50. KÂF SÛRESİ

Sure, Mekke döneminde inmiştir ve nüzul sırasına göre 34. suredir. Adını, ilk ayetinin başındaki “Kâf” harfinden almıştır. Sure 45 ayettir.

 

Rahmânir-Râhiym (Merhamet eden Merhametli) Allah’ın Adıyla

1. Kâf.^ı Ve² Mecid³ olan Kur’an’a (andolsun ki).

^ı ‘Başlangıç Harfleri’ arasında olan “Kaf” harfi ile başlayan tek suredir. Bu surede 57 tane “kaf” harfi var ve bu sayı 19’un tam 3 katıdır.

50’nci sure olan bu sure 45 ayetten oluşmaktadır. 50 + 45 = 95 eder. Bu da 19’un tam 5 katıdır ve yine “Kaf” başlangıç harfi ile başlayan 42’nci sure ile aynı toplama sahiptir.

Başlangıç harflerindeki 19 kodlu matematiksel sistem ile bağlantılı olarak bazı surelerde dikkat çekici “harf oyunları” yapılmıştır. Örneğin; Kur’an’ın tamamında “Lut’un kavmi” ifadesi kullanılırken; “Kaf” harfiyle başlayan Kaf Suresinde yer alan “kaf” harflerinin toplamı 19 sisteminin tam katı olsun diye; 50:13 ayetinde “kaf” harfi içeren “Lut’un kavmi” ifadesi yerine, içinde “kaf” harfi içermeyen “ihvanu lut” (Lut’un Kardeşleri) ifadesi kullanılmıştır. “ihvanu lut” ifadesi, Kur’an’da bu ayet dışında başka bir yerde de geçmemektedir.

² “وَ” (ve) bağlacı (harf-i atıf), Kur’an’da bağlaç olarak veya yemin için kullanılan bir ifadedir. Bu nedenle, bu ayetteki ‘وَ’ (ve) bağlacı, bağlamına göre cümleye yemin anlamı kazandırarak “andolsun” şeklinde tercüme edilebilir. Bu bağlaç, ayetin vurgulamak istediği hakikate dikkat çekmek için yemin anlamı taşır.

³ “Mecid” Kelimesi Arapça’da iki manada kullanılmaktadır. 1) Yüksek mertebeli, azametli, şerefli, izzet sahibi. 2) Kerem sahibi, çok cömert. Kur’an-ı Kerim’de bu kelime bu iki manada da kullanılmıştır.

2. Hayır! içlerinden bir uyarıcının kendilerine gelmesi kafirlerin (hakkı bilerek örtenlerin) acayibine¹ gitti ve dediler ki: “Bu, acayip¹ bir şeydir!

            ¹ “عَجِيب” (‘acîb) sözcüğü, “hayret etmek”, “şaşırmak”, “garipsemek” gibi anlamlara gelir. Bu ifade Kur’an’da 15 kez geçer: 7:63, 69; 10:2; 11:72, 73; 13:5 (2 kez); 18:9, 63; 37:12; 38:4, 5; 50:2 (2 kez); 53:59.

3. Biz, ölüp toprak olduğumuz zaman mı (diriltileceğiz)?¹ Bu çok uzak (imkansız) bir dönüştür.”

¹ Benzer mesajlar: 13:5; 17:49, 98; 19:66; 23:35, 82; 27:67; 32:10; 36:78; 37:16, 53; 44:35; 50:15; 56:47; 64:7; 79:11.

4. Biz yerin onlardan neleri eksilttiğini biliriz. Yanımızda da hafız olan (koruyan, gözeten) bir Kitap vardır.

5. Bilakis! Onlar, hak (gerçek, hakikat) kendilerine geldiğinde onu yalanladılar. (Bu yüzden) onlar derin bir karışıklık¹ içindedirler.²

¹ “مَرَجَ” (merece) sözcüğü, “Karıştırmak”, “birbirine salmak”, “serbest bırakmak” anlamlarına gelir. Kur’an’da, “merece” kökünden türemiş 4 sözcük geçmektedir: 25:53; 50:5; 55:15, 19.

