İki oğlunu da Menaşe’yi ve Efrayim’i yanına aldı.

2- Yakup’a da “Oğlun Yusuf geliyor.” denildi. İsrail de gücünü topladı ve yatağında oturdu.

3- Yakup, Yusuf’a dedi ki: “Her Şeye Kadir Olan (Gücü Yeten) Yüce, Kenan diyarındaki Luz’da bana görünmüş ve beni mübarek kılmıştı.

4- Bana da demişti ki: ‘Seni verimli kılıp çoğaltacağım ve seni halklar topluluğu haline getireceğim. Bu ülkeyi de ardından gelecek olan nesline ebedi bir mülk olarak vereceğim.’

5- Şimdi, Mısır’a ben gelmeden önce Mısır diyarında doğan senin iki oğlun da benimdir. Efrayim ve Manaşe de (oğullarım) Ruben ve Şimon gibidir.

6- Onlardan sonra doğacak çocuğun da senin olacak. (Efrayim ile Manaşe) kardeşlerinin miraslarından da pay alacaklar.

7- Ve bana gelince; Padan Aram’dan gelirken, Efrat’a kısa bir mesafe kalmışken Kenan diyarında Raşel öldüğünde çok üzüldüm ve onu orada Efrat’a giden yolun kenarına gömdüm. Orası Beytüllahim’dir.”

İbrânîce'de “ekmek evi” anlamına gelen Beytüllahim, Yeruşalim'in (Kudüs’ün) yaklaşık 11 km güneyindedir.

8- İsrail, Yusuf’un oğullarını gördü ve “Bunlar kim?” diye sordu.

9- Yusuf da babasına dedi ki: “Onlar, yüce meleklerin bana burada verdiği oğullarımdır.” (İsrail) dedi ki: “Onları yanıma getir de onları mübarek kılayım.”

10- İsrail’in gözleri yaşlılıktan dolayı artık zayıflamıştı, göremiyordu. Yusuf da onları (babasına) yaklaştırdı, (Yakup) onları öpüp kucakladı.

11- Ve İsrail, Yusuf’a dedi ki: “Yüzünü bir daha görmeyi hiç beklemiyordum. Ama yüce melekler, soyunu da bana gösterdi.”

12- Yusuf da oğullarını kucağından aldı ve ona secde etti.

13- Sonra da Efrayim’i sağına aldı ve İsrail’in sol eline yaklaştırdı. Manaşe’yi de soluna aldı ve İsrail’in sağ eline yaklaştırdı.

14- İsrail da sağ elini genç olan (ve solunda duran) Efrayim’in başına uzattı. Sol elini de (ve sağında duran) Manaşe’nin başına koydu.  Ve Menaşe, Behor (ilk doğan) olduğu halde (İsrail) ellerini (bilinçli bir şekilde) çaprazlamıştı.

Yakup’un sağ elini büyük olan Menaşe’nin, sol elini de Efrayim’in başına yerleştirmesi gerekmekteydi. Bu nedenle Yusuf, Menaşe’yi Yakup’un sağına, Efrayim’i de soluna bırakmıştı..

15- Ve (yakup) Yusuf’u mübarek kıldı ve dedi ki: “Ey, babalarım İbrahim ve İshak’ın önünde giden Yüce melekler! Ey, kendimi bildiğim andan bugüne kadar bana çobanlık eden Yüce melekler!

16- Beni bütün kötülüklerden kurtaran melek de bu gençleri mübarek kılsın! Adım da atalarım İbrahim ve İshak’ın adları da onlarla birlikte yaşasın ve yeryüzünde balıklar gibi çoğalsınlar.

17- Yusuf, babasının sağ elini Efrayim’in başına koyduğunu gördü ve bundan hoşlanmadı. Babasının elini Efrayim’in başından kaldırıp Menaşe’nin başına koymak istedi,

18- Ve Yusuf babasına dedi ki: “Öyle değil baba! Behor (ilk doğan erkek çocuk) olan diğeridir. Sağ elini onun başına koy.”

