70. MEÂRİC SÛRESİ

            Sure, Mekke döneminde inmiştir ve nüzul sırasına göre 79. suredir. Adını, üçüncü ayette geçen ve “el-Meâric” kelimesinden alır. Sure 44 ayettir.

 

Rahmânir-Râhîm (Merhamet eden Merhametli) Allah’ın Adıyla

1. Gerçekleşecek olan azabı soran sordu.

2. Kâfirler içindir! Onu savacak^ı yoktur. (Benzer mesaj: 52:7-8)

3. Mearic¹ sahibi Allah’tandır.

¹ Sureye adını veren "ٱلْمَعَارِجِ" (el-meâric) kelimesi, Arapça bir kelime olup "yükselme yerleri", “çıkılan yer” veya "merdivenler" anlamına gelir. Aynı kökten türemiş ifadeler Kur’an’da 8 kez geçer: 15:4; 32:5; 34:2; 43:33; 48:17; 57:4; 70:3, 4.

4. Melekler ve ruh¹, miktarı elli bin sene olan bir günde O’na yükselirler.²

¹ 2:87 ayetinde yer alan “Meryem oğlu İsa’ya da beyyineler verdik ve onu Rûhulkuds (Kutsal Ruh) ile destekledik.” Şeklindeki ifade ile İsa Nebi’nin Kutsal Ruh (Rûhulkuds) ile desteklendiği belirtilmektedir.

Tevrat’ta da Ruh’tan söz edilmektedir: “Yüce meleklerin Ruhu da suların yüzü üzerinde geziniyordu.” (Başlangıç, 1:2)

“Yahve de bir bulutun içinde indi ve onunla konuştu ve (Musa’nın) üzerindeki Ruh’tan arttırdı ve ihtiyar (ileri gelen, seçkin) 70 kişinin üzerine yerleştirdi. Ve öyle oldu. Ruh da üzerlerine çöker çökmez (bu kişiler) nebilik ettiler ve devam etmediler. (Sayılar, 11:25)

Ruh’un ve Kutsal Ruh’un tam olarak ne olduğu konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Bazı görüşlere göre bu ifade ile Cebrail kastedilmiş olabilir. Ancak Ruh’un ve Kutsal Ruh’un, bilinen meleklerden ayrı ve özel bir varlık olduğu da düşünülmektedir. “Ruh” ifadesi Kur’an’da 19 yerde 20 kez geçer: 2:87, 253; 4:171; 5:110; 15:29; 16:2, 102; 17:85 (2 kez); 19:17; 26:193; 32:9; 38:72; 40:15; 42:52; 58:22; 66:12; 70:4; 78:38; 97:4.

² Kur’an’daki “Gün/yıl” gibi zaman kavramı ile ilgili açıklama 7:54 ve 22:47 ayetlerinde yer alır.

5. O halde cemil¹ bir sabırla sabret² (güzel bir kararlılık göster, zorluklara dayan).

            ¹ "جَمِيل" (cemîl) kelimesi Arapça kökenli bir kelimedir ve "güzel”, “hoş” anlamına gelir. Bu ifade Kur’an’da 8 kez geçer: 12:18, 83; 15:85; 16:6; 33:28, 49; 70:5; 73:10.

² Sabır ile ilgili açıklama 2:153 ayetinde yer alır.

6. Şüphesiz ki onlar, onu (hesap gününü) uzak görüyorlar.

7. Biz ise onu yakın görüyoruz.

8. Semanın (göğün) erimiş bir maden gibi¹ olduğu o gün.

¹ “كَٱلْمُهْلِ” (kelmuhli) kelimesi "مُهْلٌ" (muhl) kelimesinden türemiştir ve "erimiş maden, kaynamış yağ veya tortu" anlamlarına gelir. Bu ifade Kur’an’da 3 kez geçer: 18:29; 44:45; 70:8.