² Bu insanlar, elçiyi bazen sihirbaz, bazen kâhin, bazen deli, bazen de şair olarak nitelendirerek tutarsız davranışlar gösterirler. Ancak, kendilerini yaratmış olan Allah’ın ilmini, gönderdiği kitabı ve elçilerini reddettikleri için iç dünyalarında büyük bir kargaşa yaşadıkları ve vicdanlarının derinlerinde huzursuzluk hissettikleri de bir gerçektir.

6. Üzerlerindeki göğü nasıl bir bina¹ yaptığımızı ettiğimizi, süslediğimizi ve eksiği olmadığını hâlâ görmüyorlar mı?

            ¹ Bu sözcük, “ب ن ي” (b-n-y) kökünden türetilmiş bir fiildir. Bu kök genellikle “kurmak”, “yapı”, “bina”, “inşa etmek”, “bina yapmak”, “düzenlemek” anlamlarını taşır. Kur’an’da, bu kökten türemiş 13 sözcük geçmektedir: 2:22; 9:110 (2 kez); 16:26; 18:21 (2 kez); 37:97; 38:37; 40:64; 50:6; 51:47; 61:4; 78:12.

7. Arzı^ı da yayıp döşedik ve orada sabitlenmiş kütleler yerleştirdik.² Orada ihtişamlı^ı çiftlerin tümünden (dişi ve erkek bitkiler) de bitirdik.

^ı Arz; Dünya, yeryüzü, toprak, yer, zemin, memleket ve ülke anlamlarına gelir.

² “Ravasiye” “sabitlenmiş ağırlıklar, kütleler” ile ilgili açıklama 13:3 ayetinde yer alır.

            ³ “بَهْجَة” (behcet) sözcüğü, “güzellik, ihtişam, neşe veren manzara” anlamlarına gelir. Bu sözcük Kur’an’da 3 kez geçer: 22:5; 27:60; 50:7.

8. Her yönelen kul için basiret ve zikirdir (hatırlatmadır).

Basiret; gerçeğin ortaya çıkmasını, yani hak ile batılın, hidayet ile dalaletin, hayır ile şerrin, doğru ile yanlışın açıklığa kavuşmasını sağlayan şey; bilgi, kesinlik, delil, kanıt, kalp gözüdür.

9. Gökten mübarek (kutsal, kutsanmış, mukaddes, bereketli) su indirdik. Onunla cennetler (bahçeler) ve biçilen daneler (habbeler, tahıl tanesi) bitirdik (yeşerttik).

10. Tomurcukları birbirine girmiş (salkımları üst üste yığılmış) yüksek hurma ağaçları da…

11. Kullara bir rızık olarak, onunla (su ile) ölü bir beldeye hayat verdik. Çıkış (tekrar diriliş) da işte böyledir.

Benzer mesajlar: 7:25; 20:55; 22:6; 30:19; 35:9; 50:42; 43:11; 71:18.

12. Onlardan önce Nuh’un halkı, Ress ashabı (halkı, yoldaşları)^ı ve Semud da yalanlamıştı.

^ı 25:38 ayetinde de “Ashab’ur-Ress” ifadesi geçmektedir. Fakat bunlar hakkında geniş bilgi de verilmemiştir. Arap kaynaklarına göre “Er-Ress” adında iki yer bilinmektedir. Biri Necid’de, diğeri kuzey Hicaz’da bulunmaktadır. Necid’de bulunan “Er-Ress” daha çok meşhurdur. Ve cahiliyet devri şiirlerinde daha çok bunun adı geçmektedir. Diğer görüş de Şuayb, Hanzala adlı elçiler ya da Calut’un kavmi oldukları iddia edilmektedir.

Ancak onlara ait sağlam, geniş bilgi hiçbir kaynakta görülmemektedir. Bu konuda, kendi elçilerini kuyuya atan bir kavim olduğunun denilmesi en doğru olan bir ifadedir.