19- Babası da reddetti ve dedi ki: “Biliyorum oğlum, biliyorum. O da (Menaşe de) bir halk olacak, o da büyüklük elde edecek. Ancak küçük kardeşi daha büyük bir halk olacak, soyundan da birçok ulus doğacak.”

20- Ve o (Yakup), o gün onları mübarek kıldı ve (Yusuf’a) dedi ki: “İsrail, seninle bereketlenecek ve yüce melekler ‘Seni, Efrayim ve Menaşe gibi yapsın’ diyecek.” Ve Efrayim’i, Menaşe’nin önüne koydu (behorluk hakkını küçük olana verdi).

21- Ve İsrail, Yusuf’a dedi ki: “Ben ölmek üzereyim. Ancak yüce melekler sizinle olacak ve sizi atalarınızın topraklarına geri döndürecek.

22- (Yusuf) sana da kardeşlerinden ayrı olarak, Amorilerin¹ elinden kılıcım ve yayımla almış olduğum Şekem’i² veriyorum.”

 ¹ Amorilerin, Arnon Nehri’nin (günümüzde Ürdün’deki Mücib Nehri’nin) doğusunda ve Lut Gölü (Ölüdeniz) civarında yaşayan halk olduğu belirtilmektedir. Çevre halklar tarafından “Dağlılar” olarak isimlendirilen bu halk, daha sonra buradan sürülmüştür. Amori halkında; genç kızlar evlenmeden önce 7 gün fahişelik yaptıkları ve bundan elde ettikleri ücretleri de putları için harcadıkları şeklinde bir gelenek olduğu belirtilmektedir. (Herodotus 1:199; Talmud, Ketubot 3b).

² Yusuf Nebi, Şekem’de (Nablus’ta) gömülmüştür (Yeşu, 24:32). Şekem sözcüğü aynı zamanda “pay” anlamına gelmektedir.

Not:Bu bölümde yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da herhangi bir bilgi yer almaktadır.

 

49. Bab

Yakup’un Son Sözleri

49:1- Yakup, oğullarını çağırdı ve dedi ki: “Toplanın da günlerin sonunda sizi nelerin çağıracağını (ileride başınıza gelecekleri) anlatayım.

2- Gelin ve dinleyin ey Yakupoğulları! Babanız İsrail’i dinleyin!  

3- Ruben, sen behorumsun (ilk doğan oğlumsun). Kudretim ve gücümün ilk meyvesisin. Saygınlıkta üstün ve güçte üstün.

4- (Ancak) Su gibi değişken (düşüncesizce hareket edensin), artık üstün olmayacaksın. Çünkü babanın yatağına gittin (üvey annenle yattın), onu kirlettin ve çıktın.

5- Şimon ve Levi de ikilidirler. Kılıçları şiddet kusar.  

6- Ruhum onların entrikalarına katılmasın.  Ey şerefim, onların toplanmalarına katılma! Çünkü öfkeleriyle insanları (şekem halkını) öldürdüler.¹ Bir hevesle de boğaları öldürdüler.²

¹ Genelde birlikte hareket eden Şimon ve Levi kardeşler, kız kardeşleri Dina ile zorla birlikte olan Şekem halkını kurdukları bir tuzakla katletmişler ve şehirlerini de yağmalamışlardı. (Başlangıç, 34:25,26). Şimon ve Levi'nin meseleleri kaba kuvvetle çözme eğiliminde oldukları belirtilmektedir.

² Şekem halkı aslında boğaları kutsadığı için ifade her iki şekilde de anlamaya uygundur.

7- Lanet olsun öfkelerine, çünkü şiddetlidir. Lanet olsun onların gazabına, çünkü zalimcedir. Onları, Yakup’ta böleceğim ve İsrail’de dağıtacağım.       

8- Ve Yahuda, kardeşlerin seni övecek. Elin de düşmanlarının boynunda olacak. Babanın oğulları da sana secde edecek.