9. Dağlar¹ da (yayılmış) hallaç pamuğu gibi savrulur.

¹ “جَبَلٍ” “cebel” sözcüğü “dağ” demektir. Bu sözcük Kur’an’da 39 kez geçer: 2:260; 7:74, 143 (2), 171; 11:42, 43; 13:31; 14:46; 15:82; 16:68, 81; 17:37; 18:47; 19:90; 20:105; 21:79; 22:18; 24:43; 26:149; 27:88; 33:72; 34:10; 35:27; 36:62; 38:18; 52:10; 56:5; 59:21; 70:9; 73:14 (2 (kez); 77:10; 78:7, 20; 79:32; 81:3; 88:19; 101:5.

² “كَالْعِهْنِۙ” (kel’ıhnî) ifadesi, kelimesi Arapça'da "hallaç pamuğu gibi” ve “boyalı yün gibi” anlamına gelir. Bu ifade Kur’an’da 2 kez geçer: 70:9; 101:5.

10. Ve bir hamim¹ (samimi dost) başka bir hamimi sormaz.

¹ “حَمِيم” (hamîm) kelimesi Arapça'da "kaynar su" anlamına gelir. İbranice'deki "חָם" (cham) kelimesi de benzer şekilde "sıcak" anlamına gelir. Bu kelime, hem fiziksel sıcaklık için hem de mecaz anlamda kullanılabilir Bu ifade Kur’an’da 17 kez geçer: 6:70; 10:4; 22:19; 26:101; 37:67; 38:57; 40:72; 41:34; 44:46, 48; 47:15; 55:44; 56:42, 43, 54, 93; 78:25. Bu kelime, mecaz anlamda bazen "yakın, sıcak ilişkiler" veya "samimi dostluklar" için de kullanılır. Bu şekilde de Kur’an’da 4 kez geçer: 40:18; 69:35; 70:10 (2 kez).

11. Birbirlerine gösterilirler. Mücrim (azılı suçlu) olan o günün azabından kurtulmak için oğullarını fidye (kurtulmalık) olarak vermek ister¹…

            ¹ Bu kelime "وَدَّ" (vav-dal-dal) kökünden türemiştir ve “sevgi”, “istemek”, “arzulamak” gibi anlamlar taşır. Bu kökten türemiş kelimeler Kur’an’da 29 kez geçer: 2:96, 105, 109, 266; 3:30, 69, 118; 4:42, 73, 89, 102; 5:82; 8:7; 11:90; 15:2; 19:96; 29:25; 30:21; 33:20; 42:23; 58:22; 60:1 (2 kez), 2, 7; 68:9; 70:11; 71:23; 85:14.

12. Sahibini (karısını)¹ de (erkek) kardeşini de…²

¹ “صحب” (sahib) sözcüğü “eş, dost, kafadar, arkadaş, yoldaş” gibi  anlamlara gelmektedir.

²  80:34-37’de de o günün dehşeti şöyle anlatılmaktadır; “O gün kişi; kardeşinden, annesinden, babasından, eşinden ve çocuklarından kaçar. O gün, her kişinin kendisine yetecek bir derdi vardır.” Benzer mesajlar: 2:48, 123; 3:91; 5:36; 6:70; 10:54; 13:18; 39:47; 57:15.

13. Onu barındıran¹ ailesini² de…

¹ “تُؤْوِي” (tu’viy) sözcüğü “Barındırır, korur, sığınak sağlar” anlamlarına gelir.

            ² “فَصِيلَة” (fâsiyla) sözcüğü, “aile”, “kabile”, “yakın akraba” gibi anlamlara gelir. Bu sözcük Kur’an’da yalnızca bu ayette geçmektedir.

14. Ve yeryüzünde bulunan ne varsa, hepsini (fidye olarak vermek ister). Ardından kendi kurtulsun¹.

¹ “Kurtulmak, kurtarmak, selamete ermek” gibi anlamlara gelen “نَجَا” (necâ) sözcüğünden türemiş olan “يُنْجِيهِ” (yüncihi) sözcüğü, “Onun kurtuluşunu sağlar, onu kurtarsın” anlamına gelmektedir.

15. Hayır, öyle değil!¹ Şüphesiz ki o şiddetli bir ateştir².

            ¹ “كَلَّا” (kellâ), "Asla!", "Hayır, öyle değil!" gibi anlamlara gelir. Bu kelime Kur’an’da 10 kez geçer: 19:79, 82; 70:15, 39; 74:16, 32, 53, 54; 75:11, 20.