13. Ad, firavun ve Lut’un kardeşleri.

“Firavun kavmi”, yerine sadece firavunun adı anılmıştır. Çünkü o milletine öyle musallat olmuştu ki; onun karşısında milletinin hiçbir şahsî görüş ve kanaati, hür düşüncesi ve inancı kalmamıştı. Onun gittiği yanlış yolda millet de peşine düşmüş gidiyordu. Bundan dolayı tüm kavminin sapkınlığının sorumlusu sadece o kişi kabul edilmiştir. 43:54 ayetinde bu konuya işaret vardır. “(Firavun) böylece halkını küçümsedi. Onlar da ona itaat ettiler. Onlar, fasık bir toplumdu.”

14. Eyke ashabı (halkı, yoldaşları) ve Tubba kavmi de.^ı Hepsi resulleri yalanladılar, vadettiğimi (azabı) hakkettiler.

^ı Eyke, Elçi Şuayb’ın görevlendirildiği yerdir. Tubba kavmi ise, 44:37 ayetiyle birlikte yalnızca iki ayette bildirilmiştir. Ancak kendilerine gönderilen resulün ismi belirtilmemektedir. Yemen bölgesindeki Sebe ülkesinde M.Ö. ikinci yüzyıl dolayında yaşamış oldukları ve antik çağda Yemen krallarına Tubba denildiği için bu isimle anıldıkları öne sürülür.

15. İlk yaratmada acizlik mi göstermişiz. Doğrusu onlar yeni bir yaratmadan şüphe duymaktadırlar?

16. İnsanı Biz yarattık. Nefsinin ona neler fısıldadığını da biliriz ve Biz, ona şah damarından daha yakınız.

Bu ayet ile Yüce Allah’ın, insanın iç dünyasında neler yaşadığını bildiğini ve onu kendisinden daha iyi anladığını belirtmektedir.

Bu durumu İncil’deki şu ayetlerden de net olarak anlıyoruz: “Dua ettiğiniz zaman, müşrikler gibi boş sözler tekrarlayıp durmayın. Onlar söz kalabalığıyla seslerini (Allah’a) duyurabileceklerini sanırlar. Siz onlara benzemeyin! Çünkü Babanız nelere ihtiyacınız olduğunu siz daha O’ndan dilemeden önce bilir.” (Matta, 6:7,8)

Benzer mesajlar: 2:186; 8:24; 11:61; 56:85; 58:7.

17. Sağında ve solunda iki alıcı (yaptıklarını) kayıt altına alıyorlar.

Bu ayette geçen “iki alıcı”, ifadesi 81:10 ayetinde “kiramen kâtibin” olarak tanımlanmaktadır.

18. Yanındaki gözetleyiciler olmadan hiçbir söz söylemez.

Benzer mesajlar: 3:181; 4:81; 10:21; 17:13; 18:49; 19:79; 21:94; 36:12; 43:80; 45:29; 50:18; 54:53; 82:10-12; 86:4.

19. Ve ölüm sarhoşluğu tüm gerçekliğiyle çıkageldi. “Senin kendisinden kaçmaya çalıştığın şey işte budur!”

20. Sura üflendi. İşte bu vadedilen gündür.

21. Her nefis, yanında bir sevk edici (melek) ve bir tanıkla (cinlerden olan yoldaşıyla) geldi.

22. Sen bundan gaflet içindeydin, biz de senden perdeni kaldırdık. Bugün artık gözün (görüşün) keskindir.

Sana anlatılan cennet, cehennem, mahşer gibi hakikatleri, şimdi bizzat gözlerinle göreceksin.

23. Yoldaşı¹, “İşte yanımdaki hazır” der.²

¹ “قَر۪يناً” (kâriyn), “yakın arkadaş”, “yoldaş”, “eşlik eden” demektir. Bu ifade Kur’an’da 8 kez geçer: 4:38 (2 kez); 37:51; 41:25; 43:36, 38, 53; 50:23, 27.

² Hayat boyunca siz yoldaşlık eden yaptığınız her şeye şahit olur. (Reşat Halife, Ek 7’ye bakınız.)