9- Genç aslan Yahuda! Avın üstünden yükselen oğlum. Bir aslan gibi, heybetli bir aslan gibi çömelip uzanır. Onu kim uyandıracak (Buna kim cesaret edebilir)?

10- Son sükunet gelene kadar da ne kraliyet asası Yahuda’dan ayrılacak ne de yasama (kanun yapmak) onun bacaklarının arasından (soyundan). Halklar da ona itaat edecek.

11- Tayını asmaya bağlar, eşeğinin sıpasını da asma dalına. Giysisini de şarapla yıkar, cübbesini de üzümün kanıyla.

12- Gözleri şaraptan kızıl, dişleri de sütten beyazdır.

13- Zebulun da deniz kıyısında barınacak. Gemilere liman olacak, sınırı da Sayda’ya uzanacak.

14- İssakar da heybeler (iki yük) arasında uzanan güçlü bir eşek gibidir.

15- Dinlenme yerinin güzel olduğunu ve toprağının hoş olduğunu görünce omzunu yüke eğdi ve kulluğa (hizmetkarlığa) boyun eğdi.

16- Dan da bir İsrail kabilesi gibi kendi halkını yönetecek,

17- Ve yolda bir yılan, patikada atın topuklarını sokup binicisini geriye düşürten bir engerek olacak ve atın topuklarını ısırıp binicisini sırtüstü düşürecek.

18- Ey Yahve, onu kurtarmanı bekliyorum!

19- Gad da akıncıların baskınına uğrayacak, ama onların topuklarına saldıracak (onların peşine düşecek).

20- Aşer’in ekmeği de yağlı olacak (zengin olacak) ve krallara özgü lezzetler sunacak.

21- Naftali de salıverilmiş (dişi) geyik gibidir; güzel sözler verir.

22- Yusuf da meyveli bir dal (asma) gibidir. Pınarın kıyısında, filizleri duvarların üzerinden aşan verimli bir dal gibi.  

23- Okçular acımasızca ona saldırdılar ve düşmanca oklarını üzerine savurdular.  

24- Ama onun yayı sağlam çıktı (kararlığından ödün vermedi). Ellerinin kolları da Yakup’un Yücesiyle (Kudretlisiyle) güçlendirildi. Ondan sonra da bir çoban (lider) ve İsrail’in kayası (temel taşı oldu).

25- Atalarının Yücesi de sana yardım etsin. Her Şeye Kadir Olan (Gücü Yeten)^ı da göklerin nimetleriyle ve aşağılara uzanan derinliklerin bereketleriyle ve göğüslerin ve rahmin nimetleriyle seni bereketlendirsin.

            “שַׁדַּי֙” (şedday) Her Şeye Kadir Olan (Gücü Yeten) demektir.

26- Babanın berahası (mübarek kılması) da ezeli dağların bereketinden ve ebedi tepelerin bereketinden yücedir. (Ve bu beraha) Yusuf’un başında ve kardeşleri arasında seçkin olanın tepesinde olsun.

Yusuf, diğer oğullarından daha fazla övülmektedir. O, Mısır'a bir köle olarak gelmesine rağmen akıllılığı, dürüstlüğü ve çalışkanlığıyla verimli bir asma (meyveli dal) misali pek çok şey yapmıştır. Ancak onu çekemeyen kardeşleri, Potifar'ın karısı ve Mısır'ın sosyetesi kötü niyetlerle attıkları iftirayla hayatı ona zindan etmişlerdir. Fakat o, sabrıyla bütün bunları aşmış; Allah'ın da inayetiyle herkesi önünde diz çöktürmüştür. Yusuf, kararlılığıyla Mısır'a sultan olmakla kalmamış. İsrail”in de temel taşı (even Yisrael) olmuştur. Yusuf, bu uğurda Allah'ın yardımıyla önüne çıkan tüm engelleri bir bir aşmasını bilmiştir.