            ² “لَظَىٰ” (lezâ) sözcüğü, “alev, şiddetli yanan ateş” anlamlarına gelir. Bu sözcük Kur’an’da yalnızca bu ayette geçmektedir.

16. Dış organları¹ koparıp alır².

^ı “لشَّوَىٰ” (eş-şev’â) sözcüğü, “dış organlar, vücudun uç noktaları, derinin ve etin en dış kısmı” anlamlarına gelir. Bu ifadenin, bazı tefsirlerde “insanın derisi, sinirleri veya uç bölgeleri olan eller ve ayaklar” gibi anlamlarda yorumlandığı görülmektedir. Bu sözcük Kur’an’da yalnızca bu ayette geçmektedir.

² “Çekmek, koparmak, sökmek” gibi anlamlara gelen “نَزَعَ” (nezaʿa) sözünden türemiş olan “نَزَّاعَةً” (nezzâ’a) sözcüğü, abartılı bir formda (mübalağa kalıbında) kullanılmıştır ve “şiddetle çekip alan, koparıp söken” anlamlarına gelir.

17. Yüz çeviren kimseyi çağırır, sırtını döneni de…¹

¹ Cehennemin konuşmasıyla ilgili mesajlar: 25:12; 50:30; 67:87.

18. Bir araya toplayıp böylece biriktireni¹ de.

¹ “وَعَى” (ve'â) kökünden gelen “يُوعُونَ” (yuv’une) fiili, “toplamak”, “bir araya getirmek”, “biriktirmek” gibi anlamlara gelir. Bağlamına göre “yüklenmek” anlamına da gelmektedir. Bu ifade Kur’an’da 4 kez geçer: 12:76 (3 kez); 70:18.

19. Şüphesiz ki insan hırslı yaratılmıştır.

20. Kendisine bir şer dokunduğunda sabredemeyip paniğe kapılır¹.

            ¹ “جَزُوعًۭا” (cezu’ân) ifadesi, “sabırsız, tahammülsüz, dayanaksız, hemen paniğe kapılan” gibi anlamlara gelir. Bu ifade Kur’an’da 2 yerde geçer: 14:21; 70:20.

21. Kendisine bir hayır (iyilik, güzellik) dokunduğunda ise engel olur¹.

            ¹ “مَنُوعاًۙ” (menû’ân) ifadesi, “engellemek, men etmek, bir şeyi başkalarına vermemek veya ulaşmasını önlemek” gibi anlamlara gelir. Bu ifade Kur’an’da 17 kez geçer: 2:114; 4:141; 7:12; 9:54; 12:63; 17:69; 17:94; 18:55; 20:92; 21:43; 38:75; 50:25; 56:33; 59:2; 68:12; 70:21; 107:7.

22. Ancak musallin¹ olanlar,

¹ “صَّلٰوةَ” (salât) kelimesi, Arapça "ص ل و" (s-l-v) kökünden türemiştir. Bu kök, "eğilmek, yönelmek ve bir şeyi takip etmek" gibi anlamlar taşımaktadır. Bu yönelme, hem fiziksel hem de mecazi anlam taşır. Kur’an’da ise “salât” bağlama göre şu anlamlarda kullanılmıştır:

Allah’a yönelik salât: "Allah’a yönelme, Allah’a dua etme" anlamına gelir.

Allah’ın salât etmesi: "Allah’ın rahmet ve yardım etmesi" şeklinde yorumlanır.

İnsanlar arası salât: "Birisi için dua etmek, destek olmak, dayanışma içinde olmak" gibi anlamlar taşır.

“Musallin” (Salat edenler) ifadesi ile de bunların hepsinin kastedildiği kanaati oluşmaktadır. “Musallin” sözcüğü 74:43 ayetinde de geçmektedir.

23. O kimseler salatlarında¹ devamlıdırlar.

¹ “صَّلٰوةَ” (salât) kelimesi, Arapça "ص ل و" (s-l-v) kökünden türemiştir. Bu kök, "eğilmek, yönelmek ve bir şeyi takip etmek" gibi anlamlar taşımaktadır. Bu yönelme, hem fiziksel hem de mecazi anlam taşır. Kur’an’da ise “salât” bağlama göre şu anlamlarda kullanılmıştır:

Allah’a yönelik salât: "Allah’a yönelme, Allah’a dua etme" anlamına gelir.