24. “Atın cehenneme, her inatçı kâfiri,

25. Hayra engel olanı, azgını^ı, şüpheciyi².

^ı “Mua’tedin; her işinde ahlak sınırını yıkıp aşan demektir. Kendi menfaati, kendi istekleri ve arzuları uğruna her şeyi yapmaya, her şeyi yıkıp geçmeye hazırdı. Haram yolla mal biriktirir ve haram yollarda da harcardı. İnsanların haklarına el uzatır, tecavüz ederdi. Ne dili bir ahlak sınırı tanır, ne de eli zulüm ve eziyet etmekten geri kalırdı. İyilik yolunda sadece engeller çıkarmakla kalmaz, daha da ileri giderek, iyiliği benimseyenlere eziyet eder, iyilik için çalışanlara kötülük yapardı.

²Mürîb’in iki anlamı vardır. Biri şüphe eden, diğeri başkasını şüpheye düşüren demektir. Burada ikisi de kastedilmektedir.

26. O, Allah’ın dışında başka ilah (En Yüce olan) edindi. Onu şiddetli azaba atın!”

Bu ayetlerde Yüce Allah, insanı cehenneme layık kılan sıfatları sayıp bildirmiştir:

1- Hakkı inkâr, 2- Allah’a şükretmemek, 3- Hak ve haklıya karşı direnmek, 4- İyilik ve doğruluk yolunda engel olmak, 5- Kendi malından Allah’ın ve kullarının hakkını vermemek, 6- Muamelelerinde haddi aşıp, doğruluktan sapmak, 7- İnsanlara zulüm ve eziyet etmek, 8- Dinin temel prensiplerinden şüphe etmek, 9- Başkalarının kalbine şüphe sokmak, 10- Allah’ın dışında başka ilahlar da edinmek.

27. Yoldaşı, “Rabbimiz, onu ben azdırmadım. Zaten kendisi derin bir sapkınlık içindeydi.” dedi. (Benzer mesajlar: 14:22; 19:85)

28. Dedi ki: “Huzurumda çekişmeyin!¹ Sizi daha önce yeterince uyardım.

¹ Hasım kelimesi, Arapça’da “خَاصَمَ” (hasama) şeklinde geçer ve “çekişmek”, “düşmanca davranmak”, “kavga etmek” anlamına gelir. Kur’an’da, hasım kökünden türemiş 18 kelime geçer: 2:204; 3:44; 4:105; 16:4; 22:19 (2 kez); 26:96; 27:45; 36:49, 77; 38:21, 22, 64, 69; 39:31; 43:18, 58; 50:28.

29. Katımda söz değiştirilmez, kullara zulmeden de değilim!”

30. O gün Cehenneme, ‘Doldun mu?’ deriz. O, ‘Daha yok mu?’ der.

Cehennemin, konuşmasıyla ilgili mesajlar: 50:30; 67:8; 70:17

31. Cennet de muttakilere¹ uzak değil, yakınlaştırılacaktır.

¹ “وَقَى” (vekâ) sözcüğü, “korumak”, “muhafaza etmek” anlamına gelen bir fiil köküdür. Bu kökten türeyen birçok kelime, korunma ve sakınma anlamlarıyla ilişkilidir. “تقوى” (takvâ) kelimesi de aynı kökten gelir ve "Allah'a karşı gelmekten sakınmak", "kendini koruma altına almak" anlamında kullanılır.

32. İşte bu size vadedilendir; evvabin¹ (tövbe edenler, yönelenler) ve korunanlar² içindir.

            ¹ Bu sözcük, “أ-و-ب” (evebe) kökünden türetilmiştir. Kök anlamı da “geri dönmek”, “tövbe etmek”, “yönelmek” demektir. Bu kökten türemiş kelimeler Kur’an’da 17 kez geçer: 3:14; 13:29, 36; 17:25; 34:10; 38:17, 19, 25, 30, 40, 44, 49, 55; 50:32; 78:22, 39; 88:25.