27- Bünyamin de yırtıcı kurt gibidir. Sabah avından yer, akşam (avdan kalan) ganimeti paylaşır.

28- Bu 12 tane (oğul/oymak) İsrail’in kabileleridirler. Bunlar da babaları onları bereketli kılarken  söyledikleridir. Her birini (kendisine) uygun bir beraha (bereket) ile bereketlendirdi.

Yakup’un Ölümü

29- Sonra onlara şu talimatları verdi: “Ben ölmek, halkıma kavuşmak üzereyim. Beni, Hitli Efron’un tarlasındaki mağarada, atalarımın yanına defnedin.

30- Kenan diyarındaki Mamre'nin yanındaki Mahpela mağarasına (katlı mağaraya). İbrahim, o mağarayı mezar yapmak için tarlasıyla birlikte Hitli Efron’dan satın almıştı.

31- İbrahimi ve karısı Sara’yı da oraya defnettiler. İshak ile karısı Rebeka’yı da oraya defnedildiler. Lea’yı da oraya defnettim.

Rebeka ve Lea’nın mağarada gömüldüğü bilgisi ilk kez burada yer alır.

32- Tarla ile içindeki mağara Hetlerden (Hitilerden) satın alındı.”

33- Ve Yakup, oğullarına talimat vermeyi bitirdi ve ayaklarını yatağın içine çekti ve son nefesini verdi ve halkına katıldı.

           

Not:Bu bölümde yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da herhangi bir bilgi yer almaktadır.

 

            Yakub Nebi Kur’an’da 16 kez  anılmaktadır. İbrahim’in torunu ve  İshak'ın oğludur.  Evlat acısı ile evlat ihaneti ile imtihan edilmiştir. Oğlu Yusuf’un acısı dolayısıyla gözleri kapanmış, ardından ona kavuşunca tekrar  görmeye başlamış. Mısır’a gitmeden önce Filistin civarında Elçilik yapmıştır. Diğer ismi İsrail’dir. İsrail oğullarının atasıdır. İsrail oğullarının boyları onun 12 oğlundan türemiştir.

Yakub Nebi; Halis ve seçkin hayırlılardan olan (38/47,48) kendisine vahiy indirilen (2/136; 3/84; 4/163), samimiyet sahibi halislerden kılınan (38/46), muhsin olanlardan (6/84), salihlerden olan (6/85; 21/72) alemlere faziletli kılınan (6/86), güçlü iradeli ve basiretli olan (38/45), kendisine kitap ve hüküm verilen (6/84,89) ve Allah’ın, ailesine nimetlerini tamamlayacağı (12/6), bir nebidir (4/163; 6/89; 19/49,58)

 

50. Bab

Yakup, Kenan Diyarına Gömülüyor.

50:1- Ve Yusuf, babasının yüzüne kapandı, ağladı ve onu öptü.

2- Yusuf, hizmetkarlarına (hekimlere) babasını mumyalamalarını emretti. Hekimler de İsrail’i mumyaladılar.

3- Ve onun için 40 gün doldu. Mumyalananların günleri böyle yerine getirilirdi. Mısırlılar da İsrail için 70 gün yas tuttular.

Bunun 40 günü mumyalama, 30 günü de yas içindir (Raşi)

4- Yas günleri geçince Yusuf, paro ailesine dedi ki: “Eğer benden hoşnut kaldıysanız, lütfen paroya söyleyin;

5- Babam bana yemin ettirdi ve dedi ki: ‘İşte ölüyorum. Beni, Kenan diyarında (kendim için) kazdığım mezarıma, tam oraya defnet.’ Lütfen izin ver de (Kenan Diyarına) çıkayım ve babamı defnedeyim, sonra da dönerim.”

            Yusuf, matem elbiseleri nedeniyle paronun huzuruna çıkmamıştır; bu dönemin adeti gereğiydi. (Sforno. s. 273)

6- Paro da “Git ve sana yemin ettirdiği gibi babanı defnet.” dedi.