Allah’ın salât etmesi: "Allah’ın rahmet ve yardım etmesi" şeklinde yorumlanır.

İnsanlar arası salât: "Birisi için dua etmek, destek olmak, dayanışma içinde olmak" gibi anlamlar taşır.

24. Ve o kimselerin mallarında, malum olan (bilinen) bir hak vardır;

25. İsteyen¹ ve mahrum olan için.

            ¹ “لِلسَّٓائِل” (sail) kelimesi, “soru soran” anlamının yanı sıra “bir şey isteyen, talep eden, dilenen ve” gibi anlamlara da gelir. Bu ifade kuralda 129 kez geçer.

Bu ayetten, Mekke döneminde de mal sahibi olan müminlerden; muhtaçlar için mallarından bir pay ayırmalarının istenildiği görülmektedir. Benzer mesajlar: 6:141; 9:103; 17:26; 30:38; 51:19.

26. Din Gününü de tasdik eden (hesap gününü doğrulayan) kimselerdir.

27. Ve onlar, Rablerinin azabından endişeyle karışık korku duyarlar¹.

            ¹ “مُشْفِق” (müşfik) kelimesi, “endişe ile karışık bir korku duyan” anlamına gelir. Aynı kökten türemiş kelimeler Kur’an’da 10 kez geçer: 18:49; 21:28, 49; 23:57; 33:72; 42:18, 22; 52:26; 58:13; 70:27.

28. Şüphesiz ki Rabbinin azabının kendisinden güvende olunmaz (kimse kurtulmuş olduğunu iddia edemez).

29. Ve o kimseler, ferçlerini korurlar.

¹ “فَرْجٌ” (ferc) kelimesi, Arapça’da “Açıklık”, “yarık” ve boşluk” anlamlarına gelmektedir. Bu ayetteki ifade ile kişinin ırzını, namusunu korumasından söz edilmektedir. Süryanice'de "açıklık, boşluk, rahatlama" anlamına gelen "ܦܪܓܐ" (fârcâ) kelimesi ile İbranice'de "açıklık, yarık, gedik" anlamına gelen "פֶּרֶץ" (péretz) kelimesi, Arapça’daki "فرج" (ferc) kelimesiyle köken olarak ilişkili olabilir. Bu kökten türemiş kelimeler Kur’an’da 9 kez geçer: 21:91; 23:5; 24:30, 31; 33:35; 50:6; 66:12; 70:29; 77:9.

30. Eşleri veya¹ eyman (sözleşme) ile sahip olduklarına² karşı hariç. Şüphesiz ki onlar, bundan dolayı kınanmazlar.³

¹ Bu cümle “Ancak eşleri veya eyman (sözleşme) ile sahip oldukları kişiler istisna” şeklinde de tercüme edilebilir. Dikkat edilirse ayette “ve” değil “veya” bağlacı kullanılmış. Hem eşi hem de eyman (yemin, antlaşma) ile sahip olduğu ile aynı anda değil.

² “Ma melaket eymanukum” (eyman -sözleşme- ile sahip olduğunuz kimseler) ile ilgili açıklama 4:3 ayetinde yer alır. Kur’an, 24:31 ayeti ile; kim olursa olsun, nikah yapılmaksızın, yani sözleşme olmaksızın ilişkiye girmeyi yasaklamakta ve zina olarak tanımlamaktadır. Sorumluluğunu üstlendiğiniz, koruyucu ailesi olduğunuz kişiler de bu kapsama girer.

³ Bu şu anlama gelmektedir: ya eşleri ile ya da sağ ellerinin sahip oldukları ile birlikte olabilirler.