² Hafizin ise; O’nun farzlarını, haramlarını ve O’nun teslim ettiği emanetlerini koruyan, Allah tarafından kendisine verilen hakları göz önünde bulunduran, iman ettikten sonra Rabbine verdiği sözü unutmayan, hiçbiri yanlış hareketlerden dolayı kaybolmasın diye kendi zamanını, gücünü, gayret ve çalışmalarını gözeten, tevbe ettikten sonra onu bozmayıp tevbesinde duran, her zaman “Acaba ben hareket ya da sözlerimle Rabbime itaatsizlik ettim mi?” diye kendini hesaba çeken kişi kastedilmiştir. Benzer mesajlar: 7:43; 21:103; 38:54; 41:30.

33. Gıyabında (görmediği halde) Râhmân’a huşu (derin saygı, içten sevgi) duyan ve (O’na) yönelmiş bir kalp^ı ile gelirler.

^ı “Mübin” kelimesi, “Bir tarafa yüz çeviren ve tekrar o tarafa yönelen” demektir. “Kalb-i münib”den de: Her taraftan yüz çevirip Allah tarafına dönen ve hayat boyu karşılaştığı her çeşit acı-tatlı hadiseler arasında devamlı Allah tarafına yönelen kalp kastedilmiştir.

34. Oraya selam ile (esenlikle) girin.^ı İşte bu sonsuzluk günüdür.

^ı Ayette “Udhuluha biselam” kelimeleri geçmektedir. Selam’ı eğer emniyet manasına alırsak, her çeşit üzüntü, keder, endişe, felaketlerden korunmuş olarak cennete giriniz manası çıkar ve eğer onu, bilinen “selam” manasına alırsak o zaman “Geliniz bu cennete giriniz. Allah ve melekleri tarafından size selam vardır,” demek olur.

Bu surenin 31-34 ayetlerinde Yüce Allah, kişiyi cennete layık kılan şu sıfatları saymıştır: 1- Takva, 2- Allah’a yöneliş, 3- Allah ile olan ilginin korunması, 4- Allah’ı görmeden, O’nun rahmetine kesin inanmaya rağmen, O’ndan korkmak. 5- Kalb-i münib elde ederek Allah’a ulaşmak, yani ölünceye kadar inabet (tevbe etme) yolundan şaşmamak.

35. Onlar ne isterlerse orada var.^ı Katımızda daha fazlası da vardır.

^ı Benzer mesajlar: 16:31; 36:57; 39:34; 41:32; 42:22; 43:71; 44:55; 47:15.

36. Onlardan önce, onlardan güçlü nice nesilleri helak ettik. Belde belde dolaştılar, sığınacak yer buldular mı?

37. Şüphesiz ki bunda, kalbi olan veya şahit olarak dinleyen kimse için alınacak öğüt vardır.

38. Gökleri, yeri ve ikisinin arasındakileri altı günde yarattık ve Bize, bir yorgunluk da dokunmadı.

 Gökler ve yerin yaratıldığı altı gün (7:54) bizim dünyamızdaki 6000 yıla denk gelmektedir. İlgili açıklama 7:54’te yer alır.

Bu ayette Allah’ın, altı günde gökleri ve yeri yarattığı belirtilmektedir.  Tevrat’ta ise “Yedinci gün geldiğinde Yüceler yaptığı bütün işi bitirdi. Dolayısıyla, çalışmayı bırakıp yedinci günü dinlenme günü yaptı.” (Başlangıç, 2:2) şeklindeki buyurmaktadır. Be ayetteki “Bize, bir yorgunluk da dokunmadı.” İfadesiyle de Tevrat’ta öyle bir ifade olmadığı halde “Allah, yorulduğu için yedinci gün dinlendi” şeklinde bir anlam çıkaran Ehl-i Kitap’a bir gönderme yapılmaktadır.