7- Yusuf da babasını defnetmeye çıktı. Paronun tüm hizmetkarları da evinin büyükleri de Mısır diyarının tüm büyükleri de onunla birlikte çıktılar.

8- Yusuf’un bütün evi de kardeşleri de babasının evi de (Yusuf’a eşlik etti). Sadece çocuklar ve davar ve sığırlar Goşen’de kalmıştı.

9- Onunla birlikte savaş arabaları ve süvariler de çıktı. Çok büyük bir topluluktu.

10- Ve Ürdün’ün kıyısındaki (Şeria Irmağı’nın kıyısındaki) Atat Harmanı’na geldiler. Orada çok acı ağıt yaktılar ve yas tuttular. Ve (Yusuf) babası için 7 gün yas tuttu.

11- O diyarda yaşayan Kenanlılar da Atat Harmanı’ndaki yası görünce, “Bu, Mısır için oldukça büyük bir hüzündür!” dediler. Bu nedenle de Ürdün’ün kıyısındaki (Şeria Irmağı’nın kıyısındaki) bu yere Avel-Misrayim (Mısırlıların hüznü veya Mısırlıların ovası) adını koydu.

12- Oğulları da (Yakup’un) vasiyet ettiği her şeyi söylediği gibi yaptılar.

13- Ve onu, Kenan diyarına götürüp Mamre’nin bitişiğindeki tarladaki Mahpela mağarasına (katlı mağaraya) gömdüler. İbrahim, o mağarayı mezar yapmak için tarlasıyla birlikte Hitli (Hetli) Efron’dan satın almıştı.

14- Yusuf da babasını defnettikten sonra, kardeşleri ve onunla birlikte babasını defnetmeye gelen herkesle birlikte Mısır’a geri döndü.

15- Babalarının ölümünden sonra Yusuf’un kardeşleri dediler ki: “Ya Yusuf bize kin besliyorsa! Ya ona yaptığımız kötülüğe karşılık bizden öç almaya kalkarsa?”

16- Ve Yusuf’a bir elçi gönderdiler ve dediler ki: “Baban ölmeden önce emretti ve dedi ki:

17- ‘Yusuf’a deyin ki: ‘Kardeşlerin sana kötülük yaptılar, ancak lütfen onların hatalarını (suçlarını ve günahlarını) bağışla.’ Sen de babanın Yücesinin kulları olan bizlerin hatasını (suçunu) lütfen bağışla.” Haber kendisine ulaştı ve Yusuf ağladı.

18- Kardeşleri de gittiler ve ona secde ettiler ve “İşte, biz senin kullarınız.” dediler.

19- Yusuf da dedi ki: “Korkmayın! Yüce meleklerden miyim ki (sizi yargılayayım)?

20- Sizler bana kötülük düşündünüz. Yüce melekler ise birçok halkın yaşamını korumak için o kötülüğün sonucunu bugün hayra (iyiliğe) dönüştürdü.

21- Bu nedenle korkmayın! Size de küçüklerinize de bakacağım.” Ve onları teselli etti ve  yüreklerine (güzel sözlerle) konuştu.

Yusuf Vefat Ediyor!

22- Ve Yusuf Mısır’da, babasının evinde kaldı, Yusuf da 110 sene yaşadı.

23- Efrayim’in de üçüncü neslini gördü. Menaşe’nin oğlu Mahir’in oğulları da Yusuf’un dizleri dibinde doğdular (yanında büyüdüler).

24- Yusuf da kardeşlerine dedi ki: “Ben ölmek üzereyim. Ancak Yüce melekler, sizi hatırlarında tutacak ve bu memleketten sizi de İbrahim’e ve İshak’a ve Yakup’a yemin ederek söz verdikleri topraklara (Kenan diyarın) çıkaracak.