31. O halde kim bunun ötesini ararsa (gayrı meşru bir ilişki isterse), kesinlikle haddi aşanlar işte onlardır!

32. Ve o kimseler, emanetlerine¹ ve ahitlerine sadık olurlar.²

¹ Arapça “emanet” kelimesi geniş bir anlama sahiptir. Allah, toplum ve bireyler tarafından kişilere “tevdi” edilen her şeyi içine almaktadır. Aynı şekilde, ahit ve Allah’la insan ve insanla insan arasında yapılan tüm anlaşma, sözleşme ve söz vermeleri kapsar. Benzer mesajlar: 5:1; 6:152; 13:20; 16:91; 17:34; 70:32.

            ² 29-32’nci ayetler 23:5-8 ayetlerinde tekrarlanmaktadır.

33. Ve o kimseler, şahitliklerini doğru¹ yapanlardır.²

¹ "قَٓائِم" (kaim) kelimesi, “sağlamlık, doğruluk, istikrar ve dik duruş” gibi anlamlara gelen 'ق و م' (k-v-m) kökünden türemiştir.

² Hak ve adaletin gerçekleşmesi için her türlü sıkıntı ve tehlikeyi göze alarak tanıklık ederler. (2:282,283; 4:135; 5:8,106,108; 65:2)

34. Ve o kimseler, salatlarını¹ muhafaza edenlerdir.

¹ “صَّلٰوةَ” (salât) kelimesi, Arapça "ص ل و" (s-l-v) kökünden türemiştir. Bu kök, "eğilmek, yönelmek ve bir şeyi takip etmek" gibi anlamlar taşımaktadır. Bu yönelme, hem fiziksel hem de mecazi anlam taşır. Kur’an’da ise “salât” bağlama göre şu anlamlarda kullanılmıştır:

Allah’a yönelik salât: "Allah’a yönelme, Allah’a dua etme" anlamına gelir.

Allah’ın salât etmesi: "Allah’ın rahmet ve yardım etmesi" şeklinde yorumlanır.

İnsanlar arası salât: "Birisi için dua etmek, destek olmak, dayanışma içinde olmak" gibi anlamlar taşır.

35. Cennetlerde ikram görecek olanlar¹ işte onlardır.

                ¹ Bu kelime “saygın”, “cömert olmak”, “şerefli olmak”, “onurlu” olmak” anlamına gelen “كَرَمَ” (kereme) fiil kökünden türetilmiştir. Bu kökten türemiş kelimeler Kur’an’da 47 kez geçer: 4:31; 8:4, 74; 12:21, 31; 17:23, 62, 70; 21:26; 22:18, 50; 23:116; 24:26; 25:72; 26:7, 58; 27:29, 40; 31:10; 33:31, 44; 34:4; 36:11, 27; 37:42; 44:17, 26, 49; 49:13; 51:24; 55:27, 78; 56:44, 77; 57:11, 18; 69:40; 70:35; 80:13, 16; 81:19; 82:6, 11; 89:15 (2 kez), 17; 96:3.

36. Öyleyse kafir (hakkın üstünü bilerek örten) kimselere ne oluyor da senin önünde koşuşturuyorlar;

37. Sağdan ve soldan, bölük bölük (gruplar hâlinde)?

38. Onlardan her biri, Naîm (saadet, nimet) Cennetine sokulacağını mı umuyor?

39. Hayır, öyle değil!¹ Şüphesiz ki Biz onları bildikleri şeyden yarattık.

            ¹ “كَلَّا” (kellâ), "Asla!", "Hayır, öyle değil!" gibi anlamlara gelir. Bu kelime Kur’an’da 10 kez geçer: 19:79, 82; 70:15, 39; 74:16, 32, 53, 54; 75:11, 20.

40. Yine hayır! Doğuların¹ ve batıların² Rabbine yemin ederim³ ki, elbette ki Bizler buna kadir olanlarız;⁴

¹ “شرق” (şark) “doğu, güneşin doğduğu yer” anlamına gelmektedir.  “مَشَارِقِ” (meşarik) de “doğular” demektir. Özellikle güneşin doğması ile ilişkilidir ve “ışık, aydınlanma, güneşin doğuşu” gibi kavramlarla bağlantılıdır. Kur’an’da bu kökten türemiş 16 sözcük geçmektedir: 2:115, 142, 258; 7:137; 15:73; 19:16; 24:25; 26:28, 60; 37:5; 38:18; 39:69; 43:38; 55:17; 70:40; 73:9.