39. O halde onların söylediklerine sabret (dayan, diren) ve güneşin doğumundan önce (fecr vaktinde) de batışından önce (ikindi vakti) de Rabbinin hamdi (övgüsü) ile tesbih et¹.²

¹ Bu kelime, "yüzmek”, “uzaklaşmak” ve “yüceltmek" gibi anlamlara gelen “س-ب-ح” (sīn-be-ḥe) kökünden türemiştir.

 “تَسْبِيح” (tesbih) ifadesi, yüceltmek veya tenzih etmek (her türlü eksiklikten uzak tutmak) anlamına gelir.

“Allah’ı tesbih etmek” ise, “Allah’ın kusursuz, eşsiz ve her türlü noksanlıktan uzak olduğunu bilerek O’nu yüceltmek ve O’na saygı göstermek” demektir.

Allah’ı tesbih ederken kullanılan “سُبْحَانَ اللّٰهُ” (Sûbhânallah) ifadesi de, “Allah, her türlü eksiklikten ve kusurdan münezzehtir (uzaktır) ve yücedir” anlamına gelir.

Kur'an'da, evrendeki tüm varlıkların (melekler, dağlar, kuşlar, yıldızlar, vb.) da Allah’ı tesbih ettiği belirtilir: 13:13; 17:44; 24:41; 40:7; 41:38; 42:5; 55:6. Bu nedenle “tesbih etmeyi”, sadece tesbih çekmeye indirgemek bidat ve hurafedir.

² Allah’a yönelme dualarının vakitleri ilgili ayrıca Bkz: 2:238; 11:114; 17:78; 20:130; 30:17-18

40. Ve gecenin bir kısmında ve secdelerin ardından O’nu tesbih et.

Kur’an’da hamd ve tesbih bir arada söz edildiği yerlerde Allah’a yönelme duası kastedilmektedir. “Gün doğmadan önce” ile fecr Allah’a yönelme duası; “Gün batmadan” ile öğle ve ikindi Yönelme duaları; “Gecenin bir kısmanda” ile de akşam ve yatsı Yönelme dualarıyla gece Allah’a yönelme duası içine girmektedir. Benzer Mesaj: 52:49

41. Çağırıcının, yakın bir yerden çağıracağı güne kulak ver.

Benzer mesaj: 7:25; 20:55; 22:6; 30:19; 35:9; 43:11; 50:11; 71:18

42. Hak (doğru, gerçek) olan o çığlığı işittikleri gün, işte o gün, (kabirden) çıkış günüdür.

43. Hayat veren de öldüren de Biziz, dönüş de Bizedir.

44. Onlardan dolayı (onları hemen diriltmek için), o gün yer çabucak yarılır. Bu, Bizim için kolay olan bir haşirdir (toplamadır).

Bu, kafirlerin 3’üncü ayette nakledilen sözlerine bir cevaptır. Çünkü onlar, “Biz, ölüp toprak olduğumuz zaman mı (diriltileceğiz)? Bu çok uzak (imkansız) bir dönüştür.” demişlerdi.

45. Biz onların ne dediklerini daha iyi biliriz, sen onlara karşı cebbar (zorba, işini güç kullanarak yapan) değilsin^ı, öyleyse Benim tehdidimden korkanlara Kur’an ile öğüt ver.²

^ı Bu ayette resulün gönlünü almak, teselli etmek de vardır. Kafirlere ise ihtar ve tehdit vardır. Resul’e hitap ederek buyurulmaktadır ki, bu insanların sana karşı uydurdukları sözlere asla kulak asma ve katiyen önem verme.  Benzer mesajlar: 42:48; 88:22.

² Yüce Allah, aslında bu söz Resul’e hitap ederek kafirlere de “Elçimiz size bir zorlayıcı olarak gönderilmemiştir” demektedir. O’nun işi zorla sizi mümin yapmak değildir ki siz inanmak istemediğiniz halde o sizi zorla inandırsın. O’nun sorumluluğu sadece ihtar etmekle aklını başına alanlara Kur’an’ı dinleterek hakikati anlatmaktan ibarettir. Benzer mesajlar: 6:51, 70; 14:52; 21:45; 25:52; 34:50.