İsrail oğullarını Mısır’dan kurtaracak bir kurtarıcı bir gün mutlaka gelecektir. Bu nedenle Yusuf, kardeşlerine “Yüce melekler sizi mutlaka hatırda tutacak ve … söz verdiği topraklara çıkaracak.” demektedir. Bu kişi Musa Nebidir. Nitekim Allah, İsrail oğullarına “Sizi kesinlikle hatırda tuttum” (Çıkış, 3:16) şeklinde bunu hatırlatacaktır.

25- Yusuf da İsrail’in oğullarına yemin ettirdi ve dedi ki: “Yüce melekler sizi gözetecek ve (siz de) kemiklerimi buradan çıkaracaksınız.”

26- Ve 110 yaşında bir oğul olan Yusuf öldü. Onu da mumyaladılar ve Mısır’da bir sandukaya¹ koydular.

¹ İbranice’deki “תֵּבַ֣ת” (tebat) kelimesi ile Arapçadaki “تَّابُوتِ” (tabut) kelimesi aynı sandık ve kutu anlamına gelmektedir. Bu sözcüğün, Başlangıç 6:14 ve 8:4 ayetlerinde gemi için; Çıkış 2:3, 5 ayetlerinde de Musa’yı nehrin sularında taşıyan sandık için de kullanıldığını görüyoruz.

Benzer bir şekilde Arapçadaki “تَّابُوتِ” (tabut) sözcüğü de Kur’an’da Taha, 20:39 ayetinde Musa’yı nehrin sularında taşıyan sandık için de; Bakara, 2:184 ayetinde geçen ve Musa Nebiden kalan emanetlerin taşındığı sandık için de kullanıldığını görüyoruz.

Ancak: burada “אָרוֹן”(aron) sözcüğünün kullanıldığını görüyoruz. Bunun da sandık, tabut ve lahit gibi anlamlara gelmektedir.

Yusuf, naaşının kardeşleri tarafından alınıp Kenan (Filistin) diyarına götürülmesine paronun müsaade etmeyeceğini bildiği için, ileride şartların kötüleşerek İsrailoğullarının yaşama imkanı kalmayacak Mısır'dan çıkarken, naaşının da buradan alınıp götürülmesini vasiyet etmiştir. (Schernıan, The Artscroll Tanach, s. 131)

Yusuf Nebi, İsrail oğullarının Mısır'dan Çıkış zamanına kadar orada kaldığı ve Musa Nebi tarafından alındığı ve verilen yemine uygun olarak vefatından yaklaşık olarak 360 yıl sonra Şekem’de defnedildiği belirtilmektedir (Yeşu, 24:32). Yusuf’un Şekem’e defnedilmesinin bir nedeni de babası Yakup’un, bu şehri Yusuf’a kişisel bir armağan olarak vermesi olabilir. (Başlangıç, 48:22).

 

Not:Bu bölümde yer alan hususlar ile ilgili olarak, Kur’an’da herhangi bir bilgi yer almaktadır.

 

Yusuf Nebi, Kur’an’da 27 kez anılmaktadır. Kur’an’ın 12’nci suresi onun adını taşımaktadır. İbrahim’in torunu Yakub’un 12 oğlundan en çok sevdiği oğludur. Kardeşleri kendisini kıskanmışlar, kuyuya atmışlardır. Kendisine rüyaları yorumlama yeteneği verilmiştir. Bu bilgi ve yeteneği sayesinde Mısır halkına Peygamberlik yapmış ve orada yönetici olmuştur. Kur’an’da toplu olarak bir sürede, baştan sona anlatılan tek kıssa onunkidir.  Yusuf Aleyhisselam; muhsin olanlardan (6/84), salihlerden olan (6/85), kendisine beyyineler (apaçık deliller, işaretler) verilen (40/34) kendisine kitap ve hüküm verilen (6/84,89), hadislerin (rüyaların) te’vilini (yorumunu) öğrettiği (12/6), Allah’ın kendisine nimetlerini tamamlayacağı (12/6) bir resul (40/34) ve bir nebidir (6/89).