² “Mağrib” sözcüğü ise “batı, güneşin battığı yer” anlamına gelmektedir. “مَغَارِبِ” (meğârib) sözcüğü de “batılar” demektir. Batının çoğul formu, batının farklı noktalarını veya güneşin farklı batış yerlerini ifade eder.

³ “قسم” (kasem) sözcüğü, “yemin etmek, kastetmek veya emin olmak” gibi anlamlara gelen önemli bir fiildir. Yüce Allah, yemin ederek sözüne başlamak suretiyle sözlerinin önemini ve doğruluğunu vurgulamaktadır. Bu yemin (kasem) ifadesi Kur’an’da 8 kez geçer: 56:75; 69:38; 70:40; 75:1, 2; 81:15; 84:16; 90:1.

⁴ Kur’an’da hem insanlara hem de cinlere hitap edildiğinde “iki doğunun ve iki batının Rabbi” veya “doğuların ve batıların Rabbi” denilmektedir. Benzer mesajlar: 52:45; 55:17.

41. Onlardan daha hayırlı olanlarla (kendilerini) değiştirmeye. Bizler, önüne geçilebilenler¹ de değiliz.

¹ “سَبَقَ” (sebekâ) sözcüğü, “önce olmak, önde olmak, geçmek, öne geçmek, üstün gelmek” gibi anlamlara gelmektedir. Bu ifade Kur’an’da 36 defa geçmektedir: 2:148; 5:48; 7:80; 8:59, 68; 9:100; 10:19; 11:40; 11:110; 12:17, 25; 20:99, 129; 21:27, 101; 23:27, 43, 61; 29:4, 28, 39; 35:32; 36:40, 66; 37:171; 41:45; 42:14; 46:11; 56:10 (2 defa), 60; 57:21; 59:10; 70:41; 79:4 (2 defa).

42. O hâlde bırak onları!  Kendilerine vadedilen günle karşılaşıncaya kadar oyalansınlar¹ ve oynasınlar.²

            ¹ "يَخُوضُو" kelimesi, Arapça bir fiilin çekimli halidir. Kökü "خَاضَ" (hâda) olan bu fiil, "(Boş sözlere, tartışmalara, batıla) dalma, meşgul olurlar, oyalanma, laf ebeliği yapma gibi anlamlara gelir. Bu ifade Kur’an’da 12 kez geçer: 4:140; 6:68 (2 kez); 6:91; 9:65, 69 (2 kez); 43:83; 52:12; 70:42; 74:45 (2 kez).  

² Bu ayet, 43:83’te de tekrarlanmaktadır.

43. Kabirlerinden hızlıca çıkacakları gün, sanki onlar belirli bir nusub¹ (amaç, niyet) için koşarlar.

¹ “نُّصُب” (nusub) sözcüğü, “Belirli amaçlar veya niyetler, semboller, türbeler, yapılar, dikey yapılar” anlamlarına gelir. Bu kökten türemiş kelimeler Kur’an’da 4 kez geçer: 5:3, 90; 88:19; 94:7.

44. Bakışları (korku nedeniyle) düşmüş, onları bir zillet¹ bürümüş². Onlara vadedilen gün işte budur!

¹ “الذُّلِّ” (zûll), zillet durumunu, yani aşağılanma, itibarsızlık, zayıflık, boyun eğme veya acizlik durumunu ifade eder. Kur’an’da bu kökten türemiş 24 kelime geçer: 2:61, 71; 3:26, 112, 123; 5:54; 7:152; 10:26, 27; 16:69; 17:24, 111; 20:134; 27:34, 37; 36:72; 42:45; 58:20; 63:8; 67:15; 68:43; 70:44; 76:14 (2 kez)

² Bu sözcük, azgınlık, taşkınlık, korku ve sıkıntı anlamlarına gelen “رَهَقَ” (rehekâ) kökünden türetilmiştir. Bu kökten türemiş kelimeler Kur’an’da 10 kez geçer: 10:26, 27; 18:73, 80; 68:43; 70:44; 72:6, 13; 74:17; 80:41.